غیبت امام مهدی(عج) یکی از مصادیق غیب

خبرگزاری شبستان: مطلب زیر یادداشتی است از حجت الاسلام عبدی از محققان پژوهشکده مهدویت در بررسی غیب باوری و ارتباط آن با قیام امام مهدی(عج).

"الم (1) ذلِکَ الْکِتابُ لارَیْبَ فیهِ هُدی لِلْمُتَّقینَ(2) الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ. الف، لام، میم. این است کتابی که در [حقانیت‏] آن هیچ تردیدی نیست [و] مایه هدایت تقواپیشگان است: آنان که به غیب ایمان می‏آورند و نماز را بر پا می‏دارند و از آن‌چه به ایشان روزی داده‏ایم انفاق می‏کنند. (بقره: 3)

"عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ Gهُدی لِلْمُتَّقِینَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِF[1]قَالَ مَنْ أَقَرَّ بِقِیَامِ الْقَائِمِ أَنَّهُ حَقٌّ" امام صادق(ع) در تفسیر بیان خدای عزوجل "[و این کتاب] مایه هدایت تقواپیشگان است آنان که به غیب ایمان مى‏آورند" فرمود: او کسی است که اقرار به قیام قائم(ع) کند، که همانا او حق است.

منابع:

کمال‏الدین و تمام النعمة، ج 1، ص17، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی الْعَطَّارِ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ کَثِیرٍ الرَّقِّیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع)

کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص340، باب 33، ح 19.

البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏1، ص 124، ح 314.

تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج‏1، ص 118.

برای "غیب" معانی مختلفی بیان شده است؛ بعضی از مفسران از زبان ابن عباس گفتند: "الغیب یعنی بما جاء من عنداللّه"؛ هرآنچه از جانب خدا آمده باشد، را غیب دانسته است؛ اما ملاصدرا در تفسیر خود علاوه بر بیان ابن عباس کلامی را از ابن مسعود و بعضی از صحابه نقل و آن معنا را تأییدکرد. ابن مسعود گوید: "هرآنچه علم آن چیز از بندگان مخفی و غایب باشد را غیب گویند".[2] اما صاحب تفسیر نهج البیان عن کشف معانى القرآن" با ذکر روایتی از امام باقر و امام صادق(ع) غیب را به معنای هرآنچه علمش مخفی باشد که عبارتند از: احوال قیامت مانند بهشت و آتش و از احوال دنیا مانند روزی، عمرهای انسان و آرزوها و غیره ... تفسیر نموده است.[3] البته با مطالعه تفاسیر زیاد ـ حدود 300 دوره کسی غیر از مفسر کتاب(نهج البیان عن کشف معانى القرآن) این روایت را نقل ننموده­اند، همانگونه که محقق محترم این کتاب آقای حسین درگاهی این مسئله را تأیید نموده است.[4]

باتوجه به معانی که ذکر شد؛ غیبت حضرت مهدی(عج) می‌تواند یکی از مصادیق غیب باشد، نه اینکه غیب منحصر در غیبت آن حضرت باشد. مفسر محترم "تفسیر تسنیم" در این زمینه می‌گوید: غیب مصادیق فراوانی دارد و آنچه در این روایات آمده ، بیان برخی از آن مصادیق است ، نه معنا و تفسیر آن و این گونه احادیث در تفاسیر روایی شیعه (تطبیقی) است، نه (تفسیری)؛ چنانکه مقصود ، بیان برخی مصادیق است، نه حصر و تخصیص عام یا تقیید مطلق، و از این رو طعن امام فخر رازی بر شیعه به اینکه "تخصیص مطلق بدون دلیل، باطل است"، بی مورد است. مفسران شیعی نمی‌گویند: لفظ غیب در این معانی(مانند قیامت، رجعت و قیام حضرت مهدی(عج) به کار رفته یا مصداق آن منحصر به اینهاست، بلکه گفته اند: معنای غیب، جامع و کلی است و برخی از مصادیق آن در قرآن و برخی در کلمات معصومان(ع) بیان شده و امور یاد شده برخی از مصادیق غیب است، نه مفهوم آن.[5]

در عین حال درباره کسانی که ایمان به غیب دارند؛ نزد پیامبر و ائمه(ع) و به طبع نزد خدای متعال دارای ارج قرب بسیار مخصوص هستند که از باب تبرک 3 روایت از این دسته روایت را بیان می‌کنیم:

1ـ عوف بن مالک گوید: روزى رسول خدا(ص) فرمود: اى کاش برادرانم را مى‏دیدم، اطرافیان گفتند: آیا ما برادران شما نیستیم؟ ما به شما ایمان آورده و با شما هجرت نموده‏ایم؟ حضرت فرمود: البتّه شما ایمان آورده و هجرت نموده‏اید، امّا اى کاش من برادرانم را مى‏دیدم. آن دو نفر سخن خود را تکرار کردند، حضرت فرمود: شما اصحاب من هستید لکن برادران من کسانى هستند که پس از من مى‏آیند، به من ایمان آوردند و مرا دوست داشته و تصدیقم نمایند و حال آنکه مرا ندیده‏اند، اى کاش برادرانم را مى‏دیدم‏.[6]

2ـ ابوبصیر و او از امام محمد باقر(ع) روایت نموده که پیامبر اکرم(ص) روزى در جمعى از اصحاب 2 بار فرمود: "اللّهم لقّنى اخوانى" خداوندا! برادران مرا به من بنمایان. اصحاب عرض کردند: یارسول اللَّه! مگر ما برادران شما نیستیم؟

فرمود: نه! شما اصحاب من می‌باشید، برادران من مردمى در آخرالزمان هستند که به من ایمان مى‏آورند با اینکه مرا ندیده‏اند. خداوند آنها را با نام و نام پدرانشان، پیش از آنکه از صلب پدران و رحم مادرانشان بیرون بیایند، به من شناسانده است.

ثابت ماندن یکى از آنها بر دین خود، از صاف کردن درخت خاردار (قتاد) با دست در شب ظلمانى، دشوارتر است. و یا مانند کسى است که پاره‏اى از آتش چوب درخت "غضا" را در دست نگاهدارد. آنها چراغ‌هاى شب تار می‌باشند، پروردگار آنان را از هر فتنه تیره و تارى نجات می‌دهد.[7]

3ـحضرت صادق(ع) فرمود: ما امامان صابر و شکیبا هستیم و شیعیان ما از ما صابرترند. زیرا ما صبر کردیم بر چیزهائى که می‌دانیم و آنان بر چیزهائى که کاملا و دقیقا نمی‌دانند، صبر نموده‏اند.[8]

برگرفته از کتاب "معجم مهدویت در روایات تفسیری" اثر مرتضی عبدی چاری.
 

پی نوشت ها:
[1]. بقره:2.

[2]. عن ابن عبّاس: بما جاء من عند اللّه. و عن ابن مسعود و جماعة من الصحابة: ما غاب عن العباد علمه و هذا أولى لعمومه. صدرالمتالهین محمد بن ابراهیم‏، تفسیر القرآن الکریم( صدرا)، ج 1، ص 268.

[3]. و روی عن الباقر و الصّادق(ع) أنّهما قالا: "الغیب" ما غاب علمه من أحوال القیامة و الجنّة و النّار، و أحوال الدّنیا من الأرزاق و الأعمار و الآجال و غیر ذلک. شیبانى محمد بن حسن‏، نهج البیان عن کشف معانى القرآن، ج 1، ص85.

[4]. الظاهر أنّ هذا القول لیس مرویّا عنهما(ع) بل هو محکیّ عن جماعة من الصحابة کابن مسعود و غیره کما علیه الشیخ الطوسی، التبیان، ج1، ص 55، الطبری. تفسیر الطبری، ج 1، ص 78 . طبرسی، مجمع البیان، ج 1، ص 121.

[5]. جوادی آملی عبدالله، تفسیرتسنیم، ج2، ص 182.

[6] . قَالَ أَخْبَرَنِی أَبُو حَفْصٍ عُمَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحَسَنِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو مُوسَى عِیسَى بْنُ مِهْرَانَ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو یَشْکُرَ الْبَلْخِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عُبَیْدَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ کَعْبٍ الْقُرَظِیِّ عَنْ عَوْفِ بْنِ مَالِکٍ قَالَ‏: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) ذَاتَ یَوْمٍ یَا لَیْتَنِی قَدْ لَقِیتُ إِخْوَانِی فَقَالَ لَهُ أَبُو بَکْرٍ وَ عُمَرُ أَ وَ لَسْنَا إِخْوَانَکَ آمَنَّا بِکَ وَ هَاجَرْنَا مَعَکَ- قَالَ (ص) قَدْ آمَنْتُمْ وَ هَاجَرْتُمْ وَ یَا لَیْتَنِی قَدْ لَقِیتُ إِخْوَانِی فَأَعَادَا الْقَوْلَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) أَنْتُمْ أَصْحَابِی وَ لَکِنْ إِخْوَانِی الَّذِینَ یَأْتُونَ مِنْ بَعْدِکُمْ- یُؤْمِنُونَ بِی وَ یُحِبُّوَنِّی وَ یَنْصُرُونِّی وَ یُصَدِّقُونِّی وَ مَا رَأَوْنِی فَیَا لَیْتَنِی قَدْ لَقِیتُ إِخْوَانِی‏. أمالی المفید، ص 63.

[7]. عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ(ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) ذَاتَ یَوْمٍ وَ عِنْدَهُ جَمَاعَةٌ مِنْ أَصْحَابِهِ‏ اللَّهُمَّ لَقِّنِی إِخْوَانِی مَرَّتَیْنِ فَقَالَ مَنْ حَوْلَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ أَ مَا نَحْنُ إِخْوَانَکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ لَا إِنَّکُمْ أَصْحَابِی وَ إِخْوَانِی قَوْمٌ فِی آخِرِ الزَّمَانِ آمَنُوا وَ لَمْ یَرَوْنِی لَقَدْ عَرَّفَنِیهِمُ اللَّهُ بِأَسْمَائِهِمْ وَ أَسْمَاءِ آبَائِهِمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یُخْرِجَهُمْ مِنْ أَصْلَابِ آبَائِهِمْ وَ أَرْحَامِ أُمَّهَاتِهِمْ لَأَحَدُهُمْ أَشَدُّ بَقِیَّةً عَلَى دِینِهِ مِنْ خَرْطِ الْقَتَادِ فِی اللَّیْلَةِ الظَّلْمَاءِ أَوْ کَالْقَابِضِ عَلَى جَمْرِ الْغَضَا أُولَئِکَ مَصَابِیحُ الدُّجَى یُنْجِیهِمُ اللَّهُ مِنْ کُلِّ فِتْنَةٍ غَبْرَاءَ مُظْلِمَة. بحار الأنوار، ج‏52، ص 124.

[8]. عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ نَحْنُ صُبَّرٌ وَ شِیعَتُنَا أَصْبَرُ مِنَّا لِأَنَّا صَبَرْنَا بِعِلْمٍ وَ صَبَرُوا بِمَا لَا یَعْلَمُون. بحار الأنوار، ج ‏68، ص 84، باب 62.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

پابان پیام/