به گزارش گروه مسجد و کانون‌های مساجد خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی، کارشناس مذهبی و فعال رسانه‌ای در یادداشتی اختصاصی به مناسبت برپایی بخش «مسجد پایگاه قرآن» در سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم به اهمیت لبیک به مطالبه رهبری درباره تبدیل مساجد به پایگاه اصلی قرآن پرداخته است که در ادامه مرور می‌شود.
قرآن کریم، کلام الهی، نه تنها کتاب مقدس مسلمانان، بلکه منشور زندگی سعادتمندانه برای تمام بشریت است. این کتاب آسمانی، راهنمای انسان در تمام ابعاد زندگی، از شئون فردی و خانوادگی گرفته تا عرصه های اجتماعی و جهانی است. و مسجد، به عنوان خانه خدا و پایگاه و مامن اصلی مسلمانان، همواره نقشی محوری در ترویج و تعمیق فرهنگ قرآنی داشته است. از صدر اسلام، مساجد محل آموزش، تلاوت، تفسیر و تدبر در قرآن بوده‌اند.
امروزه، با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه‌های مختلف، جامعه اسلامی ایران با چالش‌های متعددی روبرو است. چالش‌هایی مانند بحران هویت، مشکلات خانوادگی، ناهنجاری‌های اجتماعی و تهدیدات و تهاجم فرهنگی که نیازمند چاره اندیشی از جنس فرهنگی و اجتماعی است. در این شرایط، بازگشت به قرآن و احیای نقش مساجد به عنوان پایگاه‌های قرآنی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
مسجد باید به «پایگاه قرآنی» تبدیل شود. تبدیل مساجد به پایگاه‌های قرآنی، یک راهبرد حیاتی برای احیای هویت اسلامی، تربیت نسل جوان مؤمن و انقلابی، حل مشکلات اجتماعی و ایجاد تمدن نوین اسلامی است. از این روی بایسته است با همت و تلاش جمعی، مساجد را به پایگاه‌های قرآنی تبدیل کنیم و شاهد رونق بیش از پیش فعالیت‌های قرآنی در جامعه و انس بیشتر مردم با قرآن باشیم. بنابرین مسجد، به عنوان پایگاه قرآنی، بایستی سهم بیشتری در ترویج و تعمیق فرهنگ قرآنی در جامعه اسلامی برعهده بگیرد. این نقش می‌تواند در ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار گیرد تا مساجد بتوانند با برگزاری برنامه‌های آموزشی، فرهنگی و اجتماعی متنوع، به تقویت ارتباط مردم با قرآن و ایجاد جامعه‌ای قرآنی کمک کنند.
مزیت های مسجد برای پایگاه قرآنی
همان‌طوری که اشاره شد؛ «مسجد» از بین نهادها و مراکز فرهنگی و مذهبی، به دلایل متعددی به عنوان بهترین نهاد برای تبدیل شدن به «پایگاه قرآنی» مطرح است که در این مجال به مواردی اشاره می شود:
پیشینه تاریخی و جایگاه فرهنگی مسجد: از صدر اسلام، مسجد نه تنها محل عبادت، بلکه مرکز آموزش و تربیت، قضاوت، تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و سیاسی نیز بوده است. در واقع، مساجد نقش محوری در شکل‌گیری تمدن اسلامی داشته‌اند. از سویی مسجد همواره با قرآن پیوندی ناگسستنی داشته است. تلاوت، تفسیر و آموزش قرآن در مساجد از همان ابتدا رواج داشته و این سنت تا به امروز ادامه دارد.
ویژگی‌های منحصر به فرد مسجد: دسترسی عمومی و فراگیر به مساجد در نقاط مختلف شهرها و روستاهای کشور وجود دارند و این دسترسی به مساجد برای عموم مردم آسان است. فضای معنوی مساجد، افراد را برای دریافت مفاهیم قرآنی آماده‌تر می‌کند. حضور جمعی و خانوادگی در مساجد، امکان تبادل نظر و یادگیری گروهی را فراهم می‌کند. مساجد به دلیل جایگاه معنوی و مردمی، از اعتماد عمومی بالایی برخوردارند و این اعتماد، بستر مناسبی برای فعالیت‌های قرآنی و فرهنگی فراهم می‌کند.
کارکردها و نقش‌های کلیدی مسجد:سابقه و تجربه نشان داده که مساجد می‌توانند با برگزاری کلاس‌های آموزشی، به افراد و اقشار مختلف جامعه، از کودکان و نوجوانان گرفته تا بزرگسالان، قرائت صحیح، تجوید، تفسیر و مفاهیم قرآن را آموزش دهند. مساجد با برگزاری محافل قرآنی، مسابقات، نمایشگاه‌ها و سایر فعالیت‌های فرهنگی، امکان کمک به ترویج فرهنگ قرآنی در جامعه داشته و دارند. مساجد نشان داده اند که می‌توانند با برگزاری برنامه‌های آموزشی و تربیتی، نسل جوان را با مفاهیم قرآنی آشنا کرده و آنها را برای زندگی و مجاهدت در راه خدا و خدمت به جامعه اسلامی بر اساس آموزه‌های قرآن آماده کنند. نقش آفرینی مساجد در حل مشکلات و معظلات اجتماعی بر کسی پوشیده نیست. که همواره با ارائه مشاوره‌های قرآنی و برگزاری جلسات حل اختلاف به شیوه های بومی، به حل مشکلات اجتماعی و خانوادگی کمک می کنند. مساجد همواره می‌توانند با ایجاد فضایی صمیمی و دوستانه، به تقویت وحدت و همدلی بین افراد جامعه کمک کنند.
تأکیدات منابع دینی و مذهبی: در قرآن کریم، به نقش مساجد در ذکر نام خدا و تلاوت آیات الهی اشاره شده است. سنت و سیره رسول اکرم (ص) و ائمه معصومین علیهم السلام نیز حکایت از جایگاه والای مسجد دارد. پیامبر اکرم (ص) مسجد را به عنوان مرکز فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خود قرار دادند و به آموزش قرآن در مسجد تأکید داشتند.
بنابراین، مسجد بهترین نهادی است که می‌تواند به عنوان پایگاه قرآنی مقدس، نقش محوری و مردم پایه در ترویج و تعمیق فرهنگ قرآنی در جامعه اسلامی ایفا کند.
گسترش گفتمان «مسجد؛ پایگاه قرآنی»
گفتمان سازی از برنامه ها و گام های اولیه و موثر در هر حرکت و جریان فرهنگی است. برای تبدیل شعار «مسجد؛ پایگاه قرآنی» به یک گفتمان فراگیر در ایران اسلامی، نیازمند برنامه‌ریزی جامع و هماهنگی بین نهادهای مختلف هستیم. در اینجا به برخی از راهکارهای کلیدی اشاره می‌کنیم:
تبیین اهمیت و ضرورت موضوع: تبیین جایگاه قرآن در زندگی فردی و اجتماعی با استفاده از آیات قرآن و روایات اهل بیت (ع)، اهمیت و ضرورت انس با قرآن در تمام ابعاد زندگی تبیین شود. نشان داده شود که قرآن، راهنمای زندگی سعادتمندانه در دنیا و آخرت است و در این راستا مسجد بهترین گزینه است.
تبیین نقش مساجد در ترویج فرهنگ قرآنی: با استفاده از تاریخ اسلام، نشان داده شود که مساجد همواره پایگاه‌های اصلی آموزش و ترویج قرآن بوده‌اند. نقش مساجد در تربیت نسل جوان و حل مشکلات اجتماعی تبیین شود. با ایجاد گفتمان فرهنگی و رسانه‌ای و با استفاده از رسانه‌های مختلف، مانند تلویزیون، رادیو، روزنامه‌ها و فضای مجازی، به طور مداوم به اهمیت و ضرورت موضوع پرداخته شود. ساخت مستند ها و برنامه های تلویزیونی با موضوع مسجد پایگاه قرآنی بسیار تاثیر گزار است.
جلب مشارکت نهادهای مختلف: جهت نیل به شعار مسجد پایگاه قرآنی، ایجاد فضای همکاری فراگیر و مستمر بین نهادهای دولتی و غیردولتی بسیار ضروری است. نهادهای فرهنگی، آموزشی، مذهبی و رسانه‌ای باید با همکاری یکدیگر، برنامه‌های مشترکی را برای ترویج فرهنگ قرآنی در مساجد اجرا کنند. برای این منظور مشارکت فعالان فرهنگی و مذهبی بیستی جلب شود.از این روی، از ظرفیت بالای فعالان فرهنگی و مذهبی، مانند علما، روحانیون، مربیان قرآنی و هنرمندان، برای گفتمان سازی و ترویج فرهنگ قرآنی در مساجد استفاده شود. برگزاری برنامه‌های متنوع و جذاب، مانند مسابقات قرآنی، محافل انس با قرآن و اردوهای قرآنی، آحاد مردم را به مشارکت عملی در فعالیت‌های قرآنی مساجد تشویق کنیم تا در عمل مساجد به پیاگاه قرآنی تبدیل شوند.
برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های متنوع قرآنی: کلاس‌های آموزشی ازجمله کلاس‌های آموزش قرائت، تجوید، تفسیر و مفاهیم قرآن در سطوح مختلف برگزار شود، برگزاری دوره های آموزشی برای مربیان قرآن، برگزاری محافل انس با قرآن با حضور قاریان برجسته و سخنرانان مذهبی از راهکارهای رونق دهی به مساجد قرآنی است. مسابقات قرآنی در رشته‌های مختلف، مانند قرائت، حفظ، تفسیر و مفاهیم قرآن، و برگزاری اردوهای قرآنی به ویژه برای کودکان، نوجوانان و جوانان, وهمچنین استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی برای ایجاد پایگاه های قرآنی در فضای مجازی و استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی برای انتشار محتوای قرآنی از بایسته های این هدف متعالی است.
ایجاد زیرساخت‌های لازم در مساجد: تجهیز مساجد به امکانات آموزشی و فرهنگی لازم، مانند کتابخانه، سالن اجتماعات و تجهیزات صوتی و تصویری، و جذب و تأمین نیروی انسانی متخصص و متعهد از جمله مربیان قرآنی مجرب که برای آموزش قرآن در مساجد مناسب هستند. حمایت و تأمین منابع مالی لازم برای اجرای برنامه‌های قرآنی در مساجد تأمین شود.
با اجرای این راهکارها، می‌توان شعار «مسجد؛ پایگاه قرآنی» را به یک گفتمان فراگیر در ایران اسلامی تبدیل کرد و شاهد رونق فعالیت‌های قرآنی در مساجد و انس بیشتر مردم با قرآن بود.
نظر شما