اشتغال زنان در فقه شیعه چه حکمی دارد؟

زن با تعلیم و تربیت خود سعادت یا شقاوت جامعه را رقم می‌زند و این مسئله کمال ویژه‌ای است که خداوند با توجه به خلقت و توانایی پیامبرگونه زن برای او مقدر نموده‌است.

خبرگزاری شبستان:  علمای شیعه برخلاف اکثریت علما و فقهای سنی، حضور زن در فعالیت‌های اقتصادی را نفی ننموده‌اند. آنها استقلال مالی را برای زن مورد تأکید قرار داده‌اند؛ هر‌چند که اولویت را بحث خانواده و همسرداری عنوان کرده‌اند.


سید یزدی در عروه‌الوثقی و سید حکیم در مستمسک گفته‌اند: "اگر زن برای خدمت در مدت معینی، [تعهد و توان خود را] اجاره دهد و پیش از انقضای این مدت، ازدواج کند، اجاره [و تعهد] باطل نمی‌شود، حتی اگر خدمت منافی بهره‌جویی شوهر و حقوق زناشویی باشد. در این حکم تفاوتی نیست شوهر در هنگام ازدواج، تعهد زن را بداند یا نداند، زیرا دو حق اینجا هست: حق خدمت و حق شوهر. اگر زن بتواند هر دو را انجام دهد، که خوب، و اگر جمع میان آن دو ممکن نباشد و تزاحم کنند، حق پیش‌تر که تعهد خدمت است، مقدم است، چون اگر حقوق شرعی مزاحم هم شوند، ترجیح با حق سابق است. بنابراین شوهر حق اعتراض یا فسخ تعهد زن را ندارد و همسر ناشزه محسوب نمی‌شود. اما اگر پس از ازدواج تعهد خدمت دهد و با حق شوهر منافات داشته باشد، بدون اذن و اجازه شوهر، تعهد خدمت درست نیست. اگر تعهد، با حق شوهر مطلقاً منافات ندارد؛ مثلاً تعهد قرائت قرآن یا بافتن پیراهن با نخ کاموا یا پشم را بدهد، اجاره [و تعهد] صحیح است حتی اگر شوهر اذن ندهد".


 

کمال انسانی و مناصب اجرایی جدای از یکدیگر

از نظر آیت‌الله جوادی آملی تفاوت حقوقی زن و مرد و مسئله اشتغال آن دو هیچ‌گونه ارتباطی با مسئله برتری آنها ندارند. کمال انسانی و مناصب اجرایی دو موضوع جدا از هم هستند. اصل تحصیل علم و معرفت و اصل اجتهاد و فقاهت و اصل عرفان و فلسفه و … کمال است که زن و مرد در آن مساوی هستند. امّا شغل­ها و مناصب و فعالیت‌های اجتماعی، که به هیچ وجه نمی­توانند نمایانگر کمال باشند، بر حسب ساختار بدن و شرایط و نیاز تقسیم می‌شود.
از دیدگاه علامه طباطبایی، اسلام مرد و زن را از لحاظ تدبیر شئون زندگی در اراده و کار مساوی می‌داند؛ یعنی این دو در مسئله برآوردن نیازهای زندگی خود مساوی هستند. "بنابراین زن می‌تواند مانند مرد، مستقلاً اراده کند، مستقلاً کار کند و مالک نتیجه کار و کوشش خود شود و نفع و ضرر کارش مربوط به خودش می‌باشد".

امام‌خمینی(ره) از ‌آنجا‌ که اقتصاد را به عنوان ابزاری می‌داند که با استفاده از آن می‌توان در راه تعالی اسلام گام برداشت، اشتغال زنان را در کنار مردان بدین قصد مورد تأیید و تشویق قرار می‌دهد.

ایشان در وصیت‌نامه سیاسی الهی خویش می‌فرماید: ما مفتخریم که بانوان و زنان پیر و جوان و خُرد و کلان در صحنه‌‌های فرهنگی و اقتصادی و نظامی حاضر و همدوش مردان یا بهتر از آنان، در راه تعالی اسلام و مقاصد قرآن کریم فعالیت دارند.

هدف از فعالیت های اقتصادی قرب الهی

ایشان داشتن شغل برای زن را کاملاً بدون مانع ارزیابی می‌کنند اما مدام این نکته را یادآوری می‌نمایند که هدف زن و مرد از هرگونه فعالیتی رسیدن به مرحله کمال و قرب الهی است بنابراین لازم است که نحوه حضور زنان در فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی خویش به گونه‌ای باشد که سد راه به دست آوردن کمال نشوند. «البته شغل برای زن، شغل صحیح برای زن، هیچ مانعی ندارد. لکن نه آنطوری که آنها (رژیم پهلوی) می‌خواستند. آنها نظرشان این نبود که زن یک اشتغالی پیدا بکند. نظرشان این بود که زن مثل مردها هم، زن‌ها را و مردها را از آن مقامی که دارند منحط کنند، نگذارند یک رشد طبیعی از برای قشر زن پیدا شود یا یک رشد طبیعی از برای قشر مرد».

اما با وجود این امام بزرگوار نقش اصلی زن را مربی بودن او برای رشد و کمال انسان‌ها معرفی می‌نماید که با تعلیم و تربیت خود سعادت یا شقاوت جامعه را رقم می‌زند و این مسئله کمال ویژه‌ای است که خداوند با توجه به خلقت و توانایی پیامبرگونه زن برای او مقدر نموده‌است.
 

زن مربی جامعه است. از دامن زن انسان‌ها پیدا می‌شوند. مرحله اول مرد و زن صحیح از دامن زن است. مربی انسان‌ها زن است، سعادت و شقاوت کشورها بسته به وجود زن است. زن با تربیت صحیح خودش انسان درست می‌کند و با تربیت صحیح خودش کشور را آباد می‌کند. مبدأ همه سعادت‌ها از دامن زن بلند می‌شود. زن مبدأ همه سعادت‌ها باید باشد.
 

مقام معظم رهبری مشارکت فعال زن در عرصه‌های اجتماعی اقتصادی و سیاسی را نه تنها جایز می‌داند، بلکه کمال یک جامعه را در این می‌داند که زن‌ها به عنوان نیمی از جامعه در آن مشارکت جدی داشته باشند. عرصة دوم، عرصة فعالیت‌های اجتماعی است، اعم از فعالیت اقتصادی، فعالیت سیاسی، فعالیت اجتماعی به معنای خاص، فعالیت علمی، درس گفتن، تلاش کردن در راه خدا، مجاهدت کردن و همه میدان‌های زندگی در صحن جامعه. در اینجا هم میان مرد و زن در اجازه فعالیت‌های متنوع در همه میدان‌ها هیچ تفاتی از نظر اسلام نیست. اگر کسی بگوید مرد می‌تواند درس بخواند، زن نمی‌تواند، مرد می‌تواند فعالیت اقتصادی داشته باشد، زن نمی‌تواند، مرد می‌تواند فعالیت سیاسی کند، زن نمی‌تواند، منطق اسلام را بیان نکرده و برخلاف سخن اسلام حرف زده‌ است.
هر چند که از نظر ایشان مهم‌ترین وظیفه زن جامعه اسلامی تربیت و هدایت انسان در مسیر قرب الهی است. اما حضور اجتماعی زن از دیدگاه ایشان در حقیقت یک حق و تکلیف به حساب می‌آید. اسلام با کار کردن زن موافق است. نه تنها موافق است، بلکه کار را تا آنجا که مزاحم با شغل اساسی و مهم‌ترین شغل او، یعنی تربیت فرزند و حفظ خانواده نباشد شاید لازم هم می‌داند. یک کشور که نمی‌تواند از نیروی کار زنان در عرصه‌های مختلف بی نیاز باشد!.

در صورتی که این حضور، شکلی بی‌قاعده و بی‌منطق نیست. بلکه باید با قواعد و قوانین جامعه اسلامی جهت برقراری روابط بین زنان و مردان همراه باشد.

 

لزوم رعایت حریم ها
اسلام معتقد است مرد و زن باید یک مرز بندی میان خودشان در همه جا ــ در خیابان، در اداره، در تجارت‌خانه ــ داشته باشند. این را باید رعایت کنند. هم مرد باید رعایت کند هم زن باید رعایت کند. اگر این حساسیت اسلام نسبت به روابط و نوع اختلاط مرد و زن رعایت شود، همه کارهایی که مردان می‌توانند در عرصه اجتماعی انجام دهند، زنان هم اگر قدرت جسمانی و شوق و فرصتش را داشته باشند می‌توانند انجام دهند.
رهبر معظم انقلاب در کنار عنایات خود نسبت به فعالیت‌های اجتماعی بانوان و تأکید بر این نکته که «یک کشور نمی‌تواند از نیروی کار زنان بی‌نیاز باشد می‌فرمایند: در همه طرح‌هایی که ما داریم خانواده باید مبنا باشد.
بنابراین در برنامه‌های توسعه نظام اسلامی، اشتغال زنان نیز باید در وجه اسلامی خود و با در نظرگرفتن تسهیلاتی که ایشان را از وظایف خطیرشان نسبت به خانواده و تربیت فرزندان دور نسازد، مطرح باشد.
پایان پیام/

کد خبر 184278

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha