«سیدمحسن میرباقری»، مدرس و مفسر قرآن کریم در گفت وگو با خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان با اشاره به جایگاه و عظمت شب قدر، اظهار کرد: امام صادق(ع) درباره شب های قدر می فرمایند: شب نوزدهم، شب تقدیر است، یعنی شب تعیین مقدرات، شب بیست و یکم، شب ابرام و تأکید مقدرات است و بندگان می توانند دعا کنند و مقدرات را بهینه سازی کنند. اما شب بیست و سوم، شب امضای مقدرات است. بندگان می توانند دعا کنند که خداوند مقدرات آنها را بهینه سازی کند یا اعمالی انجام دهند که مستوجب تقدیرات بهتری چون عافیت بشوند. در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان تقدیر انسان به تأیید نهایی می رسد و سرنوشت تا سال بعد مقدر می شود.
اسم خاص «علی» در آیات قرآن
این خادم قرآن کریم با بیان اینکه آنچه مهم است اینکه در شب قدر چه اموری مقدر می شود، افزود: قرآن کریم در سوره قدر و پنج آیه نخست سوره دخان درباره شب قدر توضیح داده است. این سوره و سوره قدر یکدیگر را درباره شب قدر تکمیل می کنند. خداوند در سوره دخان می فرماید: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم. حم وَالْکِتَابِ الْمُبِینِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُبَارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ» در این سوره به کتاب مبین قسم یاد می شود و کتاب مبین حقیقت قرآن است و قرآنی که در دست ماست، کتاب مبین است.
نویسنده کتاب «ظاهر و باطن قرآن» در ادامه تصریح کرد: کتاب مبین دو جلوه دارد، یکی قبل از نزول و در عالم بالاتر و نزد خدای متعال و جلوه دیگر بعد از نزول که در دست ماست. در سوره مبارکه زخرف آمده است: «إِنَّا جَعَلنَهُ قُرآنًا عَرَبِیّا لَّعَلَّکُم تَعقِلُونَ» و «وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ». حقیقت قرآن در عالم بالا در نزد ما «علی» و حکیم است.
این نویسنده و پژوهشگر قرآنی با اشاره به همزمانی ایام شهادت امیرالمؤمنین(ع) با شب های قدر، گفت: در آیات سوره زخرف خداوند می فرماید ما قرآن را به زبان عربی فرستادیم تا شما بفهمید. یعنی قرآن قبل از نزول برای ما انسان ها قابل دسترسی نبود درحالیکه این کتاب در نزد ما حقیقتی علی و حکیم است. بنابراین قرآن قبل از نزول، حقیقتی مکنون دارد که در سوره واقعه نیز به آن اشاره شده است. امّ الکتاب یا لوح محفوظ در دسترس «مطهرون» است.
وی با تأکید بر اینکه «مطهرون» که در قرآن یاد شده به چهارده مقام عصمت و طهارت اختصاص دارد، افزود: در روایات ما گفته شده است که علی در این آیات، اسم خاص علی امیرالمومنین است نه وصف. یعنی در عالم بالا یک حقیقت وجود دارد که یک نزول آن به صورت لفظ و آن قرآن عربی است و نزول دیگر به صورت عینیت رسول اکرم(ص) و امیرالمؤمنین(ع) است که قرآن ناطق می شود؛ یعنی در شب نزول قرآن صامت، قرآن ناطق را به شهادت رساندند.
مقدرات حکیمانه در شب قدر رقم می خورد
استاد میرباقری با اشاره به آیه ۴ سوره دخان که می فرماید: «فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ»، گفت: آنچه در شب قدر مقدر می شود، حکیمانه است. معصیت و گناه بنده حکیمانه نیست در حالی که مقدرات ما در شب قدر حکیمانه است. بنابراین معاصی ما در شب قدر تقدیر نمی شود.
میرباقری با اشاره به آیه «فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ أَمْرًا مِنْ عِنْدِنَا»، افزود: خداوند در ادامه قید دوم را مطرح می کند و آن این است که این امر باید از ناحیه پروردگار باشد.
نویسنده کتاب «جبر و اختیار یا سیمای مختار انسان در قرآن کریم» با اشاره به جایگاه اختیار و اراده انسان در ادامه راه گفت: مقدمات عبادات و معاصی عرضه می شود اما این ما هستیم که انتخاب می کنیم مرتکب معصیت شویم یا عامل به عبادت و دستورات پروردگار. شیاطین در در ما هیجان و وسوسه ایجاد می کنند اما نمی توانند در اراده ما تصرف کنند وگرنه ما ناخودآگاه مرتکب گناه می شویم.
وی افزود: همه ما این تجربه را داریم که گاهی به گناه دعوت شده ایم اما خویشتن داری کرده ایم. همچنانچه ملائکه ما را به به عبادت تشویق می کنند اما در اراده ما تصرفی ندارند. خلاصه آنکه خداوند زمینه ها را تقدیر می کند، اما اینکه فردی مرتکب گناه شود یا به فرمان الهی اقدام کند را به انسان واگذار کرده است. اگر غیر از این باشد، افراد گناه خود را به خدا نسبت می دهند، همانگونه که مشرکین شرک خود را به خدا نسبت می دادند، در حالیکه قرآن می فرماید: این دروغ است.
وی تأکید کرد: خداوند نه اراده می کند که فرد مشرک شود و نه اراده می کند که مشرک نشوید بلکه به خود فرد واگذار کرده است.
تغییر مقدرات امضا شده محال نیست
نویسنده کتاب «به رنگ محبوب؛ بایسته های رفتاری در قرآن کریم» در ادامه گفت: مقدرات شخص در شب بیست و سوم رقم خورده و بهینه سازی و امضاء شده است، بنابراین کمی مشکل است که تغییر پیدا کند اما محال نیست. زیرا در روایتی که در ابتدا از امام صادق(ع) بیان شد، آمده دست خداوند باز است و ممکن است آنچه خداوند مقدر کرده، با عملکرد فرد تغییر کند اما این تغییر راحت نیست.
وی افزود: مانند تعیین بودجه سازمانی است که تا وقتی در صحن شورا قرار دارد، قابل چانه زنی است اما وقتی تصویب شد، به راحتی نمی توان به دنبال تغییر و افزایش بودجه بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید رجائی تأکید کرد: امکان «بدأ» در مقدرات وجود دارد. ما دو پروند داریم یکی پرونده اعمال و دیگری پرونده سرنوشت که به گردن ما الصاق شده است. و هردو قابل تغییر است. پرونده عمل ما با توبه پاک می شود و پرونده سرنوشت ما نیز با دعا و صدقه قابل تغییر است.
شب قدر، شب چه کسی است؟
استاد میرباقری با اشاره به ارتباط امام عصر(عج) و شب قدر، بیان کرد: در تفسیر برهان و کتاب شریف بحار الانوار ذیل سوره قدر، در حدیثی از امام رضا(ع) آمده است که امام علی(ع) این ماجرا را بسیار نقل می کردند که: «من در محضر رسول خدا(ص) بودم و خلیفه اول و دوم نیز حضور داشتند. پیامبر(ص) سوره قدر را قرائت و گریه می کردند. آنها پرسیدند دلیل گریه شما چیست؟ پیامبر(ص) فرمودند: «از عظمتی که در این سوره است، گریه می کنم»، تا اینکه به آیه «تنزّل الملائکه و الروح فیها بإذن ربّهم مِن کلّ أمر» رسیدند. از آنها پرسیدند ملائکه و روح القدس بر چه کسی در شب قدر نازل میشود؟ گفتند: شما یا رسول الله!
وی ادامه داد: پیامبر(ص) دوباره پرسیدند: «بعد از من هم شب قدر هست؟»، پاسخ دادند: بله!، دوباره پرسیدند: «بعد از من ملائکه و روح القدس بر چه کسی نازل می شود؟»، گفتند: نمی دانیم. پیامبر(ص) دست خود را بر سر من (علی(ع)) گذاشتند و فرمودند: «ملائکه و روح القدس بر این مرد نازل می شود.»
استاد تفسیر قرآن ادامه داد: با توجه به این روایت، ملائکه در شب قدر بعد از امام علی(ع) بر سایر ائمه معصومین(ع)، و اکنون بر امام زمان(عج) نازل می شوند.
این خادم قرآن تأکید کرد: شب قدر، شب رسول الله است(ص) و قرآن بر او نازل شده است. شب قدر شب علی(ع) است که قرآن ناطق، نفس رسول خدا(ص) و نامش همراه شب قدر است. همچنین حقیقت شب قدر، حضرت زهرا(س) است و نیز امام هر عصر و زمانی.
استاد میرباقری در ادامه بیان کرد: شب قدر، شب امام عصر(عج) است. امام زمان(عج) ناظر بر اعمال و زندگی ما هستند. مقدرات ما به حضرت مهدی(عج) عرضه می شود، ایشان مقدرات ما را می بینند و به شیعیان خود عنایت می کنند. در شب بیست و سوم دعای سلامتی امام زمان(عج) را زیاد بخوانید.
وی در تفسیر آیه «سَلامٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ»، بیان کرد: این سلام در آیه، خطاب به امامی است که ملائکه و روح القدس بر او نازل می شود، چون کلمه مستقل است و به قبل و بعد ارتباطی ندارد. این فرد در زمان ما وجود مقدس حضرت ولی عصر است.
نویسنده کتاب «به رنگ آسمان؛ بایسته های قرآنی در خانواده» در ادامه با بیان این مطلب که شب قدر، شب خداوند است، تأکید کرد: ما در این شب به همه اولیاء الله توجه داریم، بالاتر از آن باید به خدا توجه کنیم.
استاد میرباقری با اشاره به آیات پنج گانه سوره بقره که به مسأله روزه پرداخته است، گفت: خداوند از آیه ۱۸۳ تا ۱۸۷ سوره بقره به مساله روزه پرداخته است. در آیه اول دعوت می شویم، سپس ماجرای نزول قرآن مطرح می شود، در ادامه برخی از احکام روزه بیان می شود، تا اینکه در آیه ۱۸۶ لحن کلام تغییر می کند و درباره دعا سخن می گوید و در انتها در آیه ۱۸۷ احکام روزه مطرح می شود.
دکتر میرباقری با اشاره به آیه ۱۸۶ سوره بقره، خاطرنشان کرد: خداوند می گوید هر گاه بندگانم از تو درباره من پرسند، همانا من نزدیکم. یعنی وقتی بندگان روزه می گیرند، حس خداجویی در آنها بارز می شود و به دنبال خدا می گردند. خداوند این مساله را در میانه آیات روزه مطرح می کند تا از فضای معنوی که در ماه رمضان و بواسطه روزه گرفتن ایجاد می شود، بگوید. زیرا بسیاری از افراد در ماه رمضان تحول می یابند. همانگونه که خداوند فرموده است من به آنها نزدیکم. روزه دار خدا را می خواند و پروردگار او را اجابت می کند. از این روست که می گویم شب قدر، شب خداست. از این رو، باید به خدا تقرب بجویی. اوج تقرب در شب قدر است و برای دست یافتن به این نعمت بزرگ باید بسیار تلاش کنیم.
نظر شما