به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد، پدیده خودکشی در میان جوانان، زنگ خطری جدی برای جامعه است و تکرار این فاجعه اجتماعی آسیب‌های جبران ناپذیری را بر پیکره جامعه اسلامی خواهد زد. در این درگام اول شناسایی و واکاوای دلایل این مساله حایز اهمیت بوده و سپس راهبردها و راه حل هایی که می‌توان برای کنترل این موضوع مورد توجه باید قرار بگیرد.
در این بین پایگاه‌های اجتماعی به ویژه مساجد و کانون‌های فرهنگی هنری که این روزها فراتر از یک مجموعه دینی، با برنامه های متنوع فرهنگی و اجتماعی همچون برگزاری جلسات مشاوره رایگان برای خانواده ها مانند طرح مهرورزی در مساجد مشهد و یا دیگر برنامه های فرهنگی و هنری و برگزاری پویش هایی مانند نجات که در حوزه پیشگیری سقط جنین توسط یکی از کانون های مسجدی مشهد اجرا شده، توانسته اند هم در سطح محله و هم شهر وکشور در میان نوجوانان وجوانان اثرگذار باشند؛ می‌توانند در این بحران اجتماعی نیز ایفای نقش کنند.
به همین منظور در گفتگویی با سارا مشهدی، از فعالین اجتماعی مسجدی و کارشناس ارشد روانشناسی عمومی ابتدا به بررسی عمیق‌تر دلایل این بحران خاموش و عوامل موثر بر آن پرداخته و در ادامه نیز نقش و کارکرد مساجد در این مساله را بررسی کردیم.
عوامل فردی: زیربنای آسیب‌پذیری
به گفته مشهدی، خودکشی در میان جوانان، یک بحران جدی است که نیازمند اقدام فوری و همه‌جانبه است. برای مقابله با این بحران، باید به عوامل فردی، اجتماعی و محیطی به طور همزمان توجه کرد.
وی گفت: عوامل فردی نقش مهمی در افزایش خطر خودکشی ایفا می‌کنند؛ اختلالات روانی، قاتلان نامرئی هستند، عواملی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی، نه به عنوان یک "برچسب"، بلکه به عنوان شرایط پزشکی جدی که نیازمند درمان هستند، در این بحران مورد بررسی قرار می‌گیرند. این اختلالات، با ایجاد احساس ناامیدی، بی‌ارزشی و ناتوانی در مقابله با مشکلات، فرد را به سمت خودکشی سوق می‌دهند.
وی وراثت و الگوهای رفتاری را عامل دیگر این بحران دانست وافزود: سایه‌ی سنگین گذشته یکی از این موارد است. سابقه‌ی خودکشی در خانواده، نه تنها به دلیل عوامل ژنتیکی، بلکه به دلیل الگوهای رفتاری و تربیتی ناکارآمد که در خانواده وجود دارد، خطر خودکشی را افزایش می‌دهد. این الگوها می‌توانند شامل عدم مهارت در حل مسئله، عدم ابراز احساسات و یا سوء استفاده‌های مختلف باشند.
این کارشناس روانشاسی ادامه داد: سوء مصرف مواد نیز مسیر لغزنده به سوی نابودی است. مصرف الکل، مواد مخدر و سایر مواد روان‌گردان، با تخریب قضاوت، کاهش کنترل بر خود و ایجاد اختلال در عملکرد مغز، فرد را در معرض خطر خودکشی قرار می‌دهد.
وی تنهایی و انزوا را دیگر عامل خودکشی عنوان کرد و گفت: انزوا را زندانی در حصار سکوت تعبیر میکنم. احساس تنهایی و انزوا، به ویژه در دنیای پر از ارتباطات مجازی امروزی، می‌تواند منجر به افسردگی و افزایش تمایل به خودکشی شود. عدم وجود یک شبکه‌ی حمایتی قوی، این احساس را تشدید می‌کند.
عوامل اجتماعی: فشارهای بیرونی
مشهدی تاکید می‌کند: علاوه بر عوامل فردی، فشارهای اجتماعی نیز نقش بسزایی در افزایش آمار خودکشی ایفا می‌کنند ازجمله فشارهای تحصیلی و شغلی. رقابت بی‌رحمانه و شدید در محیط‌های آموزشی و کاری، استرس و اضطراب مزمن را به همراه دارد. انتظارات غیر واقع‌بینانه، عدم فرصت‌های کافی و احساس عدم کفایت، می‌توانند فرد را به مرز ناامیدی برسانند.
وی بیان کرد: مشکلات مالی و بار سنگین معیشت و مشکلات اقتصادی، بیکاری و عدم امنیت مالی، فشارهای روانی طاقت‌فرسایی را بر جوانان وارد می‌کند. این مشکلات، به ویژه در شرایط تورمی و گرانی، می‌توانند منجر به یاس و ناامیدی عمیق شوند.
این فعال اجتماعی؛ روابط ناسالم را از دیگر عوامل خودکشی عنوان کرد و افزود: زخم‌های عاطفی و روابط خانوادگی پرتنش، روابط عاطفی شکست‌خورده و فقدان حمایت اجتماعی، از عوامل مهم در افزایش خطر خودکشی هستند. آسیب‌های ناشی از این روابط، می‌توانند به احساس بی‌ارزشی و ناتوانی در دوست داشته شدن منجر شوند.
وی تصریح کرد: تابوهای اجتماعی یا سد سکوت عامل دیگر مؤثر در این مساله است. در بسیاری از جوامع، صحبت کردن درباره مشکلات روانی، تابو محسوب می‌شود. این تابو، مانع از جستجوی کمک و درمان به موقع می‌شود و افراد را در سکوت و انزوا رها می‌کند.
عوامل محیطی: محرک‌های خطرناک
این متخصص روانشناسی بیان کرد: عوامل محیطی متعددی نیز در این مساله دخیل هستند. از جمله دسترسی آسان به ابزار خودکشی و وجود ابزارهای مرگبار مانند اسلحه، سموم و داروهای خطرناک، دسترسی آسان به روش‌های خودکشی را فراهم می‌کند.
وی گفت: رویدادهای تروماتیک و جراحت‌های عمیق روحی نیز بر این مساله موثرند. تجارب تروماتیک مانند تجاوز جنسی، خشونت خانگی، جنگ، بلایای طبیعی و از دست دادن عزیزان، می‌توانند اثرات مخربی بر روان فرد بگذارند و او را به سمت خودکشی سوق دهند.
مشهدی تاثیر رسانه‌ها را نیز موثر دانست و افزود: تقلید از تراژدی یکی ساله خیلی مهم در ساده انکاری این پدیده است. نحوه بازنمایی خودکشی در رسانه‌ها، می‌تواند اثرات مخربی بر افراد آسیب‌پذیر داشته باشد. پخش جزئیات خودکشی، قهرمان‌سازی افراد خودکشی‌کرده و یا ارائه تصاویر جذاب از مرگ، می‌تواند منجر به رفتارهای تقلیدی شود.
آمار تکان‌دهنده: مناطق بحرانی
مشهدی به آمار خودکشی اشاره کرد وگفت: آمار ارائه شده در مورد استان‌های دارای بالاترین نرخ خودکشی (کرمانشاه، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و همدان)، نشان‌دهنده‌ی وجود مشکلات ساختاری و اجتماعی عمیق در این مناطق است که نیازمند توجه فوری و برنامه‌ریزی‌های هدفمند است.
راهبرد
وی یادآور شد: افزایش آگاهی عمومی، کاهش تابوها، ارائه خدمات بهداشت روان در دسترس، ایجاد فرصت‌های شغلی و تحصیلی، تقویت شبکه‌های حمایتی و تغییر نگرش رسانه‌ها، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند در کاهش آمار خودکشی موثر باشند. سکوت و بی‌تفاوتی، بزرگترین تهدید در برابر این بحران خاموش است.
کارکرد مساجد در کنترل بحران خودکشی
این فعال اجتماعی تصریح کرد: پایگاه‌های اجتماعی به ویژه مساجد و مدارس و دانشگاه‌ها که در خط اول ارتباط با نوجوان وجوانان قرار دارند باید به خط مقدم پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به خصوص خودکشی باشند و با تمرکز بر ریشه های این بحران که ذکر شد برنامه هایی را برای آگاهی نسل جدید ارائه کنند.
وی ادامه داد: بی‌شک از محیط معنوی مسجد می‌توان برای برگزاری جلسات مشاوره و دوره های بصیرتی و به خصوص سواد رسانه استفاده کرد و هم خانواده ها و هم نوجوانان را با این پدیده مذموم آشنا و در این خصوص فرهنگ سازی کرد.
مشهدی بیان کرد: تولیدکنندگان محتوا و برگزارکنندگان رویدادها مانند کانون های فرهنگی که ابزارهایی چون سرود و نمایش را در اختیار دارند نیز می‌توانند با طراحی و اجرای برنامه های مناسب همچون نمایش هایی که با این موضوع نوشته شده ذهن جوانان را آماده کنند.
وی یادآور شد: ائمه جماعت نیز باید در این خصوص با مطالعه و کسب آگاهی نسبت به پرداختن به چنین مسائلی در سخنرانی ها و منابر خود اهتمام داشته باشند.
نظر شما