مطلق انگاشتن علوم وارداتی مانع اصلی تولید علم

خبرگزاری شبستان: موضوع جنبش نرم افزاری و تولید علم از مهمترین نیازهای علمی جامعه کنونی ما است. اهمیت این موضوع در پیشبرد اهداف علمی کشور در گفت و گوی ایسکا با حجت الاسلام و المسلمین جلال عراقی با محور شناخت موانع فراروی نهضت نرم افزاری و تولید علم به بحث گذاشته شده است.

موضوع جنبش نرم افزاری از چه زمانی وارد ادبیات کشور شد؟
مقام معظم رهبری به عنوان سکان دار حرکت تکاملی ایران موضوع نهضت نرم افزاری و تولید علم را با تکیه بر اهدافی مانند بازسازی تمدن اسلامی و ارتقای تولیدات علمی مطرح کردند. و بعد از ایشان فرهیختگان حوزه و دانشگاه جنبه های مختلف آن را مورد بررسی قرار دادند.

موانع فراروی این جنبش و تولید علم چیست؟
موانع مشترک در حوزه و دانشگاه، افکار القتاطی و تحجر است.
موانع غیر مشترک در دانشگاه، نگرش انحصاری بر مفاهیم وارداتی و وجود روحیه ترجمه گرایی و در حوزه‌های علمیه: عدم شناخت زمانه و عدم روح تطور علمی است.

منظور از افکار التقاطی و تحجر که به عنوان مانع مشترک از آن نام بردید چیست؟
منظور از التقاط ناخالصی است. یکسری نظریاتی که رنگ و لعاب دینی دارد اما در حقیقت هیچ اثری از دین در آن دیده نمی شود. این افکار با توجیهاتی مانند جوان پسند کردن دین ، مدرنیته کردن دین و ... وارد فضای علمی جامعه شده‌اند و راه را بر ارائه ایده‎های نواورانه بسته‌اند.
تحجر هم یعنی به دانسته‌های خود اکتفا کنیم و آنها را غیر قابل خدشه به لحاظ علمی بدانیم. که این باعث می‌شود فرد دچار حالتی شود که دست به نوآوری و خلاقیت و بازنگری فضای ذهنی خود نزند و همچنین جرات و جسارت را به خود نمی دهد که اندیشه جدید و نظر جدید را مطرح کند.
 

از موانع تولید علم در دانشگاه به نگرش انحصاری بر مفاهیم وارداتی اشاره کردید این نگرش چه اثراتی دارد؟
مهمترین مانع و آسیب در تولید علم مطلق انگاشتن علوم وارداتی است. وقتی یک قشر فرهیخته و تاثیرگذار نگرش انحصاری در علوم وارداتی داشته باشند و برای رفع نیازها آن را کافی بدانند چه انگیزه‌ای برای تولید علم داریم. یکی از حربه‌های استعمار هم همین است که می‌خواهند الگوهای فرهنگی و سیاسی و ...خودشان را صادر کنند. و اگر بخواهیم عینا همان ها را دریافت کنیم انگیزه‌ها از بین می‌رود.

روحیه ترجمه گرایی از چه زمانی مطرح شد؟
این معزل ریشه تاریخی در ایران دارد، به زمان ورود علوم غربی و نحوه برخورد نخبگان با آن بر می‌گردد، شاید بگوییم که از 150 سال پیش این بلا بر سر ما نازل شد. این روحیه نادرست است و بعد از انقلاب تا یک حدی این روحیه اصلاح شد. منشا این روحیه نیز ناشی از روحیه خودباختگی در برابر غرب و تمدن مادی آنها است. آنقدر خودباخته بودند که فکر می‌کردند علوم غربی مثل وحی منزل است و به خود اجازه بررسی و تحلیل آن را هم نمی دادند.
مقام معظم رهبری در یکی از دیدارها با اساتید دانشگاه در سال 1382 می‌فرمایند: گرفتار شدن به تفکر ترجمه‌ای ننگی بزرگ برای کشور است و این را مصداق تهاجم فرهنگی و یک مصیبت بزرگ برای کشور می‌دانند، ولی بعد از انقلاب این مسائل رفع شده است. و ما شاهد ارتقاء پژوهش در عرصه مطالعات دینی و دین پژوهی بودیم. من معتقدم که دین پژوهی بعد از انقلاب دوران طلایی خود را طی کرده و با قبل از آن قابل مقایسه نیست.

درباره موانع تولید علم در حوزه های علمیه توضیح دهید؟
از خصوصیات بارز حوزه های علمیه در طول تاریخ آشنایی کامل به شرایط زمانی و مکانی بوده است. علمای شیعه هیچ وقت در طول تاریخ درخشان حوزه‌های علمیه از زمان عقب نبودند و همیشه پاسدار حریم فقه شیعه بودند. اما برخلاف گذشته حوزه های علمیه بعد از شکل‌گیری نظام اسلامی آن طور که انتظار می‌رفته پاسخگوی به نیازها و مسائل مورد نیاز نبودند. این اشکالی است که حوزه دیروز نداشته اما حوزه امروز دارد. حوزه در گذشته از زمان جلوتر بود اما اکنون برعکس است.
یکی دیگر از چالش‌های پیش‌روی حوزه‌های علمیه در تولید علم عدم روح تطور علمی است یا به تعبیر دیگر فقدان روحیه نوآوری در حوزه که مانع پویایی و درخشش نظریه‌ها می‌شود و سطوح مختلف حوزه از فضلای جوان تا سطوح عالی حوزه درگیر این بحث هستند.
به تعبیر دیگر فقدان روحیه نوآوری در حوزه‌های علمیه مانع از پویایی و درخشش نظریه‌ها و نظریه‌پردازی می‌گردد. و پذیرفته نیست که بدون تلاش در جهت گسترش کیفی علوم و معرفت موجود، انتظار ارائه احکام زندگی در این عصر پیچیده را از دریچه همین معرفت‌های موجود داشته باشیم.
پایان پیام/