گریه بر مصائب سیدالشهداء (ع) تضادی با صبر در قرآن ندارد

خبرگزاری شبستان: شبهه افکنی های وهابیت علیه مذهب برحق تشیع و بدعت خواندن آموزه های آن بر همگان روشن است، اینکه در این شبهات استدلال های عقلی محلی از اعراب ندارد نیز به امری معمول بدل شده است. در این میان شبهاتی که آنها درباره واقعه کربلا و مسائل مرتبط با آن همچون عزاداری بر اهل بیت (ع) مطرح می کنند، بیش از هر زمان سخیف بودن ادعاهای آنها را ثابت می کند که در ذیل به این شبهه که عزاداری بر اهل بیت (ع) با تاکید قرآن به صبر پاسخ داده می شود.

آیا آیات قرآن و روایات در مورد صبر ، با عزاداری منافات ندارد؟

پاسخ اجمالی: در این که آیات و روایات معصومین ـ علیهم السّلام ـ به صبر و استقامت توصیه کرده اند، هیچ جای تردید نیست مراد از آن توصیه ها این است که در عزاداری ها جزع و فزع و اظهار نارضایتی نسبت به قضا و قدر الهی و گفتن سخنان بیهوده و باطل در هنگام مصیبت صورت نگیرد، در حالی که هیچ یک از مصادیق عزاداری (گریه، تسلیت گقتن، گرامی داشت خاطرات شهدا و ...) که شیعیان دارند، چنان حالتی نداشته و منافاتی با سفارشات صبر ندارد.

پاسخ تفصیلی: انسان موجودی است دارای عواطف و احساسات که در حوادث و پیش آمدهای ناگوار و جانسوز، تحت تأثیر قرار گرفته و اندوهناک می شود و گاهی جزع و فزع و بی تابی و اظهار نارضایتی می کند، و حتی گاهی ممکن است قلب او که مرکز احساسات و عواطف او است ایستاده و جان ببازد «ان الانسان خلق هلوعاً اذا مسه الشر جزوعاً و اذا مسه الخیر منوعاً»[1] در این راستا تنها نیروی ایمان است که از ناراحتی ها و اضطرابات انسان جلوگیری نموده و به او امید و آرامش می بخشد،[2] از این رو دستورات اسلام در راستای تقویت ایمان و نیروی عقیده دور می زند، و راه مبارزه با پیش آمدهای ناگوار را نشان داده با زبان های مختلف به صبر و شکیبایی در برابر ناملایمات فرا می خواند «والعصر ان الانسان لفی خسر الا الذین امنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر»[3] با بینش، امتحان و آزمایش زندگی و ناملایمات آن را جهت داده و به صابران رحمت و مغفرت و صلوات الهی را بشارت و نوید می دهد «و بشر الصابرین الذین اذا اصابتهم مصیبة قالو انالله وانّا الیه راجعون اولئک علیهم صلوات ٌمن ربّهم و رحمةٌ و اولئکَ هُمُ المهُتدون»[4] و تنها صابران را هدایت یافته می داند.
صبر از مقامات عالی است که در تمام میدان های زندگی فردی و اجتماعی، جشن و عزا، جنگ و صلح و ... کاربرد دارد، لذا است که برای آن اجری بی پایان و مزد بی حساب قرار داده است «انما یوفی الصابرون اجرهم بغیر حساب» [5] و ائمه شیعه نیز بارها مردم و شیعیان را به صبر و شکیبایی توصیه و سفارش نموده اند، از جمله امام صادق ـ علیه السّلام ـ که خود از گریه کنندگان برای عزای جدش حسین ابن علی ـ علیه السّلام ـ بود، و از مصادیق اکمل صابران است، به یکی از یارانش می فرماید: «اما انّک ان تصبر توجر»[6] بدان که با صبر و مقاومت پاداش می بری. حال باید دید این توصیه ها و سفارش ها به صبر و بردباری با عزاداری شیعیان برای ائمه اطهار، مخصوصاً حسین ابی علی منافات دارد یا خیر؟

قرآن به صبر در تمامی میادین بزرگ تاکید دارد
اولاً باید گفت: صبری که در آیات و روایات به آن توصیه شده است اختصاص به صبر بر مصائب ندارد، بلکه صبر در تمام میدان های زندگی مطرح است و شاخص ترین موارد آن، در روایات ذیل آمده است.
پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: «الصبر ثلاثه صبر عند المصیبة و صبر علی الطاعتة و صبر عن المعصیة» صبر بر سه گونه است، 1. صبر در مصائب؛ 2. صبر بر بندگی (و طاعت خداوند) 3. صبر در برابر مصیبت (در مقابل شهوات و تمایلات نفسانی و پرهیز از گناه)؛ در نتیجه این آیات فقط در مقابل بی صبری در مصائب قرار ندارد.
ثانیاً: باید دید مراد از صبر در این آیات و روایات چیست؟ و مصداق بی صبری کدام است؟ با نگاهی گذرا به آیات مذکور و آیات دیگر، این نکته به خوبی به دست می آید، که مراد از بی صبری گریه و اشک و عزاداری نیست، بلکه مراد جزع و فزع و اظهار سخنان بیهوده و باطل در هنگام مصیبت، و اظهار نارضایتی نسبت به قضا و قدر الهی است، چنان که پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ در مصیبت فرزندش ابراهیم، در حالی که اشکش جاری بود فرمود: «و انّا بک لمحزونون، تبکی العین و یدمع القلب و لا نقول، یسخط الرب عز ّو جل»،[7] فرزندم، برای تو غمناک هستیم، چشم می گرید و دل می سوزد اماّ چیزی که موجب نارضایتی خداوند گردد بر زبان نمی آوریم. در روایات دیگر چنین آمده است «یحزن القلب ، و تدمع العین، ولانقول ما یسخط الرب و انّا علی ابراهیم لممحزونون»[8] بعد از دفن ابراهیم در قبرستان بقیع، برای آن کودک آن قدر گریه کرد که اشک از محاسنش جاری گردید به آن حضرت اعتراض کردند، ای رسول خدا (ص) تو دیگران را از گریه منع می کردی اکنون خود گریه می کنی؟ آن حضرت (ص) فرمود: «لا لیس هذا بکاء غضب انما هذا رحمة و من لایرحم لایرحم» این گریه خشم و نارضایتی نیست بلکه گریة رحمت و رأفت است، و هر کس رحم نکند، مورد رحمت واقع نمی شود. معلوم می شود آن عزاداری و گریه ای مخالف صبر است که از روی غضبناکی بر قضای الهی و نارضایتی باشد نه گریة سوز و عاطفی که خود رحمت است و نشانة عاطفه و دلر حمی انسان می باشد.
در نتیجه اشک و گریه برای عزیز یا عزیزان هرگز مصداق بی صبری نیست، چرا که اسلام همیشه واقعیت ها را در نظر داشته و احساسات و عواطف انسان ها را می داند، مگر می شود انسان در مرگ فرزند و پدر... خویش اشک نریزد؟ مگر از پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ صبورتر می توان یافت؟ با این حال در مرگ فرزندش اشک می ریزد، قلبش ناراحت است، ولی فروغ و بی تابی و نارضایتی نمی کند. پس اوّلین مصداق عزاداری شیعیان یعنی گریه کردن و اشک ریختن و عزای عزیز مصطفی (ص)، حسین بن علی (ع)، که قطعاً در درجه و رتبة بالاتر از ابراهیم قرار دارد، و همچنین مظلومیت امام حسن مجتبی (ع)، که «سیدان اهل بهشت می باشند»[9] نه تنها بی صبری نیست بلکه هماهنگی با سیره و روش پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نیز می باشد، و خود فرمود: «میت لابواکی علیه لا اغزاز له»[10] میتی که گریه کنندگان ندارد از عزت و احترام هم برخوردار نیست.
 

تاکید اسلام به دلداری بازماندگان پس از مصائب

دوّمین مصداق عزاداری برگزاری جلسات عزاداری، برای دلداری و تسلیت دادن به مصیبت زدگان و توصیه آنان به صبر است، این نحوه عزاداری که در بین عموم مسلمانان رایج است، در راستای تقویت اراده و ایمان و احترام به احساسات و عواطف بازماندگان قرار دارد و اسلام هم سفارش فرموده است که پس از مرگ مسلمانی، سایر مسلمانان جمع شده و به بازماندگان تسلّی و تعزیت دهند و در آن مجالس برای از دست رفتگان از درگاه خداوند متعال در خواست آمرزش نموده و قرآن تلاوت کنند و بازماندگان را به صبر و استقامت توصیه نمایند در این باره روایات فراوانی نقل شده است.[11]
از جمله امام صادق ـ علیه السّلام ـ به نقل از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرماید: «من عزّی مصاباً کان له مثل اجره من غیر ان ینتقص من اخر المصاب شیئ» کسی که مصیبت دیده ای را تعزیب دهد از پاداشی به مانند پاداش او برخوردار خواهد شد، بدون این که از پاداش مصیبت دیده کم شود. روشن است که با این توصیه ها، این مقداق هم هیچ تنافی با صبر و بردباری ندارد.
بزرگداشت یاد و خاطرة از دست رفتگان مصداق دیگری است برای عزاداری؛ این عزاداری ها در راستای بزرگداشت خاطرة شهیدان، علما و اندیشمندان که با فکر و اندیشه و با نثار جان خود جامعه اسلام را حیات بخشیدند برگزار می شود، این عزاداری، افزون بر آثار و ثواب تسلّی و دلداری بازماندگان، ثواب احترام به علم و عالم و شهید را دربر دارد و نشان می دهد که آن چنان که آنان در پیشگاه خداوند متعال ارزش دارند و از حیات و زندگی خاصی برخوردارند نزد مسلمانان نیز از احترام ویژه برخوردار می باشند «ولا تحبسن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتاً بل احیاء عند ر بّهم یرزقون».[12]

عزادارای ویژه انسان های بزرگ
نحوة دیگری از عزاداری وجود دارد که دارای مرتبة بالاتری است، این عزاداری ویژة انسان های بزرگ، یعنی پیامبران و اوصیای آنها، بویژه پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) آن حضرت است.
عزاداری در هنگام رحلت و شهادت و شادی در هنگام تولّد آنان از ویژگی هایی است که در پرتو آن درس های سازنده تربیتی و اخلاقی آموخته می شود. امام علی ـ علیه السّلام ـ فرمود: خداوند متعال برای ما پیروانی برگزید که ما را یاری می کنند «یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا»[13] برای شادی ما شاد و برای غم ما اندوهناک می شوند. در فرهنگ اسلامی احترام همة شهیدان لازم است. ولی برخی شهیدان مانند سرور و سالار شهیدان کربلا از ویژگی های خاصی برخوردارند که بر اساس دستورات رسیده، هر سال در ایام شهادت آنان مجالس و محافل عزاداری و سوگواری برگزار شده و مراسم خاصی نیز اجرا می گردد. از این رو نباید این مراسم را با عزاداری کسی که پدر یا عزیزی را از دست داده مقایسه نمود و گفت: چون خداوند توصیه به صبر نموده باید در عزای ائمه اطهار ـ علیهم السّلام ـ چیزی نگفت و در مقابل هر آنچه ستمگران در طول تاریخ انجام داده اند سکوت کرد و با سکوت خود رفتار آنان را امضا نمود. آیا روح دستورات اسلام با چنین برداشتی مخالف نیست؟ و در نهایت آیا عزادار ی هایی که برای بزرگان دین انجام می شود هدفی جز این را دنبال می کند.
پی نوشت ها:
[1] . سورة معارج، آیة 19.
[2] . سورة رعد، آیة 28.
[3] . سورة والعصر.
[4] . بقره. 155، 157.
[5] . سورة زمر، آیة 10.
[6] . حر عاملی، وسائل الشیعه (بیروت دار احیاء التراث العربی، چاپ دوّم) ج 2، ص 913.
[7] . محمد باقر مجلسی، بحارالانوار ، (بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ سوّم) 1403 هـ 1983، ج 79، ص 90 ، ذیل روایت 43.
[8] . همان.
[9] . شیخ مفید، الارشاد (مکتبة بصیرتی).
[10] . المأساة الحین، ص 118.
[11] . وسائل الشیعه (پیشین) ج 2، ص 871.
[12] . آل عمران، آیه 168.
[13] . بحارالانوار (پیشین) مجلسی، ج44، ص 287، باب ثواب الکباء علی المصیبة الحسین ـ علیه السّلام ـ
منبع: پرسمان دانشجویی
پایان پیام/