روز امور تربیتی و تربیت اسلامی

در سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی، نهاد امور تربیتی با هدف گسترش و تعمیق ارزش‌های انقلاب اسلامی در نظام آموزش و پرورش کشور شروع به شکل‌گیری کرد و بر همین اساس در دوره نخست وزیری شهید رجایی و در دوران تصدی شهید باهنر در وزارت آموزش و پرورش در هشتم اسفند 1359 ستادهای امور تربیتی در مدارس تاسیس شد تا دانش ‌موزان را به ارزش های اسلامی ترغیب کنند.

شهید رجایی مربیان امور تربیتی را سربازان انقلاب در آموزش و پرورش نامید و بنا به گفته شهید باهنر؛ مربیان زمانی با انبیا هم صف و با امام عادل هم ردیف هستند که آموزش را از محتوای تزکیه پر کنند و چه پر معناست کلام امام (ره) که می فرمایند: اگر تهذیب در کار نباشد علم توحید هم به درد نمی خورد.

این نهاد از بدو شکل‌گیری تا به امروز مجموعه وسیعی از عملکردها و وظایف متعدد و گوناگونی را به عهده داشته و تحقق امر تربیت را منوط به حضور مربی و فعالیت‌های رسمی غیرکلاسی در کنار آموزش‌های کلاسی می‌داند.

اهداف و اصول مشروحه زیر علل اصلی تشکیل این نهاد انقلابی پرورشی می‌باشد که عبارتند از:

1- انتقال ارزش های دینی و فرهنگی انقلاب اسلامی به مدارس

2-تربیت و بازسازی دانش آموزان در فضایی انقلابی و اسلامی

3- زمینه سازی برای ورود نگرش‌‌های دینی و ارزش های انقلاب اسلامی به نظام آموزش و پرورش و حفظ مدارس از آفات فرهنگی و سیاسی

4- شناخت و پرورش استعدادهای دانش آموزان در رشد دینی، عقلی، اجتماعی، عاطفی آنان و حفظ ارزش ها

بنابراین مهمترین اهداف تشکیل امور تربیتی را حراست از مرزهای اعتقادی و حفظ دستاوردها و تبیین ارزش های انقلاب در مدارس باید دانست. چرا که انگیزه‌های انقلابی و اسلامی همراه با شعار مربیان امور تربیتی سربازان انقلابند موجب تاسیس این نهاد انقلابی شده است.

هر ستاد امور تربیتی در مدرسه، از سه عضو تشکیل می‏شود. مدیر مدرسه یا یکی از معاونین، مربی تربیتی مدرسه و یکی از معلمان یا دبیران مومن که ضمن موفقیت در انجام وظایف آموزشی، به مبانی و روش‏های تربیتی اسلام آشنا باشد.

مفهوم تربیت

تربیت، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر در زندگی اجتماعی انسان است. تربیت، از سویی علم است؛ چون موضوع، هدف و روش دارد و از سویی فن است؛ زیرا جسم و روح با فنونی تحت مراقبت قرار می گیرد، و به عبارتی هنر است؛ چون در آن توجه به لطافت‌ها و ریزه کاری هایی وجود دارد که برای دوباره ساختن و سازمان دادن و پرورش استعدادها ضروری است.

در میان مکتب ‌های مختلف تربیتی که روش ‌های متفاوتی از شیوه ‌های تربیتی را ارائه می ‌کنند، دین مبین اسلام روش خاصی را در راستای تربیت انسان ‌ها ارائه می ‌کند در این روش که در قرآن و احادیث هم بیان شده سعی می ‌شود با آگاه ساختن افراد از خود و جهان اطراف به تربیت همه جانبه شخصیت آنان پرداخته شود و جامعه‌ای بر اساس برادری و برابری به وجود آید. در کشور ایران هم مسأله تربیت از دیرباز مورد توجه مردم و متفکران بوده و همواره از سوی آن ها مورد اهتمام و تاکید قرار می ‌گرفته است.

غزالی، فقیه و فیلسوف بزرگ ایران زمین قلب کودک را پاک و عاری از هر نقش و صورتی می‌ داند که اگر او را به اعمال خیر عادت دهند با آن خصلت رشد می ‌یابد و اگر به کارهای زشت وادارند، به هلاکت و بدبختی می ‌افتد لذا بر سرپرست و ولی کودک واجب است که از او مواظبت کنند و در تهذیب اخلاق او بکوشند و از هم نشینان بد دور بدارند. تربیت از نظر غزالی برای این است که کودک:

 - سعادت دین و دنیا را حمل کند.
- خشنودی خداوند را به دست آورد.
- نفس‌‌اماره را مطیع و اخلاق خود را مهذب نماید.

خواجه نصیرالدین طوسی نیز به تربیت اخلاقی بسیار اهمیت می‌ دهد و آن را اساس پرورش می ‌داند. به نظر وی منظور از تربیت، درک سعادت است و برای رسیدن به این منظور باید کودک را چنان تربیت کرد که فضایل را دوست بدارد و از رذایل دوری جوید و در برابر شهوات ضبط نفس نماید.

اهمیت و ضرورت تربیت اسلامی

نفس انسان، در آغاز سالم، صاف و بی آلایش است و می تواند تحت تعلیم و تربیت های گوناگون قرار گیرد. اگر تربیت و تعلیم بر اساس فطرت پاک و استعدادهای درونی انسان باشد، او پاک، وارسته و با اخلاق اسلامی پرورش می یابد و اگر تربیت شخص بر فساد اخلاقی و معیارهای غیرالهی مبتنی باشد، از وی فردی فاسد و بی ایمان می سازد.

اسلام، دین تعلیم و تربیت است و خداوند نخستین آیاتی را که بر پیامبر خود، حضرت محمد(ص) فرو فرستاد، با دستور قرائت و خواندن او و با یاد پروردگار انسان همراه بود. اگر انسان از تعلیم و تربیت صحیح و دینی برخوردار باشد و الهی بار آید، می تواند جامعه را به سوی کمالات انسانی و الهی سوق دهد، افراد جامعه را از نابودی و فرو رفتن در انحرافات اخلاقی و فساد اجتماعی نجات دهد و جامعه ای به وجود آورد که الگوی همه انسان ها قرار گیرد.

جاذبه تربیتی اسلام

تربیت درست و کارساز، منطبق بر اصول تربیت اسلامی، و نشأت گرفته از آموزه های والای اسلام است. در زمان بعثت پیامبر اکرم(ص) به فرموده امیرمؤمنان علی(ع)، ساکنان حجاز، پیرو بدترین آیین و کیش بودند و در سرزمین های سنگلاخی و در میان مارهای زهرآگین اقامت داشتند، آب لجن سیاه می آشامیدند و غذاهای خشن می‌خوردند، صله رحم نمی کردند و خون یکدیگر را می ریختند. پیامبر اکرم(ص) با استقامت و به برکت تربیت اسلام و قرآن، توانست مردم شبه جزیره عربستان را در اندک زمانی به بالاترین درجه کمال و فضیلت سوق دهد. با طلوع فجر اسلام، آنان به گونه ای رشد فکری یافتند که توانستند زمامداران جور و طاغوتیان زمان را در هم بشکنند. آری، تربیت اسلامی می تواند به انسان‌ها قدرت ایمانی بدهد که در دفاع از معنویات و شرف انسانی و ملی، داوطلبانه به استقبال شهادت بروند و به هر چه غیر خداست پشت پا بزنند.

اساس تربیت اسلامی

مکتب‌های مختلف تربیتی، روش‌های تربیتی متفاوتی عرضه می کنند. در این میان، دین مبین اسلام، روش خاصی را برای تربیت انسان ها ارائه می کند. روش تربیتی اسلام که در قرآن و حدیث بیان شده، سعی دارد با آگاه ساختن افراد از خود و جهان اطراف، به تربیت همه جانبه شخصیت آنان بپردازد و جامعه ای براساس برادری و برابری به وجود آورد. اسلام، مبانی تربیتی خود را بر اساس اعتقاد و ایمان به خداوند یکتا استوار کرد، لا اله الا اللّه را شعار اعتقادی و تربیتی خود قرار داد و همه را بر محور خدای یکتا گردآورد.

تربیت اسلامی برای همه

دین اسلام همه انسان ها را با وجود انواع ویژگی های وراثتی و با هر گونه سرشت و طبیعت و خلق و خوی، و رشد یافته در هر محیط و شرایطی، قابل تربیت می داند و عملاً آنها را در معرض تعلیم و تربیت و درس خدا پرستی و فراگیری سجایای اخلاقی و روش های پاک عملی قرار می دهد. دین اسلام بر آن است تا افراد با آموزش و پرورش متناسب با برنامه های مقدس الهی، به حیات انسانی زنده گردیده و ذخایر مقدسی که در باطنشان به ودیعت گذاشته شده، از قوه به فعلیت درآید. به یقین اگر همه وراثت ها قطعی و غیرقابل تغییر بود و تمام صفات ناپسند و خلقیات والدین در سرنوشت اولاد تأثیری حتمی و تغییرناپذیر داشت، قیام انبیای الهی و آموزه های ادیان آسمانی و کوشش آموزگاران تعلیم و تربیت، بی فایده و لغو می بود.

مدارا در تربیت دینی کودکان
معصومان علیهم السلام به آثار و پیامدهای تربیتی اختلاف سنی افراد توجه می کردند. آنان در تربیت دینی، میان کودکان و بزرگسالان تفاوت قائل می شدند و از هر یک انتظارات خاصی داشتند. امام صادق(ع) فرمود: «ما کودکانمان را در هفت سالگی به روزه گرفتن، به اندازه ای که توان آن را دارند، تا نصف روز، بیشتر یا کمتر دستور می دهیم. هر گاه تشنگی و گرسنگی بر آنها غلبه کرد افطار می کنند تا به روزه عادت کنند و توان روزه داری بیابند. شما کودکانتان را در 9 سالگی به روزه گرفتن، به هر اندازه که می توانند امر کنید.»

اهمیت نقش تربیتی معلم

معلم واقعی کسی است که عمر خود را وقف تعلیم و تربیت نموده و به کار معلمی عشق می ورزد و در بذل دانش و تربیت به دیگران، خلوص نیت دارد و با دانش آموزان خوش اخلاق و متواضع برخورد می کند. رسالت سنگین معلمی این است که در عین آموزش شاگردان، به طور غیرمستقیم با الگو و اسوه بودن، آنان را به سازندگی و اصلاح و تزکیه نفس راهنمایی کند و اندک اندک شاگردان را با آداب و شیوه های ستوده اسلام آشنا گرداند. امام راحل در این زمینه می فرماید: «تربیت شما و تعلیم شما باید همراه هم باشد».

تربیت اسلامی در کلام امام خمینی(ره)

از تمام رحمت ها کامل تر، نعمت تربیت های معنوی است که مخصوص انسان است؛ از قبیل فرستادن کتاب آسمانی و انبیای مرسلین. تربیت و تزکیه برای این است که نور هدایت در انسان واقع بشود. تا تزکیه نشدید، طغیان برای شما حاصل خواهد شد. تا تزکیه نشده اید، علم برای شما خطرناک است؛ خطرناک تر از هر چیزی. تعلیم، سرمشق همه انبیا است که از طرف خدای تبارک و تعالی به آنها مأموریت داده شده است. مأموریت خدا به انبیا همین است که بیایند و آدم درست کنند و آنهایی که به انبیا نزدیک ترند آنها به مقام آدمیت نزدیک ترند.

لطفی است از جانب خدای تبارک و تعالی به بشر که قابل از برای این است که تربیت بشود و تربیت بشر به وحی خدا و تربیت انبیا است که چیزهایی که رابطه بوده است ما بین آن عالم و این عالم، چیزهایی که اگر آن کارها را انجام بدهیم در تربیت معنوی ما دخالت دارد، آنها را به ما بیان کردند که این کارها را بکنیم.

پایان پیام/ 
 

نگارنده: زینب رمضانی- بیرجند