به گزارش خبرگزاری شبستان، دکتر حسین محمودی، از پژوهشگران دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات اصفهان، در دومین روز از همایش معرفت دینی با موضوع "بررسی آراء پویمن درباره مبانی معرفت شناختی اندیشه کرکگور"، به ایراد سخنانی پرداخت.
وی با اشاره به اینکه عموما کرکگور به عنوان فردی ایمان گرا و عقل ستیز شناخته و معرفی می شود، اظهار داشت: دکتر لویی پویمن، معرفت شناس معروف و فیلسوف تحلیلی مشرب، بر خلاف عقیده رایج، بر این باور است که رویکرد کرکگور تلاشی مبتکرانه در جهت ساختن نوع بدیعی از معرفت شناسی مسیحی است.
دکتر محمودی در این زمینه ادامه داد: لویی پویمن با ارائه یک نظر جدید و بحث انگیز، نظریه عقل ستیز بودن کرکگور را به چالش فرامی خواند و او را فیلسوفی عقل گرا قلمداد می کند. در همین راستا پویمن استدلال ورزی های فلسفی مغفول مانده کرکگور را استخراج و در یک صورتبندی منطقی جدی ارائه می کند.
وی با تاکید بر اهمیت رویکردهای دینی کرکگور اظهار داشت: از نظر پویمن، کرکگور به دنبال ساختن محملی عقلانی برای مسیحیت بوده است؛ به نحوی که اگر تحلیل کرکگور از مسایل درست باشد، برای هر شخص اهل تعقلی پذیرفتن آموزه های مسیحیت و زندگی بر اساس احکام آن تنها گزینه معقول خواهد بود.
این پژوهشگر فلسفه دین، با اشاره به اینکه لویی پویمن نظریه خاصی درباره معرفت دینی دارد و وی با نگاهی منحصر به ادیان ابراهیمی اقدام به ارائه یک طرح کلی برای توجیه باور دینی کرده است، ادامه داد: او مدعی دفاع از یک موضع قیاس پذیر گروانه قوی در باب نسبت عقل و ایمان است. لذا پس از ارائه تفسیر جدیدش از آرای کرکگور، دو نقد معرفت شناختی بر او وارد می کند.
وی این نقدها را اینگونه بر شمارد: اول، نقد نگاه کرکگور مبنی بر "ناسازگاری یقین فلسفی و شور ایمانی" و دوم، نقل دیدگاه کرکگور در خصوص اعتقاد به "اراده گرایی مستقیم".
دکتر محمودی با تاکید بر اختلاف نظرهای پژوهشگران در این زمینه، اظهار داشت: در مورد اندیشه کرکگور در میان آثار کرکگورپژوهان، به طور عمده می توان به سه موضع اختلاف اساسی اشاره داشت که منجر به تفسیرهای متفاوتی از کرکگور خواهد شد.
وی این اختلاف نظرها را به سه دسته، اینگونه تقسیم کرد: اول، در خصوص مراحل اگزیستانس، که دست کم دو تفسیر مختلف مطرح شده است. دوم، در خصوص سوبژکتیو بودن حقیقت، دست کم سه تفسیر مختلف موجود است. سوم، در خصوص مبنای معرفت شناختی که به کار بسته است نیز سه دیدگاه متفاوت وجود دارد.
این پژوهشگر فلسفه دین معتقد است که فلسفه کرکگور را می توان به دو وجه سلبی و ایجابی نیز تقسیم کرد که در هر بخش محدودیت عقل از بارزترین ویژگی فلسفه وی است.
پژوهشگر دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات اصفهان، با اشاره به اینکه وجه سلبی فلسفه کرکگور دارای سه برهان تخریب، تعویق و شورمندی (شوریده سری) می باشد، تلاش کرد تا به عنوان نمونه برهان سوم او را شرح دهد.
وی با تاکید بر اینکه در این برهان سخن از این است که شوریدگی و شورمندی، مهمترین ویژگی و خصوصیت ایمان است، درباره مقدمات برهان، اظهار داشت: گزاره "شوریدگی، اصلی ترین خصیصه ایمان است"، به عنوان مقدمه اول و "یقین، با شوریدگی منافات دارد" به عنون مقدمه دوم در این برهان لحاظ می شود."پس یقین برای ایمان مضر است و به گوهر ایمان ضرر می رساند" نتیجه ای است که به گفته دکتر محمودی، کرکگور از این برهان استخراج می کند.
دکتر محمودی با توجه به این برهان، ادامه داد: نتیجه ای که کرکگور می گیرد، این است که باید در موقعیت های مخاطره آمیزی قرار بگیریم تا این شوریدگی نمایان شود. اصلا به این علت یقین، خودش را نشان نمی دهد تا کسی که که اهل شوریدگی و عاشقی است، نمایان شود؛ چرا که در غیر این صورت، روح تپنده ایمان از بین می رود.
وی با اشاره به رویکرد خاص کرکگور در طرد ایمان ابژکتیو و ایمان آفاقی ادامه داد: تبیین آفاقی یا ابژکتیو، مستلزم یک بی طرفی و عدم دلبستگی است؛ در صورتی که ایمان، مستلزم دلبستگی است و دلبستگی با یقین قابل جمع نیست.
دکتر محمودی با اشاره به تقسیمات موضع گیری ها درباره رابطه عقل و ایمان و بیان سه حوزه توافق و سازگاری، تعارض و فرا عقلی بودن، اظهار داشت: از نظر پویمن، اشتباه کرکگور اشتباه بین دو مفهوم بی طرفی و بی تفاوتی بودن است. وی میان این دو معنا خلط کرده و فکر کرده که نمی توان بین شوریدگی و یقین را جمع کرد.
وی در همین زمینه به مثال پویمن اشاره کرد و گفت: در نظر بگیرید در مسابقه فوتبالی که یک داور در عین دلبستگی به یکی از دو تبیم، می تواند طبق یک معیار عام و ابژکتیو داوری کند. در این مثال، شوریدگی با قضاوت بی طرفانه قابل جمع است.
این پژوهشگر فلسفه دین عقیده داشت که پویمن بر این باور است که عقلانی بودن، از شور و شوق باور دینی نمی کاهد و برای ایمان لزوما نمی توان بی یقین بود.
وی در ادامه سخنانش، تقسیم بندی پویمن از حوزه های خردورزی را طرح کرد و به عنوان اولین رویکرد در این تقسیمات گفت: ارزیابی بی طرفانه از شواهد داشتن و بر اساس شواهد و قراین به مسایل و پدیدارها نگریستن، یکی از نگرش هایی است که پویمن از خردورزی ارایه می دهد. وی منظر گرایی افراطی را با قائلینی همچون پوپر، ویتگنشتاین، نیچه و دریدا، رویکرد دوم دانست که گسست جهان بینی ها را اعلام کردند.
دکتر محمودی، درباره این رویکرد ادامه داد: در این نگرش، عقلانیت، درون محیطی است و عقلانیت، درون یک پارادایم معنا دارد. مومن و کافر هم چون در دو جهان متفاوت می زیند، نمی توان بین آن دو داوری کرد.
وی درباره رویکرد سوم به عنوان "منظر گروی حداقلی" سخن گفت و اظهار داشت: این نگرش که دیدگاه خود پویمن هم هست، در عین حال که قبول می کنند چارچوب ها و منظرهایی وجود دارند، اما امکان ارتباط بین آن ها را منتفی نمی داند و معتقد است که می توان به یک هسته عقلانیت حداقلی دست یافت.
پایان پیام/
نظر شما