خبرگزاری شبستان؛ رفتارها و خصوصیات حضرت زهراسلام الله علیها را در بخش های مختلفی می توان بررسی کرد. بخش اول کودکی ایشان که حضرت در آن سنین کودکی وقتی مادر را از دست داد مایه آرامش پدر شد و در زمانی که مردان قوی یارای دفاع از پیامبر را نداشتند حامی و پشتیبان پدر بود. بخش دوم در رابطه با ازدواج و انتخاب همسر ایشان که حضرت در انتخاب همسر در مرحله اول رضایت پدر و سپس هم‌کفوی از لحاظ اعتقادی و ایمانی را مد نظر داشتند نه عوامل دنیوی و مادی را. بخش سوم نحوه همسر داری این بانوی بزرگوار. عشق، محبت، جهاد، از خود گذشتگی، هم دلی، هم رازی، صبر و استقامت و جلب رضایت همسر از نمونه های بارز زندگی مشترک حضرت فاطمه سلام الله علیهاست. بخش دیگر مسئله حجاب فاطمی، وجوب حجاب و مصونیت بودن آن برای بانوان است. حضرت در این رابطه می‌فرمایند بهترین چیز برای زن آنست که نه نامحرمی او را ببیند و نه او نامحرمی را. رفتارهای گفتاری و کرداری حضرت در تربیت فرزندان نیز در جای خود بسیار مهم و قابل توجه است. ایشان همیشه فرزندانش را با الفاظ محبت آمیز خطاب می‌کرد و هیچگاه آنان را تنبیه بدنی نمی‌نمود و همیشه خود را اولاتر از دیگران در نگهداری فرزندان خود می‌دانست. زهد فاطمه زهرا علیهاسلام نیز بسیار جای توجه و دقت دارد.
مردم به تربیت نیک نیازمندترند تا به زر و سیم
زهد یعنی وارستگی از امور دنیوی. سرور زنان عالم زندگی را در کمال زهد و دوری از تجملات دنیا سپری کرد. تربیت صحیح یکی از آموزه های اصلی دین و از دغدغه های اصلی خانواده‌ها می‌باشد و از مسائلی است که اکثر مواقع فکر و ذکر انسان را به خود مشغول کرده و علما و بزرگان دین نیز سفارشات زیادی در این رابطه بیان نموده‌اند. پیامبر اکرم صل الله عیه و آله می‌فرمایند: مردم به تربیت نیک نیازمندترند تا به زر و سیم. (1) تربیت، مرز بین انسانیت و حیوانیت است زیرا تربیت است که باعث تیزهوشی و تزکیه اخلاق و در نتیجه خوشبختی انسان می‌شود. برای رسیدن به این هدف مطلوب، نیاز به زمینه‌ها و عوامل گوناگونی است، یکی از این عوامل، الگو پذیری از کسانی است که این راه پرپیچ‌وخم را رفته و به خودسازی رسیده‌اند. حضرت موسی با اینکه خود از پیامبران اولوالعزم بود ولی در طی طریقت نیازمند حضرت خضر شد.
طی این مرحله بی همرهی خضر مکن ظلمات است بترس از خطر گمراهی
روانشناسان در تعریف الگو پذیری گفته‌اند: الگو پذیری فرایندی است که در آن شخص رفتارهایی را از طریق مشاهده یاد می‌گیرد و دوباره تولید می‌کند. الگو پذیری نقش اساسی در شکل گیری شخصیت انسان‌ها دارد، چنانچه خداوند متعال در قرآن نکات و مثال‌های فراوانی از جنس بشر برای رهنمود انسان‌ها بیان فرموده است. ازجمله در سوره ممتحنه آیه 4 مسلمانان را به پیروی از حضرت ابراهیم علی نبیناو آله و علیه السلام و پیروانش، به عنوان اسوه ای حسنه و الگویی پرارزش دعوت کرده. الگو خود باید راه رسیدن به خوشبختی و سعادت را طی کرده و به نتیجه مطلوب رسیده باشد. بی شک ائمه اطهار به گفته دوست و دشمن و بنا به اعتقاد ما شیعیان کسانی هستند که به کمال و معرفتی الهی دست یافتند و چه الگویی بهتر از فاطمه سلام الله علیها دخت پیامبر گرامی اسلام که امامان در دامان پر مهرش پرورش یافتند. فاطمه کسی بود که از مادیات و ظواهر دنیوی جدا شده و به مسائل توحیدی و اعتقادی پیوسته بود پدر و همسرش از او رضایت کامل داشته و از وجود او به آرامش می‌رسیدند و فرزندانی تربیت نمود که جهانی را تکان داده و اسم و رسمشان راه و روش تمامی آزاد اندیشان جهان گردید. در روایتی پیامبر اسلام صل الله علیه و آله خطاب به امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند: می‌دانی چرا دخترم، فاطمه نامیده شد؟ عرض کرد بفرمایید. فرمودند: برای آنکه او و پیروانش از آتش دوزخ باز گرفته شده‌اند. (2) این دلیل خوبی بر سعادت اخروی او و پیروانش می‌باشد و نیز اتمام حجتی بر تمام انسان‌های جهان و الگویی مطلوب برای کسانی که تربیت و اخلاق نیک را راه سعادت خود و نجات بشر دانسته‌اند.
دختری خردسال در دفاع از پدر
به روایتی از شیعه و سنی، حضرت رسول صل الله علیه و آله در شب معراج زمانی که از بهشت عبور می‌کردند جبرئیل از میوه درخت طوبی به آن حضرت داد و زمانی که پیامبر به زمین بازگشتند، وجود فاطمه زهرا سلام الله علیها از آن میوه بهشتی منعقد گردید. حضرت زهرا مدت زمان کوتاهی از نعمت مادر برخوردار بود. بنا به روایتی نزدیک به پنج سال داشت که جان سپردن مادر را نظاره گر شد و در همان لحظات مایه آرامش پدر و مادر بود. خدیجه کبری هنگام جان سپردن، فاطمه علیها سلام را به دست پیامبر سپرد و پیامبر را به خدا. او هنوز کودکی بیش نبود که غم بی مادری بر زندگیش سایه افکند. دخت گرامی پیامبر صدیقه کبری همانند دیگر کودکان مکه در رفاه و آسایش نبود فاطمه در سختی و رنج بزرگ شد و همیشه یار و غمخوار پدر و در انجام تبلیغات و رسالت پدر بزرگوارش همواره در کنار او بود و نقش مادری مهربان و فداکار را ایفا می‌نمود. در آن زمان که پیغمبر اسلام در حالی که در سجده بود مورد بی حرمتی دشمن قرار گرفت و با بی شرمی تمام شکمبه شتر بر ایشان فرو ریختند، زهرا علیهاسلام با دستان کوچک ولی به بزرگی یک آسمان عشق و مهربانی بدن پدر را پاک نمود و ابوجهل ویارانش را با شمشیر زبان مجازات کرده و نفرین فرمودند. (3) در زمانی که مردان دلاور جرأت دفاع از پیامبر را نداشتند این دختر خردسال بود که به دفاع از پدر برخاست.
امروز ازخانه پدر به خانه شما آمدم و روزی دیگر ازخانه شمابه سوی خدا می‌روم
امام باقر علیه السلام فرمود: گرامی‌ترین شما نزد خداوند، کسی است که بیشتر به همسر خود احترام بگذارد. (6) فاطمه سلام الله علیهادر اولین شب زندگی مشترکش در پاسخ به شایسته‌ترین همسر برای ایشان حضرت علی ابن ابیطالب که پرسیدند به چه می‌اندیشی؟ فرمود: به حال و سرنوشت خویش می‌اندیشم به یاد پایان زندگی و غروب لذت‌ها و فرود به قبر افتادم، همان طور که امروز از خانه پدر به خانه شما آمدم روزی دیگر از خانه شما به سوی خدا می‌روم، پس از این رو برخیز تا به نماز بایستیم و زندگی‌مان را با عبادت آغاز کنیم. در این فرمایشات دو مطلب به خوبی پدیدار می‌گردد اول آنکه شروع هر کار به خصوص کارهای بزرگ همانند آغاز زندگی مشترک باید با نام و یاد خداوند و عبادت باشد و دوم آنکه چیزی که زهرای اطهر را از فاتح خیبر جدا می‌سازد تنها مرگ است. سرور بانوان دو عالم فاطمه زهرا سلام الله علیهابا عشق و صفا و محبت خانه محقرش را به محل انس و الفت و آرامش مبدل ساخته بود. به گونه ای که امام علی علیه السلام می‌فرمود: هرگاه به چهره فاطمه می‌نگریستم تمام غم و اندوهم برطرف می‌شد. پس از شهادت همسرش فرمود: به خدا قسم زهرا تا آن زمان که از دنیا رفت مرا ناراحت نساخت و عملی انجام نداد که مرا ناخشنود سازد. حضرت هیچگاه با صدای بلند با همسرشان صحبت نکردند.
هرگاه او رادرخانه نمی یافت اندوه بردلش می نشست
آرامش وجودی ایشان همچون خورشیدی تابان در زندگی علی علیه السلام نورافشانی می کرد به نحوی که اگر مولا به منزل وارد می‌شد و یار و همدم خود را نمی‌یافت غم و اندوه بر دلش مستولی می‌شد. علاقه دخت نبی مکرم اسلام به همسرش چنان بود که وقتی در بستر بیماری بود اجازه نداد همسرش از وضعیت جسمانی اش مطلع شود تا نکند که علی سلام الله علیه اندوهگین شود. از دیگر برجستگی‌های حیات ایشان وارستگی از دنیا و ساده زیستی با توجه به تمکن مالیشان بود و هر آنچه داشت همانند مادر بزرگوارش انفاق می‌نمود. از نمونه های انفاق ایشان بخشیدن لباس عروسی و دادن افطاری خود در سه روز روزه داری است. نقل است که سلمان فارسی حضرت را با چادری کهنه و وصله دار می‌بیند و بسیار متعجب و اندوهگین می‌شود و به یاد شاهزاده های ایرانی می‌افتد که چه فاصله ای بین رفاه و آسایش آنها وزندگی ساده وبی آلایش یگانه دخت خلیفه اسلام وجود دارد. این بانوی بزرگوار مدت‌ها خدمتکار نداشت تا اینکه پیامبر صلوات الله علیه و آله در یکی از جنگ‌ها زنی را که به اسارت درآمده بود نزد ایشان آورد و فرمود: این زن در خدمت توست. اما حضرت هرگز باعث ایجاد زحمت و خستگی برای خدمتکارشان نبودند و کارهای خانه را تقسیم کردند روزی خود کارها را انجام می داد و روزی دیگر خدمت کارشان.
فاطمه سلام الله علیها هیچگاه همسرش را جهت برآورده کردن این نیازها به زحمت نمی‌انداخت. بیان ساده زیستی زندگی دخت بزرگوار پیامبر به این معنا نیست که تمام زنان جامعه مطابق ایشان چادری وصله دار به سر کنند یا بر روی پوست گوسفند بخوابند و از ظروف گلی استفاده کنند، آنچه مهم است وابستگی نداشتن به ظواهر دنیوی است که همچون بازیچه ای در دست بشریت قرار می‌گیرد و هر فرد دانایی کمتر دست‌خوش این بازیچه می‌شود. زنان مسلمان باید ارزش واقعی خود را در اعمال، رفتار و گفتار نه در ظواهر خود و زندگی‌شان بیابند، زیرا کسانی که به ظواهر زندگی خود تفاخر می‌کنند انسان‌هایی پوچ و از درون تهی (از علم، فرهنگ و ایمان) هستند و چون در وجود خود چیزی برای ارائه نمی‌یابند خود را سرگرم جمع آوری وسائل مادی می‌کنند. (9)
بهترین چیز برای زنان ازنگاه زهرا«سلام الله علیها»چیست؟
روزی امیرالمؤمنین از همسرشان پرسیدند: بهترین چیز برای زنان چیست؟ ایشان فرمودند: بهترین چیز برای زن این است که مرد بیگانه ای او را نبیند و او نیز آنان را نبیند. وقتی که علی (ع) این جواب را به خدمت پیامبر عرضه داشت پیامبر آن جمله معروف را فرمودند: انها بضعه منی؛ او پاره وجود من است. (10) خداوند متعال در آیه حجاب علت حجاب زنان پیامبر را پاکی قلب آنها و کسانی که آنها را می‌بینند بیان فرموده است؛ لذا با توجه به این آیه شریفه مشخص می‌شود که حجاب در مرحله اول باعث مصونیت زنان است و در مرحله بعد از به گناه افتادن دیگران جلوگیری می‌کند. مطابق با احادیث و روایات حضرت زهرا سلام الله علیها نیز هرگاه می‌خواست از منزل خارج شود، علاوه بر پوشش کاملی که داشت پارچه ای بلند (مشابه عبا و چادر) بر روی سر می‌انداخت بطوریکه از سر تا پا پوشانده می‌شد تا اندامش کاملاً محفوظ و نامعلوم باشد. روزی پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله در خانه فاطمه بودند که مرد سائل نابینایی وارد شد فاطمه خود را پوشاند، پدر پرسید: یا زهرا این مرد نابیناست پس از چه رو خود را پوشاندی؟ دخت گرامی نبی فرمود: آری جانم به فدایت به درستی او مرا نمی‌بیند ولی من که او را می‌بینم و او نیز بوی مرا استشمام می‌کند.
تربیت فرزند به شیوه فاطمی
در کنار همسر داری و خانه داری مهم‌ترین وظیفه زنان در خانواده تربیت فرزندان صالح و سالم است. مسئولیت پرورش جسمانی و روحی فرزندان در درجه اول بر عهده مادر می‌باشد. فاطمه زهرا سلام الله علیها در این امر خطیر چنان با ظرافت و دقت عمل نمود که تمامی فرزندانش از بر جسته‌ترین افراد تاریخ به شمار می روند. هرچند در شکل گیری شخصیت انسان‌ها وراثت نقش بسزایی دارد، اما شیوه های تربیتی از آن مهم‌تر است. وجود پدری همچون امام علی علیه السلام و مادری چون سرور زنان دو عالم حضرت صدیقه مرضیه، موجب پیدایش نسلی موفق، رستگار و سعادتمند شد. با بررسی و جستجو در نحوه تربیتی این دو دردانه عالم بشریت، می‌توان شیوه صحیح و کاملی جهت پرورش فرزندان یافت. یکی از نیازهای اساسی کودکان محبت و مورد توجه قرار گرفتن است. عدم توجه والدین به این نیاز فطری، سبب بروز مشکلات روانی که سرچشمه تمام تیره بختی‌های بشریت است، می‌شود. کودک به خصوص در سال‌های اولیه زندگی نیاز شدیدی به محبت و مورد توجه بودن دارد. مادر شیعیان جهان فاطمه سلام الله علیها جهت خطاب به فرزندان از عبارات محبت آمیز و مهربانانه ای چون نور چشمم و میوه دلم استفاده می کرد. هرگز در امر تربیت از خشونت و تنبیه بدنی و دشنام و ناسزا استفاده ننمود. عدالت را بین فرزندان رعایت می‌کرد و هیچگاه فرزندی را بر دیگر فرزندان ترجیح نمی‌داد. ایشان با رفتار عاطفی و معقول خود پیوندی محکم و عاطفی میان فرزندانشان ایجاد کرده بودند، به طوری که در صحنه های مختلف عاشورای می‌توان رابطه خاص و خیره کننده زینب سلام الله علیها و امام حسین علیه السلام را نظاره گر بود. ابراز محبت نیز باید متعادل باشد و افراط و تفریط در این مورد خود مسئله آفرین می شود. در جامعه کنونی سپردن کودکان به مهد کودک‌ها قضیه ای قابل بررسی است.
کودکانی که در طول روز در عوض آغوش گرم و پر مهر مادر، نزد مربیان مهد نگهداری و تربیت می‌شوند. این حالت یا به علت اشتغال یا به دلیل تقلید کورکورانه مادر است. اشتغال مادران خارج از منزل در جای خود موضوعی ست قابل تأمل که از این بحث خارج است. هم از نظر علم روانشناسی و هم از دیدگاه اسلام محیط خانه و آغوش گرم مادر تا هفت سالگی امن‌ترین مکان برای کودک است. البته استفاده از مهدکودک‌ها و کلاس‌های آموزشی مانعی ندارد، اما بهتر است لااقل تا چهار سالگی انجام نشود و ساعات کمی به این کار اختصاص داده شود.
یکی دیگر از محورهای تربیتی فاطمی محور عبادی و انجام فرائض الهی است. کودک به طور فطری خدادوست و خداپرست است و بهره گیری صحیح از این فطرت بر عهده والدین می‌باشد. اگر امام حسین علیه السلام در لحظات طاقت‌فرسای نبرد نماز به پا می‌دارند، حلاوت و شیرینی پرستش پروردگار، که از مادرش زهرای اطهر آموخته باعث آن است. مشاهده حالات معنوی و عبادی مادر از سوی کودک، آموزش عملی عبادت الهی است. همراه بردن فرزند به اماکن مقدس و مساجد و مراسم‌های مذهبی، ذهن فرزند را آماده پذیرش فرائض عبادی می‌کند. وقتی والدین در مهمانی‌ها، تفریح و گردش، به نماز اول وقت اهمیت می‌دهند و یا در زندگی روزمره به خواندن قرآن و ادعیه استمرار بورزند، الگوی مثبت معنوی برای فرزندانشان می‌شوند. بنابراین والدین آیینه فرزندان خود هستند و باید دقیقاً مراقب تک تک اعمال و رفتارشان در حضور فرزندان باشند.
ارتقای ارتباطات اجتماعی فرزندان
باید همانند فاطمه زهرا با کودکان همبازی شد و در حین بازی از گفتار و رفتار صحیح و مناسب استفاده نمود. پدر بزرگوار زهرای مرضیه سلام الله علیها نیز با امام حسن و امام حسین علیهم السلام همبازی می‌شد. هنگام سجده در نماز وقتی حسنین (ع) بر پشت مبارکشان قرار می‌گرفتند، سجده‌شان را طولانی می کردند تا فرزندان بازی کنند. از دیگر نمونه های تربیتی فرزندان توسط دختر گرامی رسول الله، انفاق کردن و کمک به دیگران و دعا در حق همه مردم به خصوص همسایگان می‌باشد. فرزندان این بزرگوار شاهد این بودند که در طول سه روز روزه داری پیاپی، هنگام افطار مادرشان در هر سه روز افطاری خود و فرزندانش را به سائل بخشیدند. امام حسن علیه السلام می‌فرماید: می‌دیدم که مادرم شب‌های جمعه تا صبح عبادت می‌کردند و در حق همه مردم و همسایگان دعا می‌نمودند، گفتم چرا در حق خود دعا نمی‌کنید، فرمودند: همسایگان بر ما مقدم‌ترند. (11) فرزندان زهرا (س) شاهد قضیه تلخ فدک و خانه نشینی های پدر بودند که با وجود تمام سختی‌های جسمی و روحی زهرا سلام الله علیها و علی علیه السلام سر تعظیم در برابر ناحق فرود نیاوردند و تا پای جان ایستادگی کردند. انعکاس این عمل، در کربلا و در شام قابل مشاهده است.
دیگر ویژِگی حوریه بهشتی، زهرا (س) این بود که در شب‌های قدر در ماه مبارک رمضان، بچه‌ها را به شب زنده داری وادار می‌کرد. وی در مواظبت و نگهداری از کودکان کوتاهی نمی‌کرد. روزی رسول خدا صل الله علیه و آله به خانه دخترشان رسیدند و دیدند که حضرت نگران و مضطرب هستند پرسیدند: چرا پریشانی؟ فرمودند: فرزندانم حسن و حسین از صبح از خانه بیرون رفته‌اند و هنوز بازنگشته اند و خبری از آنها ندارم. پیامبر بی درنگ به دنبالشان رفتند و آن دو را دیدند که مشغول بازی هستند، سپس هر دو را بر دوش گذاردند و به خانه نزد فاطمه بردند. سلمان فارسی می‌گوید: روزی حضرت زهرا سلام الله علیها را در حال آرد آسیاب کردن مشاهده نمودم. فرزندش حسین علیه السلام گریه و بی تابی می‌کرد. عرض کردم من بچه را نگاه می‌دارم ولی حضرت فرمودند: من به آرام کردن فرزندم اولی‌ترم. شما آسیاب را بچرخانید. ایشان همواره فرزندان را به فراگیری علم تشویق می‌نمودند. به امام حسن علیه السلام که هفت ساله بودند می‌فرمود: به مسجد برو و آنچه از پیامبر شنیدی فراگیر و نزد من بیا و برایم بازگو کن.
بانوان؛ سردمداران تجمل گرایی در خانواده
حب دنیا (جاه، مقام، پول و ثروت) سر منشاء تمام ظلم‌ها، جنایات و تجاوزهاست و زاهد کسی است که هیچ گونه دلبستگی به مال دنیا ندارد. ابن حجر نقل می‌کند پیامبر اکرم (ص) روزی از سفر بازگشتند و نخست به منزل فاطمه سلام الله علیها رفتند، در نبود پیامبر دو دستبند از نقره، یک گردن بند و دو گوشواره برای فاطمه ساخته بودند، و پرده ای بر درب اطاقش بسته بودند. پیامبر وقتی این منظره را دیدند از آنجا خارج شدند. حضرت صدیقه علیهاسلام دریافتند ناخوشنودی پیامبر از آن مختصر زینت است لذا همه را نزد پیامبر فرستاد تا در راه خدا صرف کند. پیامبر وقتی این منظره را دیدند سه بار فرمودند فَعلت، فِداها اَبوها (آنچه را خواستم انجام داد، پدرش به فدایش باد). بانوان به شکل عموم، سردمدار تجمل گرایی در خانواده هستند و این امر عواقب ناخوشایندی به دنبال دارد از آن جمله دل مشغولی به ظواهر دنیا، دوری از معنویات، کم شدن رفت و آمدهای خانوادگی، افسردگی، ناراحتی و کاستی در رسیدگی به همسر و فرزندان. رسول خدا صل الله علیه و آله در مورد شخص تجمل گرا می‌فرمایند: آنان بدترین افراد امت من هستند. داشتن وسائل و امکانات زندگی در حد معمول خوب است اما اگر از حد معمول خارج شود ما را از هدف اصلی که همانا آرامش و خوشبختی است دور می‌سازد... بنابراین حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها را می توان شخصیتی کامل و به دور از معصیت دانست که تمام رفتار ایشان بر اساس آموزه های الهی می‌باشد.
پی‌نوشت‌ها:
1.میزان الحکمه ج 1
2.صواعق ابن حجر و کنزالعمال
3.صحیح بخاری 5/8، به نقل از نرم افزار جامع الاحادیث
4.نهج الفصاحه ح 1507
5.احقاق الحق 10/358، به نقل از نرم افزار جامع الاحادیث
6.وسائل الشیعه ج 15/58
7.الاحتجاج شیخ طوسی ج 1 ص 18، به نقل از نرم افزار جامع الاحادیث
8.تحف العقول ص 298
9.حلیه الاولیاء 2/40، به نقل از نرم افزار جامع الاحادیث
10.بحارالانوار ج 43 ص 82
11.الصواق المحرقه 109
منابع:
1.مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، تهران، 1365 ش.
2.محمدی ری شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، انتشارات دارالحدیث، چاپ اول، قم، 1380 ش.
3.ابن شعبه، حسین بن علی، تحف العقول عن آل الرسول (ص)، ترجمه صادق حسن زاده، انتشارات موسسه نشر اسلامی، بی‌چا، قم، 1374 ش.
4.عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، انتشارات مکتبه الاسلامیه، 1339 ق.
5.ابن حجر هیثمی، شهاب الدین احمد بن محمد بن علی بن حجر، صواعق المحرقه، بی‌چا، بی جا، بی تا
6.نرم افزار علوم اسلامی، نرم افزار جامع الاحادیث، گنجینه روایات نور
پایان پیام/
نظر شما