به گزارش خبرنگار شبستان، دومین روز از همایش بین المللی "فلسفه دین معاصر" در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در حال برگزاری است و عصر امروز دوشنبه، چهارم دی ماه به کار خود پایان می دهد.
بر پایه این گزارش محمد محمدرضایی، استاد دانشگاه تهران ضمن ارایه مقاله ای با عنوان پلورالیسم دینی گفت: پلورالیسم بحث دنیای معاصر است.
وی ادامه داد: شاید از طرح این مبحث انگیزه خیرخواهانه ای وجود داشته است و شاید انگیزه جان هیک چنین بود که او دوست داشت پیروان ادیان احساس دوستی با یکدیگر داشته باشند.
محمدرضایی اظهار کرد: در دنیای معاصر ما تنوع ادیان وجود دارد، اما باید توجیهی در مورد این شرایط مختلف ارایه شود از این نظر دو دیدگاه مبتنی بر (انحصارگرایی) و (شمول گرایی) مطرح می شود.
استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: نخستین دیدگاه مبتنی بر انحصارگرایی معتقد است که حقانیت از یک دین ناشی می شود و نجات بخشی منصوب به پیروان این دین است، اما اشکال این دیدگاه آن است که مولفه هایش با رحمت خداوند تمایز دارد.
وی ابراز کرد: دیدگاه یاد شده در دین اسلام نیز مطرح می شود البته با اینکه معتقدیم اسلام برحق است و حقانیت کامل از اوست از سوی دیگر قرآن در آیه شریفه ای (ما کنا موذبین حتی نبعث رسولا) می گوید که رحمت خدا واسطه است یعنی ما کسی را عذاب نمی کنیم، مگر آنکه اتمام حجت کرده باشیم که این دو تفسیر و رویکرد همانطور که عنوان شد با رحمت خدا تناقض دارد.
محمدرضایی با اشاره به دیدگاه دوم مبنی بر شمول گرایی عنوان کرد: طرفداران راه حل معتقدند که یک دین خاص نجات بخش مطلق است و ادیان دیگر هم می توانند به نجات بخشی قائل شوند که این مولفه دقیقاً خلاف رویکرد انحصار گرایی است با این حال اشکال رویکرد شمول گرایی در آن است که شاید اهانتی به پیروان دیگر ادیان شود، بنابراین سر از پلورالیسم دینی درمی آورد که مشکل دارد.
اعتقاد پلورالیسم به حقانیت برابر ادیان
استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: پلورالیسم معتقد است ادیان از حقانیت مساوی برخوردارند و همه آنها نجات بخشند که برخی در این راستا مثالی می آورند به گونه ای که انواع اغذیه وجود دارد و همه آنها کارشان سیر کردن انسان است.
وی با بیان اینکه در پلورالیسم نیز با کثرت گرایی مواجه هستیم، افزود: جان هیک برای اینکه به این دیدگاه خود مبنای فلسفی دهد از نظریه فنومن و نومن کانت بهره می گیرد و آن را مبنای فلسفی خود می داند.
محمدرضایی گفت: بر این مبنا کانت می گفت که هر شیء دو ساحت دارد، که شامل فنومن و نومن می شود که در مجاورت این دیدگاه جان هیک معتقد است باید همه موارد در باب دین را پدیدارگرایانه بدانیم.
وی ادامه داد: نظریه ارایه شده توسط کانت مورد انتقاد قرار گرفته و اثبات شده است که پذیرش چنین مبنایی مستلزم قبول (لا ادری گرایی) در باب شناخت واقعیت است.
چالش اصلی پلورالیسم
محمدرضایی ابراز کرد: مبنای فلسفی پلورالیسم با این مشکل مواجه است که نباید مفاهیم انسانی را به آنچه که در واقع وجود دارد، نسبت داد که بسیاری این ایده را نقض فلسفه کانت می دانند و معتقدند کانت خود را نقض کرده است و البته همین اشکال به جان هیک نیز وارد است. لذا از این نظر است که می گویند اصطلاحا باید به (لاادری گرایی) منتهی شویم، یا حقانیت یک دین را اثبات کنیم که این چالشی است که پلورالیسم با آن مواجه می شود.
وی با اشاره به پلورالیسم دینی سیدحسین نصر بیان کرد: او معتقد است که همه ادیان مبدا واحدی دارند و سرچشمه وحی و ادیان حقیقت یکتایی را شامل می شود که سلسله مراتبی را دارا است.
محمدرضایی تاکید کرد: بنابر دیدگاه نصر این حقیقت تجلی های متفاوتی دارد که هر کدام در بستر خود اشاره به حقیقت مطلق دارند، بنابراین از ورای این مساله باید به دنبال وحدت ادیان گشت؛ نصر معتقد است خدا ادیان مختلفی را به وجود آورده تا بدین شکل ابعاد مختلف اسماء خود را متجلی سازد ضمن اینکه حقایق ادیان را باید در ذات مطلق شناخت.
وی افزود: با این اوصاف جزئیات هر دینی قابل احترام است چون از سوی خدا آمده است ضمن آنکه نصر می گوید: وجود مطلق وجود نسبی و حقیقت مطلق از حقیقت نسبی متمایز می کند.
محمدرضایی خاطرنشان کرد: دیدگاه نصر نیز اشکالاتی دارد اول آنکه بحث شهود را مطرح می کند که هر دینی به هر حال بحث شهود را دارد و بعد از آنکه بالاخره ملاک صحیح برای تشخیص شهود نیست، بنابراین با توجه به توضیحات ایراد شده به نظر می رسد که هنوز مبنایی درستی برای پلورالیسم ارایه نشده است.
پایان پیام/
نظر شما