به گزارش خبرنگار شبستان، حجت الاسلام والمسلمین سعید مهدوی کنی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) دوشنبه، چهارم دی ماه در نشست "ما و مسأله سبک زندگی" که به همت کانون اندیشه جوان در حوزه علمیه امام رضا(ع) برگزار شد، درباره چیستی سبک زندگی سخنرانی کرد.
وی با بیان اینکه مفاهیم متعددی در حوزه های دانش بشری تولید می شود، گفت: این مفاهیم گرچه وابستگی تمام به خاستگاه خود دارند، اما می توان این مفاهیم را از آن خاستگاه جدا کرد و بدون آنکه ماهیت آن را دگرگون کرد در فضا و حوزه دیگری بکار برد. مفهوم سبک زندگی نیز اینگونه است، این مفهوم گرچه برخاسته از جامعه شناسی غربی است، اما اگر به شرایط توجه نکنیم، شاید با استعمال این مفهوم در فرهنگ اسلامی ما دچار ضرر و زیان شویم، بنابراین لازم است ابتدا این مفاهیم با پیشینه تاریخی اش را بشناسیم.
وی اظهار کرد: نقطه آغاز مفهوم سبک زندگی آنچه که در تاریخ غرب اتفاق افتاد به مباحثی بر می گردد که در مورد تعدیل ضد سرمایه داری مارکس مطرح شد. «وبر» از این مفهوم برای تکمیل و یا نقد نظریه مارکس استفاده کرد. مارکس در نظریه خود به مفهوم تولید و سرمایه توجه کرده بود. وبر به نقد نظریات مارکس پرداخت و گفت چرا مارکس به مقوله «مصرف» توجه نداشته است.
حجت الاسلام مهدوی کنی با بیان اینکه مارکس جامعه را به پرولتاریا و بورژوازی تقسیم کرده بود، تصریح کرد: اما وبر طبقه بندی جدیدی برای اساس مصرف اضافه کرد و سبک زندگی را براساس شاخص منزلت اجتماعی بنیان نهاد. وبر می گفت اگر به واقعیت زندگی توجه کنیم متوجه می شویم گروه هایی در جامعه وجود دارند که توانایی اعمال نفوذ و قدرت دارند که می توان بر اساس نمادهایی که به کار می برند از آنها استفاده کرد.
وی با بیان اینکه در گذشته جامعه اشرافی و توده مردم وجود داشتند، عنوان کرد: این گروه ها بر اساس نوع لباس و نوع خانه مشخص بودند، اما در دوره مدرن با افرادی مواجهیم که دارای اشکال زندگی شبیه هم هستند اما قدرت اقتصادی برابر ندارند.
حجت الاسلام مهدوی کنی با اشاره به اینکه هرچه سرمایه داری جلوتر رفت، این طبقه گسترش بیشتری یافت، ابراز کرد: امروزه به ظاهر نمی توان تمایزاتی را میان مردم قائل شد، گرچه به لحاظ اقتصادی برابر نیستند. این شیوه زندگی برابر نشان دهنده عقاید یکسان است . امروز همه جنوب شهری به یک نفر رأی می دهند، برخلاف آنچه که مارکس گفته بود که اینها دارای عقلانیتی مختلف هستند. برای مطالعه بیشتر این بحث می توانید به کتاب «اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری» وبر مراجعه کنید. وبر در این کتاب نشان می دهد که اخلاق پروتستانی باعث ایجاد سرمایه داری نوین شده است.
وی با اشاره به اینکه بحث سبک زندگی در ایران بیشتر در فضای تجویزی و ارزشی مطرح می شود، گفت: یعنی ما می خواهیم یک نظام ارزشی را از طریق سبک زندگی ارائه کنیم و بایدهایی را برای اجرا به مردم القا کنیم، اما سبک زندگی در واقع توصیفی است، البته غرب هم در ادامه از روش تجویزی و ارزشی برای تغییر رفتار مردم خود و دیگر کشورها استفاده کرد.
رئیس دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه مفهوم سبک زندگی در دهه 20 میلادی با نظریات ماکس وبر، گئورگ زیمل و ... آغاز شد، بیان کرد: بعدها در حوزه روانشناسی ادامه پیدا کرد و در دوره های جدید از اینکه مسأله مصرف در غرب مورد توجه قرار می گیرد به یک مفهوم کاربردی روزمره تبدیل شد. این در زمانی اتفاق افتاد که جامعه غرب از مصرف اشباع می شوند، سرمایه داری بار دیگر به این مفهوم توجه می کند تا از این حالت خود را نجات دهد.
وی خاطرنشان کرد: در این موقع نظریه پردازان غرب به استخدام درآمدند تا از این مفهوم توصیفی برای تجویز خواسته های سرمایه داران استفاده کنند؛ اگرچه تنها این مفهوم نبود و از مفاهیم دیگر هم استفاده شد. آنها سبک زندگی را به گونه ای تعریف کردند و تغییر دادند تا مردم بدون توجه به نیاز مصرف کنند و «مد» یکی از این روش ها بود. در گذشته مصرف بر اساس نیاز بود اما اکنون دیگر براساس نیاز نیست و مصرف زیاد کالا دل آزردگی ایجاد می کند. در گذشته یک پارچه در دو دهه در خانواده ها مصرف می شد اما اکنون لباس های نو و سالم دور ریخته می شود. ظهور پست مدرنیسم هم بر این معضل افزوده است و آن را تشدید می کند.
نظر شما