به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، خوشنویسی در فرهنگ اسلامی تنها یک هنر ظاهری نیست، بلکه به عنوان ابزاری معنوی و عرفانی برای رسیدن به کمال انسانی شناخته می‌شود. در این راستا، حضرت علی (ع) به عنوان پیشوای عارفان و مولای خوشنویسان، جایگاه ویژه‌ای دارد. بسیاری از خوشنویسان بزرگ اسلامی، از جمله سلطان علی مشهدی و میرزا غلامرضا اصفهانی، خط خود را با الهام از حضرت علی (ع) آراسته و این ارتباط معنوی را در آثارشان نمایان ساخته‌اند. از نگاه این هنرمندان، خوشنویسی تنها یک مهارت نیست، بلکه مسیری است برای رسیدن به حقیقت و کمال در عرصه‌های معنوی و انسانی درباره جایگاه حضرت علی (ع) به عنوان یک الگو در میان خوشنویسان با دکتر حجت امانی، استاد دانشگاه و پژوهشگر هنر اسلامی و خوشنویس به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:
در رسالات و فتوت‌نامه‌های هنرهای سنتی، حضرت علی (ع) به عنوان الگوی معنوی خوشنویسان معرفی شده است. چرا حضرت علی (ع) چنین جایگاهی در میان خوشنویسان دارد؟
در رسالات و فتوت‌نامه‌ها، حضرت علی (ع) به عنوان نمونه‌ای کامل از کمال معنوی و اخلاقی شناخته می‌شود. خوشنویسان مسلمان، حضرت علی (ع) را نه تنها به عنوان پیشوای دینی، بلکه به عنوان راهنمای معنوی خود نیز می‌دانند. این نگاه به دلیل عمق معرفت و عرفان حضرت علی (ع) است که برای خوشنویسان منبع الهام و روشنایی معنوی به شمار می‌رود. در واقع، خوشنویسی در دنیای اسلام تنها یک هنر نیست، بلکه وسیله‌ای است برای رسیدن به کمال انسانی و معنوی.
این نکته جالبی است. در تاریخ خوشنویسی هم برخی از خوشنویسان مشهور به الهامات حضرت علی (ع) اشاره کرده‌اند. مثلا سلطان علی مشهدی که از الهامات غیبی حضرت علی (ع) در خوشنویسی‌اش سخن گفته است. آیا می‌توانید توضیح بیشتری بدهید؟
بله، سلطان علی مشهدی یکی از خوشنویسان برجسته دوره تیموری بود که اعتقاد داشت هنر خوشنویسی‌اش را از حضرت علی (ع) دریافت کرده است. او حتی می‌گوید که پس از چله‌نشینی، حضرت علی (ع) به او آموخت که چگونه خطی خاص و معنوی بنویسد. این اعتقاد در واقع به این معنا است که خوشنویسی برای این افراد صرفاً یک فعالیت هنری نیست، بلکه در راهی عرفانی و معنوی قرار دارد. خوشنویسی به نوعی برای آنها وسیله‌ای برای ارتباط با عالم غیب و رسیدن به کمال انسانی است.
این دیدگاه بسیار عمیق است. به نظر می‌رسد که خوشنویسی در فرهنگ اسلامی یک راه برای رسیدن به مقام انسانیت است. آیا می‌توان گفت که خوشنویسان به نوعی سالک و عارف هستند؟
دقیقاً. خوشنویسان در فرهنگ اسلامی به عنوان سالکانی شناخته می‌شوند که در مسیر کمال حرکت می‌کنند. همانطور که حضرت علی (ع) مولای عارفان است، خوشنویسان نیز مولای خود را حضرت علی (ع) می‌دانند. در حقیقت، خوشنویسی به عنوان یک نوع عبادت و سلوک معنوی در نظر گرفته می‌شود. خوشنویس با هر خطی که می‌نویسد، به نوعی در جستجوی زیبایی و حقیقت است که در نهایت به کمال انسانی و عرفانی می‌رسد.
این موضوع را می‌توان از آثار خوشنویسی هم درک کرد، به خصوص وقتی که خوشنویسان به طور مستقیم به حضرت علی (ع) ارادت خود را نشان داده‌اند. مثلا، آثار میرزا غلامرضا اصفهانی که معمولاً با عبارت «یا علی مدد» امضا شده است، نمادی از این ارادت است. نظر شما در این مورد چیست؟
بله، دقیقاً. خوشنویسان بزرگی چون میرزا غلامرضا اصفهانی با امضای «یا علی مدد» در آثار خود، ارادت و ارتباط معنوی خود با حضرت علی (ع) را به نمایش گذاشته‌اند. این امضا به نوعی بیانگر درخواست کمک و راهنمایی از حضرت علی (ع) است. خوشنویسان با این عمل نه تنها از نظر هنری، بلکه از نظر معنوی نیز به حضرت علی (ع) تکیه دارند و هنر خود را به عنوان یک ابزار برای نزدیک‌تر شدن به حقیقت و کمال می‌بینند. این نشان می‌دهد که خوشنویسی برای آنها صرفاً یک هنر ظاهری نبوده، بلکه یک سلوک روحانی است.
خوشنویسی در فرهنگ اسلامی بیشتر ابعاد معنوی و عرفانی دارد؟
خوشنویسی همیشه در فرهنگ اسلامی جایگاه ویژه‌ای داشته است، و خوشنویسان همچنان در تلاش هستند تا با هنر خود به عمق معنا و کمال دست یابند.
نظر شما