سبک زندگی اسلامی با مدرنیته اشتراک نظری ندارد

خبرگزاری شبستان: مقوله سبک زندگی از جمله مهمترین مواردی است که در کیفیت زیستی افراد تاثیر مستقیم دارد. این مولفه در تمامی شئونات زندگی فرد تاثیر مستقیم دارد، چنانکه نوع تعامل وی با دیگران، پوشش، رفتار و جامعه پذیری اش منبعث از این مهم می شود.

به بیان دیگر سبک زندگی در یک نگاه به این دلیل که الگویی است برای نوع مواجهه اشخاص با مسائل متعددی که در طول زندگی با آن دست به گریبانند. در این میان سبک زندگی اسلامی، نمونه ای دینی است که راه روش زیست سالم را به پیروان دین محمد(ص) می آموزد، از این نظر اهمیت دارد که ویژگی های آن تببین شود خصوصا پس از تاکیدات ویژه مقام معظم رهبری بر رواج و توجه جامعه به این سبک از زندگی. در این راستا با حجت الاسلام و المسلمین احمد رهنمایی، عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی (ره) به گفت وگو نشسته ایم که از نظرتان می گذرد:

اسلام چه مولفه هایی را برای یک زندگی موفق توصیه کرده است و اساس سبک زندگی اسلامی در چه عناوینی نمود می یابد؟ 

بر اساس آموزه های قرآنی آنچه که اهمیت دارد توجه بر اموری است که اسلام بر آن تاکید دارد که نتایج و فرایند سبک زندگی اسلامی از این مهم مستفاد می شود.
خداوند بندگانش را به جایگاهی دعوت می کند که از آن به عنوان "دارالسلام" (خانه امن الهی) یاد می کند، مسیر وصل به این مسیر سرشار از امنیت، صراط مستقیمی است که در قرآن تببین شده، حال وقتی  این صراط را بازنمایی می کنیم به سبک زندگی اسلامی می رسیم.

همچنین آیاتی در سوره های "انعام"، "مائده"، "یونس" هست که خداوند در آن ها از "دارالسلام"، " سبل السلام" یاد می کند، در این آیات اشاره به نوری می شود که از جانب خداوند نازل شده است که به برکت آن خداوند انسان هایی را که در مسیر رضایت او باشند، به راه های امن وارد می کند و از آن طریق انسان را از تاریکی، جهل، سفاهت و بدبختی به وادی نور آورده و نهایتا به صراط مستقیم رهنمون می شود. در این آیات سبل السلام با صراط مستقیم در مجموع قرین یکدیگر قرار گرفته اند.

ویژگی های وصول به این مسیر و راه امن که منجر به محقق شدن سبک زندگی اسلامی می شود، چیست؟

از جمله ویژگی های مربوط به این حوزه نوع نگرش ها، بینش ها، عواطف، احساسات، کنش ها، جهت گیری ها، چشم اندازهاست. وقتی همه این موارد اسلامی شد معنایش آن است که سبک زندگی اسلامی را پیاده و انتخاب کرده ایم.
حتی روش مندی های که برای انتخاب الگوها و رفتارها مورد استفاده قرار می گیرد، ابزار و وسایلی که برای تحقق این اهداف بهره گرفته می شوند، باید رنگ و روی اسلامی داشته باشند، باید همه این مولفه ها مورد توجه اسلام باشد، باید هم حسن فاعلی و هم حسن فعلی اسلامی باشد، هم انگیزه ها اسلامی باشد و هم کارکردها و هم رفتارمان چراکه در اینجا انسان مطرح است.
در بیان دیگر، ما انسان ها در مجموع در چهار راهی خاصی قرار گرفته ایم، از سویی ارتباط با خدا، از سویی ارتباط با خودمان، از سوی ارتباط با دیگران، و ارتباط با اشیا و امور طبیعی، یعنی ما انسان ها در مرکزیتی قرار گرفته ایم که روابط چهارسویه واقع شده است، اگر بر اساس اندیشه های اسلامی به لوازم این روابط چهارسویه برسیم به سبک زندگی اسلامی نیز رسیده ایم، هر کدام از این روابط چهارسویه نمایان گر بنیان های زندگی اسلامی هستند.
به قرآن که مراجعه می کنیم خویشتن یابی و خویشتن سازی مولفه هایی است که از آنها یاد می شود، در واقع مهم است که به عنوان اشرف مخلوقات بدانیم که در در جهان آفرینش جایگاه ما کجاست، و ارتباط مان با خدا در کجا قرار دارد، از این نظر بسیاری از مولفه های اسلامی همین جا معنا پیدا می کند، به تعبیر قرآن ما نیازمند و فقیر خداوند هستیم.
وقتی در جوار الهی قرار می گیریم ضریب ارزش مان افزایش پیدا می کند، تمام این مسائل و راه رسیدن به آنها در سبک زندگی اسلامی خلاصه شده است که این سبک نیز در یک مقوله جای می گیرد. ذیل این موارد است که به انسان سفارش شده است که وفای به عهد داشته باشد و سایر مسائلی که در قرآن و روایات ما آمده است.

نقش خانواده در جلوگیری از هجمه فرهنگی غرب به آداب و سنت های اسلامی ایرانی تا چه حد می تواند موثر باشد و از چه طرقی؟

نظام خانواده از آیات بزرگ الهی است، در قرآن 12 آیه داریم که با عبارت و "من آیاته" شروع می شود، یعنی یکی از نشانه های خدا، از جمله یکی از این دوازده گانه ها آیه مربوط به خانواده در سوره روم است خیلی آیه عجیبی است. "وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ" در واقع این آیه به تکامل شخصیت مرد و زن، تشکیل خانواده و برقراری امنیت روحی و روانی فرد اشاره می ‌کند. 
حتی ترجمه ساده اش می تواند برای ما روشن کند، از نشانه های الهی این است که از هویت و سنخ وجودی شما برایتان همسر آفرید، اما منظور خداوند از بیان این مطلب و نزول آیه خانواده چیست، چه دلیلی داشته که خداوند، از جنس خود ما برایمان همسر بیافریند، دلیل در این است که آدمی به آرامش برسد چراکه آرامش گمشده بشر است و چیزی است که باید در ساحت های زندگی دریابیم.
حال برای رسیدن به این آرامش نیاز به چه چیزهایی داریم، در ادامه این آیه  لوازم آرامش یکی مودت و دیگری به رحمت، یاد شده است، مفسران مودت را بیشتر  برای شروع زندگی زوجین تعبیر می کنند که به محض خواستگاری و گفت وگو، خداوند عشق و علاقه خاصی بین این دو ایجاد می کند.
البته زندگی با تفکر و نه فقط احساس می گردد، این نیست که خیلی راحت دو نفر به هم بجوشند و خیلی راحت جدا شوند، وقتی چالش ایجاد می شود تنها راه خروج از چالش تفکر است. اگر با به لوازم این نهاد پایبند باشیم طبعا آنچه که اسلام برای تشکیل خانواده در نظر داشته است را تامین کرده ایم، اینکه در آغاز و ادامه خدا را مد نظر داشته باشند.
این موارد مولفه هایی است که حلقه هایی از زنجیره نظام خانوادگی را براساس سبک زندگی اسلامی تشکیل می دهد.
 

آیا مدرنیته با توجه به تضادهای بارز میان فرهنگ اسلامی و غربی، می تواند در زندگی اسلامی جایگاهی کاربردی داشته باشد؟
یک وقت مدرنیسم و مدرنیته را جوری تفسیر می کنیم که به جریان فکری تفسیر می شود، اگر به مثابه یک جریان فکری به آن نگاه کنیم  طبعا ویژه جامعه غرب است.

البته در غرب شناسی چند ویژگی مختص خود غرب تعریف شده است، مثلا قرون وسطا، رنسانس، مدرنیسم، پست مدرنیسم، لوازمی دارد که در مجموع تعیین کننده است، اگر این جریان را به این شکل در نظر بگیریم که بر اساس سکولاریسم بنیان گذاشته شده است و هر فردی تاکید بر آزادی خاص خود دارد و بشر را به طرز تفکری تحت عنوان لیبرال دموکراسی می رساند،  کمترین تلازمی بین اسلام و مدرنیسم نیست و جای اشتراک نظری ندارند چرا که یک نگاه به مبانی مدرنیته این موضوع را مشخص می کند که این مولفه با مبانی اسلامی سازگاری ندارد.

حال  اگر مقصود از مدرنیسم،  زندگی مدرن و نوآوری های صنعتی و جدید باشد، و به اصلاح امروزی فکر کردن متناسب با اقتضائات زمان و مکان باشد، اسلام با ملاحظاتی  با آنجه که بروز  است مخالفتی ندارد، اسلام حتی تاکید دارد بر این امر که علوم باید بروز شود و حتی می گویند از ارکان تقویت علمی شما این است که معرفتتان قوی شود.


رهیافت های پژوهشی برای معرفی هرچه بیشتر سک زندگی براساس مفاهیم اسلامی، به گروه سنی نوجوان و جوان چیست؟

در این حوزه پژوهشگر باید به درک تفاوت های جسنیتی برای والدین و مربیان توجه داشته باشد، اینکه با دختر و پسر چه طور باید برخورد کرد، در روان شناسی رشد این تفاوت های جنسیتی بیان شده است.

باید توجه داشت که اسلام در بخش هایی به روابط موجود میان انسان های می پردازد به تفاوت های زن و مرد اشاره کرده است، بنابراین دست کم برای پژوهش باید به مبحث روان شناسی رشد توجه شود تا بتوان بر اساس مولفه های سبک زندگی اسلامی، مباحث تربیتی را در قالب یک پژوهش ارائه کرد.

به بیان دیگر درک موقعیت های خانوادگی برای مربیان بسیار مهم است، بسیاری از مربیان می خواهند همه را با یک چشم ببیند،  نمی توان انتظارات مشترک از افراد داشت بلکه  باید طیف های مختلف را با درک موقعیت های اجتماعی لحاظ کرده و با توجه به این مهم کار پژوهشی را انجام داد. بنابراین با اوصاف یاد شده، پژوهشگر ما باید این پیشینه ها را بداند و بر اساس داده هایی که به دست می آورد برای ارتقای سطح دینی نوجوانان و جوانان برنامه ریزی کند.

پایان پیام/