به گزارش خبرنگار شبستان، نشست "نقد و بررسی کتاب فقه و سیاست در ایران معاصر" تألیف حجت‌الاسلام داود فیرحی، استاد دانشگاه تهران با حضور مولف و عبدالله نصری و به دبیری علی‌اصغر محمدخانی سه‌شنبه، 25 مهر در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.
بنابراین گزارش، عبدالله نصری، دانشیار فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به وضعیت علوم انسانی در کشور گفت: بعد از انقلاب در حوزه علوم انسانی فعالیت‌های فراوانی شده است، اما متأسفانه تاکنون تحلیل درستی در رابطه با تلاش‌های صورت‌گرفته در این حوزه در طول سه دهه گذشته وجود ندارد و علوم انسانی حقیقتا مظلوم واقع شده است.
این پژوهشگر افزود: مولف در کتاب فقه و سیاست در ایران معاصر مسئله فقه اسلامی را از منظر ویژه‌ای مورد بررسی قرار داده است. در واقع او فقه سیاسی ما را به دوران قدیم و جدید تقسیم کرده است و آنچه که در این حوزه اهمیت دارد توجه به تغییر شکلی نهادهای حکومت است که به تناسب زمان و مکان صورت می‌گیرد و اجتهاد جدیدی که در این میان با توجه به شرایط شکل خواهد گرفت که این روند نتیجه‌ای جز این ندارد که دیگر نباید در چهارچوب قراردادهای طرفینی فقه سیاسی خودمان را بنیان نهیم.
ضرورت پرداخت به فقه سیاسی
وی در ادامه به لزوم پرداخت هرچه بیشتر به فقه سیاسی در سطح جامعه علمی کشور اشاره کرد و افزود: ما باید به حوزه تحقیق و تفحص فقه سیاسی در جهان اسلام توجه کنیم و فارغ از برخی مباحث روزمره و سیاست‌زدگی‌ها این مفهوم را در سطح دانشگاه و حوزه‌ها بررسی و آسیب‌شناسی نماییم.
نصری تصریح کرد: در واقع کتاب دکتر فیرحی موارد یاد شده را به خوبی به مخاطب ارایه می‌کند ضمن آنکه این کتاب جنبه تحلیلی دارد و گزارش صرف نیست.
وی با اشاره به ویژگی منحصر به فرد این کتاب در ارایه تحلیل از رابطه تاریخی دین و دولت‌ها در ایران یادآور شد: برای مثال در باب مسئله مذکور دولت زمان رضاشاه و رابطه آن با دین مورد بررسی قرار می‌گیرد.
این گزارش می افزاید: حجت الاسلام فیرحی در ادامه این نشست ضمن اشاره به چرایی نگارش این کتاب گفت: من زمانی که در مورد رابطه مذهب و سیاست در ایران و جهان اسلام تأمل می‌کردم بتدریج در همان مقطع به سیر مطالعاتی برخوردم که در آن رابطه دین و دموکراسی در یکصد سال گذشته در ایران مورد بررسی بود و در این باب راه‌حل‌هایی متعدد از سوی برخی فقها و روشنفکران ارایه شده بود.
وی ادامه داد: در این اثنا متوجه شدم واقعیتی در مورد دموکراسی و دولت مدرن (مذهب و جامعه) وجود دارد که در جامعه اسلامی مهم‌ترین وجهه این ارتباط شاخه‌ای از مذهب به نام دانش فقه است.
استاد دانشگاه تهران افزود: من در کتاب‌های قبلی‌ام تلاش کرده بودم دوره‌های کلاسیک را بررسی کنم، اما از هفت سال گذشته به این طرف و در دوره جدید کوشیدم در حوزه‌های دیگر از جمله رابطه فقه و قانون به بحث و بررسی بپردازم.
تصریح حد فاصل دولت های جدید و قدیم
وی تصریح کرد: تحولات حکومت‌داری در این کتاب بررسی شده است، شاید کسی نتواند رابطه فقه و دولت جدید را خوب توضیح دهد اما همه می‌دانند که قانون حد فاصل دولت‌های جدید و قدیم است و این تألیف در واقع این موارد را نیز روشن ساخته است.
حجت الاسلام فیرحی عنوان کرد: در دوران جدید قانون موضوعه تدوین می‌شود، اما در دوران قدیم چنین چیزی نبود، در واقع آنچه که قدیم‌الایام رایج بود بر اساس احکام شرعی و نظام سلطانی شکل گرفته بود، بنابراین قانون نوشته‌ای وجود نداشت به ویژه آنکه تمرکزی نیز دیده نمی‌شد به این معنا که مجتهدان هر منطقه احکامی را ارایه می‌دادند و حاکم منطقه نیز آنها را اجرا می‌کرد، به این ترتیب نظام قدیم شاکله‌ای داشت که خلاصه‌اش رابطه سلطان و مجتهدان بود.
نویسنده کتاب فقه و سیاست در ایران معاصر ابراز کرد: مجتهدان قدیم در تلاش بودند که در حوزه حقوق ورود پیدا نکنند بنابراین فقهی که در آن زمان داشتیم شامل احکام حرام یا واجب و حوزه مباهات بود که در این باب سلطان حق دخالت را داشت و نه مجتهد، بنابراین نظام قدیم برخلاف تصورات ما به نوعی آزادی‌های بیشتری از نظام‌های فعلی داشت.
وی در تشریح مسئله مذکور افزود: نظام‌های حاکم قدیم از این نظر آزادی بیشتری را نسبت به افراد جامعه لحاظ می‌کردند چون اساسا دولت در حوزه‌هایی چون تجارت، مالیات، نظام وظیفه، واردات و ... وارد نمی‌شد اما در دوره کنونی هر شخصی حتی اگر علامه دهر هم باشد در صورتی که مجوز دولت را کسب نکند قادر به انجام کاری نیست.
پیدایش دولت مدرن...
حجت الاسلام فیرحی با اشاره به تحولات دولت از سال 1284 شمسی اظهار کرد: حاصل آن پیدایش دولت مدرن در ایران است که ملازم با آن دولت مفهومی به نام قانون پدید آمد، اما در این باب باید به طرح سوالاتی نیز می‌پرداختند از جمله اینکه قانون چیست، چه کسی باید آن را بنویسد و دستگاه‌های فکری و سیاسی چه نقشی در رابطه با قانون دارند، هر چند که این موارد در آن زمان هنوز شکل نگرفته بودند.
مولف کتاب نقد و بررسی کتاب فقه و سیاست در ایران معاصر با اشاره به شرایط مسایل فقهی در جهان اسلام خاطرنشان کرد: دستگاه‌های فقهی شیعه به اجماع روشنی نرسیدند بلکه اهل سنت هم نیز به این اجماع دست نیافتند اما با این وجود همچنان شاهد تولد نظریاتی متفاوت هستیم که من در این کتاب سعی کردم آنها را توضیح دهم.
پایان پیام/
نظر شما