به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرارسیدن عید سعید فطر و در بررسی چرایی ختم شدن روزه یک ماهه رمضان المبارک به عید فطر و نماز و زکات این روز با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد حاج‌علی‌اکبری، رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور و خطیب جمعه موقت تهران گفتگویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می‌شود.
حجت الاسلام و المسلمین «محمدجوادحاج‌علی‌اکبری»، رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور در رابطه با اهمیت و جایگاه عید سعید فطر، اظهارکرد: بر اساس روایاتی که از رسول خدا(ص) و اهل بیت(علیهم السلام) به ما رسیده است، چهار روز در میان ایام، روزهای برگزیده خدا هستند. به تعبیر دیگر، خدای متعال همچنان که در میان شب‌ها، لیله القدر را انتخاب کرده است، از میان روزها، چهار روز را به عنوان روزهای خاص انتخاب کرده که به عنوان «عید» معرفی شده‌اند. یعنی روزهایی که مردم به قصد دریافت عنایات ویژه و «جایزه» به درگاه خداوند متعال مراجعه می‌کنند.
وی در تبیین واژه «عید»، گفت: عید به معنای یک نوع بازگشت و مراجعه است اما مراجعه به ساحت کریم، برای دریافت جایزه. گویا روزی است که حضرت کریم می‌خواهد کرم و کرامت خویش را به رخ بکشد و از بندگانش پذیرایی خاص داشته باشد. به تعبیر رایج میان ما «می‌خواهد عیدی بدهد».
امام جمعه موقت تهران تصریح کرد: یکی از چهار روز برگزیده، «روز جمعه» است که از نظر ظرفیت، روز عجیبی است و ثواب اعمال در آن، مضاعف می‌شود. به عنوان مثال شما در روز عادی صدقه بدهیدیک سهمی برداشت می‌کنید، اما وقتی در روز جمعه صدقه می‌دهید، خداوند متعال آن را هزار برابر برای شما محاسبه می‌کنم. این ظرفیت روز جمعه است.
حجت الاسلام حاج علی اکبری با اشاره به سه روزبرگزیده دیگر گفت: این سه روز عبارتند از «عید غدیر» که عید ولایت است و به لحاظ تقدیر الهی و درخشش فوق العاده در میان روزهای سال، به واقع ظرفیت شگفت‌انگیزی دارد. و دو روز دیگر «عید سعید فطر» و «عید قربان» هستند.
وی خاطرنشان کرد: عید قربان با حج - به عنوان یک رخداد بزرگ و باعظمت بین المللی در ساحت امت اسلامی- گره می‌خورد. هر چند تنها تعدادی از مسلمانان جهان در حج شرکت می‌کنند، اما سایر مسلمین هم از طریق «عید قربان» به آن رخداد عظیم متصل می‌شوند و به این ترتیب برای آنها نیز روز «عید» مطرح است که با انجام اعمال و عباداتی که در این روز توصیه شده، به ساحت قدس الهی تقرب می‌جویند.
فطر؛ جایزه اردوی یک ماهه بندگی
وی «عید فطر» را به عنوان یکی از ایام برگزیده الهی در پایان ماه مبارک رمضان برشمرد و گفت: این یک ماه متفاوت از نظر مراسم بندگی است که به شکل هماهنگ و یکپارچه در ساحت امت اسلام شناخته می‌شود. همه مسلمین در سراسر جهان این ماه را می‌شناسند و در آن فعالیت‌های خاصی از قبیل تلاوت قرآن، روزه، مناجات، شب زنده داری و ...دارند و می‌توان گفت یک «اردوی یک ماهه بندگی» است.
امام‌جمعه موقت تهران خاطرنشان کرد: در پایان این برنامه هماهنگ امت، یک روز به عنوان «عید فطر» مطرح شده و روز عیدی و جایزه گرفتن است.
نماز؛ فصل مشترک اعیادالله
وی در ادامه «نماز» را فصل مشترک میان این چهار عید دانست و گفت: برای روز جمعه، نماز جمعه تعیین شده که مشهور است. برای عید غدیر هم نمازی بیان شده اما مشهور نیست. عید قربان و عید فطر هم هر یک نماز خاصی دارند که به صورت جمعی برگزار می‌شود. البته هر یک از این روزها برای خود، از اختصاصاتی نیز برخورداند به عنوان مثال برای عید غدیر، «اطعام» به شکل اختصاصی وارد شده یا برای عید فطر، پرداخت زکات فطره و در عید قربان قربانی کردن.
وی معرفی این چهار روز به عنوان «عید» را نکته کانونی و مرکزی میان آنها برشمرد و افزود: «عید» به معنای رجوع و بازگشت به ساحت قدس ربوبی بعد از انجام فرامین الهی و به قصد عیدی و جایزه گرفتن است. لذا فضای آن نیز یک فضای بیم و امید است. یعنی از یک سو به زینت کردن، لباس نو پوشیدن، استفاده از عطر، تبریک گفتن و شادی توصیه می شود اما در سوی دیگر هم خوف و نگرانی وجود دارد. نگرانی از اینکه سهم «من» از عید چیست؟ آیا لطف خدا شامل حال من هم می شود یا نمی شود؟
تضرع و ابتهال در کنار شادی
حجت الاسلام حاج علی اکبری خاطرنشان کرد: بنابراین انتظار می‌رود مؤمنین در این روز علاوه بر جلوه‌های شادی و شادمانی، حالت ابتهال و تضرع نیز داشته باشند با این احساس که آیا من هم جزء کسانی هستم که جایزه و عنایات خاص خدا را دریافت می کنند؟ آمرزیده می شوند و عیدی های الهی شامل حال‌شان می‌شود؟
وی ادامه داد: نکته قابل توجه دیگر این است که اعمال ویژه این روزهای برگزیده، از غروب شب عید آغاز می‌شود. یعنی شروع این ضیافت ویژه برای عیدی گرفتن، از «شب عید» است و از طرف اولیای الهی پیشنهادهایی در این رابطه بیان شده است؛ از جمله: مناجات، دعا، سحر خیزی،یا به عنوان مثال شب زنده داری و احیا در شب عید فطر، یا استهلال و رفتن به استقبال عید که مستحب است و آداب خاصی دارد مانند دعاهایی که در صحیفه سجادیه برای رویت هلال ماه ذکر شده است. که موضوع رویت هلال، درکشور ما به شکل خاص درباره ماه مبارک رمضان و هلال شوال موضوعیت دارد.
امام جمعه موقت تهران در بخش دیگری از سخنان خود در رابطه با «عید فطر»، خاطرنشان کرد: برخی این عید را در اصل عید فطرت می‌دانند. گویا مؤمنین شرکت‌کننده در ضیافت الهی ماه مبارک ، به توفیق الهی به فطرت خود بازمی‌گردند. فطرت توحید، فطرت صداقت، کرامت، اخلاص ، طهارت و نورانیت و... .
وی افزود: بنابراین یک نوع رجوع به فطرت و یک نوع «خوداکتشافی» است. کشف آن خودِ حقیقی متصل به لطف خاص پروردگار. خدواند به هر تعداد که در ماه مبارک رمضان، در سحرها، در لیالی قدر، در لحظات افطار از مسلمانان و مؤمنین را مورد مغفرت قرار داده، در شب و روز عید فطر به همان اندازه و بلکه بیشتر، مورد آمرزش قرار می‌دهد.
معنایافتن جماعت با امامت
رییس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه ادامه داد: نماز عید هم از دیگر موارد مطرح در این روز است. در هر چهار روز عید نماز جماعت وارد شده و هر یک کیفیت خاص خود را دارد. اما نکته مهم اینجاست که وقتی صحبت از نماز جماعت می‌شود موضوع «امام» به میان می‌آید و وقتی سخن از امام می‌شود بحث «ولایت» مطرح می‌شود. یعنی این اجتماع امت، در ساحت عبودیت و بندگی خدای متعال، با پیوستگی با امام موضوعیت پیدا می‌کند.
وی تصریح کرد: در زمان پیامبر(ص) و حضور امام معصوم(ع) تکلیف مشخص است و حضور در نماز جماعت و اقتدا به امام و حجت خدا در نمازهای عید جمعه، عید فطر و عید قربان، بر مسلمانان واجب است. مسلمانان باید خود را به حجت الهی برسانند و نماز را به امامت او اقامه نمایند. در همه این نمازها هم یک نماد معین بنام «خطبه» تعریف شده است؛ یعنی امام بخشی از نماز را خطبه می‌خواند و با مردم سخن می‌گوید.
حاج علی اکبری خاطرنشان کرد: هر چند بین نماز جمعه و نماز عیدین تفاوت‌هایی وجود دارد. به عنوان مثال نماز عید فطر شناخته شده‌تر است. اما مطلب قابل توجه این است که عید به نماز جماعت شناخته می‌شود؛ و نماز جماعت با امام است که شکل می‌گیرد؛ و امام یعنی حجتی که از جانب خداوند متعال برای رهبری امت منصوب شده است.
وی تصریح کرد: موضوع امت و امام بر همین اساس شکل می‌گیرد و هویت امت در پرتو عبادت، تجلی خاصی در جامعه و امت اسلامی پیدا می کند.
وی با اشاره به آیات قرآن در معرفی امت اسلامی یادآور شد: قرآن در این رابطه می فرماید: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ»(فتح: ۲۹).این دو شاخص امت است؛ اینکه در مقابل دشمنان سخت و محکم، و در میان خود نرم، ملایم و بامحبت هستند. در ادامه ، آیات قرآن کریم، سیمای امت از منظر بیرونی را بیان می‌کند به این معنا که وقتی دیگران از بیرون به امت اسلامی می نگرند آن را اینگونه می بینند:«تَراهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً سیماهُمْ فی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ»؛ آنها را با نماز بشناسید و اینکه نشان بندگی در همه ساحات زندگی آنها دیده می‌شود.
نقطه کانونی نماز عید توجه به امام است
امام جمعه موقت تهران خاطرنشان کرد: این جلوه ویژه از عید، به وسیله نماز، امت را در سطح بین الملل به رخ عالم می‌کِشد و وقتی در سطح جوامع پخش می‌شود فوق العاده جذاب است. هرچند که نقطه کانونی آن، توجه به امام، اجتماع پیرامون امام و ذکر همراه با امام است.
وی در ادامه با اشاره به نحوه برپایی نماز عید در دوران غیبت، گفت: در عصر غیبت بر اساس فتوای فقها برگزاری این نماز جایز است و اصل نماز عید، نمازی است که همراه با ولی امر برگزار می‌شود. به لطف خدا در زمان ما به برکت انقلاب اسلامی، ما متنعم به نعمت ولایت فقیه هستیم و یکی از شیرین‌ترین تجربه‌های امت ایران اسلامی و مردم شریف تهران، برگزاری نماز عید همراه با رهبر جامعه است که وسعت، شکوه، عظمت و شیرینی آن برای نمازگزاران کاملا قابل لمس و قابل مشاهده است.
کیفیت خواندن نماز عید به قصد رجا
امام جمعه موقت تهران افزود: در استان‌ها و شهرهای دیگر نیز نماز عید با اجازه امام مسلمین و توسط نمایندگان ایشان و ائمه جمعه برگزار می‌شود. البته این نماز در مساجد نیز با حضور امام جماعت و به قصد رجا و تقرب و با امید بهره‌مندی از عطایای عید برگزار می‌شود. برخی از فقها نیز اجازه داده اند که اگر کسی به هیچ وجه موفق به حضور در جماعت نشد به قصد رجا و دعا این نماز را به صورت فُرادا بخواند.
آرایش عمومی امت در روز عید با محوریت امام
حاج علی اکبری با تاکید بر این نکته که نماز عید، آرایش عمومی امت در روز عید با محوریت امام است، خاطرنشان کرد: این نماز علاوه بر داشتن «میعاد»(جایگاه مشخص) که مصلی‌ها هستند، «موعد» هم دارد. یعنی غیر از روز، ساعت آن هم معین شده که همان اول روز و لحظات بالا آمدن خورشید است، از این جهت که این اتفاق به صورت پیوستار در سطح امت رخ دهد و همه در حال حرکت برای حضور در نماز باشند.
زکات فطره یکی دیگر از موارد مرتبط با عید فطر بود که امام جمعه موقت تهران به آن اشاره کرد و افزود: زکات فطره یک نوع صدقه واجب است که بسیار وسیع و حساس است. صدقه‌ای که تعیین‌کننده سلامت عمومی فرد در طول سال است.
وی از زکات فطره به عنوان راهی برای مشارکت عمومی امت در رسیدگی به فقرا و رفع نیازمندی‌های جامعه نام برد و تصریح کرد: در اینجا مؤمنین از اختیار بیشتری برخوردار هستند به این معنا که مقدار کمینه و حداقل این صدقه مشخص است اما اینکه سقف آن چه مقدار باشد؟ و... دست افراد بازگذاشته شده است.
حاج علی اکبری در بخش دیگری از سخنان خود، مضامین قنوت نماز عید فطر را مهم و بسیار تاثیرگذار ارزیابی کرد و گفت: برای شناخت معرفتی و عمیق نسبت به عید فطر، از قنوت این نماز می‌توان کمک گرفت. برای این قنوت دعای ویژه‌ای پیشنهاد شده که در قنوت‌های مکرر نماز عید، خوانده می‌شود. اگر مضامین این دعا مورد توجه قرار بگیرد و شرح داده شود، زیبایی، عظمت و بزرگی عید فطر را مشخص می‌کند.
تبیین جایزه عید در دعای قنوت
وی افزود: اگر قرار است مؤمنین در این روز از خدا درخواست جایزه داشته باشند، اینکه آن جایزه چه باشد و چه چیزی از خدا طلب کنند؟ در قنوت نماز ذکر شده است. افق و چشم‌اندازی که در این دعا درخواست می‌شود، بی‌نظیر است. در قنوت نماز عید فطر ما به خداوند متعال می‌گوییم «در هر خیری که محمد و آل محمد (صلی الله علیهم اجمعین) را وارد می‌کنی مرا نیز وارد کن! و از هر شرّی که به آنان امان دادی و آنها را خارج کردی، مرا نیز خارج کن!». این خواسته‌ی بسیار بزرگی است.
حاج علی اکبری تصریح کرد: در ادامه ذکر قنوت هم درخواست خود را به خواسته‌های صالحین و مخلصین ضمیمه می‌کنیم که باز در صدر آنها، محمد و آل محمد (صلوات الله علیهم اجمعین) هستند و در جای خود بسیار نکته برجسته‌ای است.
از خدا احسن الحال عیدی بگیریم
رییس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور تاکید کرد: خوب است که ما در طول سال هم به مضامین این دعا توجه کنیم و بخواهیم که در روز عید به احسن الحال برسیم. البته دعای دیگری نیز برای روز عید فطر و جمعه و همچنین دعایی برای عید قربان و جمعه در صحیفه سجادیه(علیه السلام) بیان شده که مراجعه به آنها هم می‌تواند به درک عظمت این روز کمک کند. این دعاها عبارت است از: دعای«چهل و ششم»(دعایی که حضرت در روز فطر و در روز جمعه که بعد از فراغت از نماز می‌خواندند) و دعای «چهل و هشتم»(دعایی که آن حضرت در روز عید قربان و روز جمعه می‌خواندند.
وی خاطرنشان کرد: در روزهای عید به ویژه در عصر غیبت باید تمام توجه ما به ناحیه ولی الله الاعظم(عجل الله فرجه الشریف) باشد و این امکان را که برای ما فراهم شده از طریق نائب امام(عج)، متصل به ایشان باشیم قدر بدانیم. همچنین به نیازمندی‌های عمومی امت و مسائلی که امت اسلامی به آن مبتلاست، به آرمان‌های عمومی و مشترک امت اسلامی از قبیل عزت، کرامت، پیشرفت، وحدت، توجه به دشمنان امت و اعلام برائت از آنها توجه داشته باشیم.
وی با اشاره به موضوع فلسطین و غزه مظلوم گفت: امروز مسئله امت اسلامی به شکل برجسته و بسیار حساس و کلیدی و در سطح بین المللی، مسئله فلسطین و غزه و وظیفه مشترکی است که مسلمانان دارند. عید وقتی حقیقتا عید می‌شود که مسلمانان در سراسر دنیا به مردم فلسطین و غزه و سایر مسلمانان مظلوم توجه کنند و برای یاری و حمایت آنها تصمیم عملی بگیرند.
گفتگو از یاسمن محمدی
نظر شما