خبرگزاری شبستان// استان گیلان
شب یَلدا یا شب چله بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است. این شب به هنگام غروب آفتاب از 30 آذر پاییز تا طلوع آفتاب در 1 دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود. ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام این شب را جشن می‌گیرند.
این شب در نیم‌کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن شب به بعد طول روز بیشتر و طول شب کوتاه‌تر می‌شود.
سنت های مردم گیلان در شب چله
طولانی‌ترین شب سال در گیلان فرصتی است برای آموختن‌های بسیار و بازآموزی شیوه‌ها و راهکارها و انتقال تجربیات گذشتگان به نسل جدید برای زندگی بهتر و پشت سر گذاشتن دشواری‌ها و رسیدن به سپیده دمان نوبختی.
در این شب پیران و جوانان به دور هم‌حلقه می‌زنند و از تجربیات گذشتگان پند می‌گیرند و دور هم نشینی خانواده‌های گیلانی در شب چله نشان از انجام صله رحمی دارد که از دیرباز به آن اعتقاد دارند.
در این شب قصه‌گویی پیران از افسانه‌های ایرانی و اتفاقات گذشته برای کوچکترهای خانواده جلوه‌ای دیگر دارد. از میهمانان با انواع میوه‌های پاییزی چون انار، پرتقال، گلابی، خوج " گلابی محلی "، به، نارنگی، لیمو، ازگیل و از همه مهم تر هندوانه به عنوان نشانه اصلی شب چله پذیرایی می‌شود.
تفعل به اشعار حافظ شیرازی و گشتن سرنوشت خانواده در دل اشعار این پیر عارف ایرانی از دیگر جلوه‌های شب چله است.
سبزی پلو با ماهی به ویژه ماهی شور درا ین شب یکی از غذاهای سنتی و مهمی است که خانواده‌ها در کنار سایر غذاها با آن از میهمانان پذیرایی می‌کنند.
شب چله گیلانی برای زوج‌های جوان هم شبی به یادماندنی است و در این شب خانواده داماد برای عروس خود هدایا به همراه انواع میوه‌های شب چله می فرستند و دو خانواده به همراه میهمانانی دیگر به خوشی و شادمانی این شب بلند پاییزی را به سپیده دم خوشبختی پیوند می دهند.
علاوه بر این در گیلان هندوانه را حتماً فراهم می کنند و معتقدند که هر کس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی نمی کند و در زمستان سرما را حس نخواهد کرد.
«آوکونوس»(آب ازگیل) یکی دیگر از میوه هایی است که در این منطقه در شب یلدا رواج دارد و به روش خاصی تهیه می شود. در فصل پاییز، ازگیل خام را در خمره می ریزند، خمره را پر از آب می کنند و کمی نمک هم به آن می افزایند در خُم را می بندند و در گوشه ای خارج از هوای گرم اتاق می گذارند. ازگیل سفت و خام، پس از مدتی پخته و آبدار و خوشمزه می شود.
گرفتن فال حافظ
گرفتن فال حافظ از جمله آداب شب چله در میان گیلانیان است. تفعل به دیوان حافظ در شهرهای گیلان جایگاه ویژه ای دارد، خانواده ها گردهم می آیند و با شور و ذوق فال می خوانند. ابتدا دیوان حافظ را به دست یک یک افراد می دهند که آنان با انگشت میانی دست آن را بگشایند و نیت کنند. یکی دو نفر از افراد کهنسال و باسواد فال می گیرند.
خواننده فال گاه بیت ها را تفسیر و تعبیر می کند. هر بار سه فال پیاپی می گیرند و سپس درنگ می کنند تا دوباره برای چند تن دیگر فال بگیرند. زیرا عقیده دارند که اگر سه فال پی درپی بیشتر بگیرند حافظ او را نفرین می کند.
فال پوست هندوانه
پوست هندوانه را می‌برند و چهار قسمت می‌کنند و در یک دست می‌گیرند و نیت می‌کنند و از جلو به پشت می‌اندازند:
اگر 2 قطعه سبز و دو قطعه سفید بیفتد – خیر است، اگر 3 قطعه سبز و یک قطعه سفید بیفتد – خوب است،اگر یک قطعه سبز و 3 قطعه سفید بیفتد – باطل است و سرانجام اگر هر 4 قطعه سبز باشد خیلی خوب است.
به قول اهالی تالش اگر هندوانه را که سردی است بخورند، سرمای زمستان بر آنان اثر نمی‌گذارد.
در ماسوله مراسمی به نام «شم شمی» را به جا می‌آورند که یک نوع تفال است. هر کسی نیتی دارد دم درب خانه یا سرگذر می‌ایستد و به حرف‌های رهگذران گوش می‌دهد. چنانچه حرف‌های خوب شنیده باشد آن را به تعبیر برآورده شدن نیت خود قلمداد می‌کنند و بالعکس.
در گیلان گالش ها معتقدند که در شب چله، 40 نوع خوراکی باید خورد، در دیلمان کدوپخته و نخودبرشته و حلوا و شیرینی درست می کنند ودر جوشر لاهیجان، تره چیده و از آن خورشت درست می کنند.
رسم زیبای دیدار در شب یلدا وقتی زیباتر می شود که اسراف نکنیم
خداوند برای رفاه و آسایش بندگان خود، نعمت‌های بسیاری آفریده و به آنها امر فرموده از این نعمت‌ها استفاده کنند؛ ولی همواره بکوشند از اسراف کردن بپرهیزند. زیرا خداوند اسراف را دوست ندارد.
امام علی(ع) اسراف کردن را موجب هلاکت دانسته و امام سجاد (ع) در دعا و مناجات‌های خود با خدا می‌فرماید: «و مرا از زیاده‌روی بازدار و روزی‌ام را از تلف شدن نگاه‌دار و دارایی‌ام را با برکت دادن به آن افزون کن و راه مصرف آن را در کارهای خیر به من بنمایان.»
رسم زیبای دیدار یکدیگر در شب یلدا وقتی زیباتر می‌شود که با زیاده‌روی نکردن در مصرف خوراکی‌ها و تنقلات، بخشی از آنها را به مصرف یتیمان و افراد بی‌بضاعتی برسانیم که توانایی تهیه چنین اقلامی را در این شب ندارند.
بیان قصه‌های قرآنی در شب یلدا نیکو و شایسته است
خداوند در قرآن کریم بندگان خود را به قصه‌های قرآن توجه داده و هر یک از این سرگذشت‌ها را دارای حکمتی می‌داند که برای انسان‌ها هزاران پند و اندرز در خود نهفته دارد. امام علی علیه‌السلام نیز می‌فرماید: «بهترین داستان، رساترین اندرز و سودمندترین پند، کتاب خدای عزوجل است.» داستان‌ها و افسانه‌های زمینی، پس از چندبار تکرار، کم‌کم تازگی و جذابیت خود را از دست می‌دهد؛ ولی قرآن تنها کلامی است که هر اندازه هم تکرار شود، "کهنه‌شدنی" نیست. در شب یلدا و شب‌های زمستانی که دور هم جمع می‌شویم و پای صحبت بزرگ‌ترها می‌نشینیم، نیکو و شایسته است به جای داستان‌ها و قصه‌هایی که گاه با خرافات همراه است، به قصه‌های قرآنی توجه کنیم که هیچ‌گاه کهنه نمی‌شود و خرافات در آن راه ندارد.
به خاطر اهمیتی که دین اسلام برای خانواده ها قائل است تمام آیین ایرانی که در آن اعضای خانواده دور هم جمع می شوند به قوت خود باقی مانده است. این که ما به بهانه طولانی ترین شب سال صله رحم کنیم بسیار خوب و شایسته است.
امسال در شب یلدا با خانواده دور هم جمع شویم و بهتر است بزرگ ترها راجع به مصائبی که ظالمان بر ائمه معصومین(ع) وا داشتند، صحبت کنند.
فراموش نکنیم که اگر دوست داریم فرزندانی دوست دار خاندان نبوت داشته باشیم، باید از همان کودکی شروع کنیم.
پیامبر اکرم (ص) می فرمایند:
"أدَّبوا أولادَکم علی ثلاث خصالٍ، حبّّ نبیِّکم و حبِّ اهلِ بیته و قرائةِ القرآن" فرزندانتان را بر سه خصلت تربیت کنید : دوستی پیامبرتان و دوستی اهل بیتش و تلاوت قرآن.
پایان پیام/
نظر شما