به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام حسن روحانی، رییس جمهور منتخب ملت ایران در کتابی با عنوان دولت تدبیر و امید شرح رویکردهایش در سیاست خارجی را منتشرکرده است که سرویس سیاسی خبرگزاری شبستان در گزارش زیر به شرح آن پرداخته است:
راهبرد کلان سیاست خارجی، تفاهم و اجماع در سطح ملی و همکاری در روابط خارجی براساس اصول سه گانه عزت، حکمت و مصلحت و رویکرد تمام سازنده و موثر می باشد این اصول همواره مورد تایید و تاکید مقام معظم رهبری است. راهبرد مزبور در راستای دستیابی به اهداف چشم انداز برنامه بیست ساله کشور، تقویت امنیت ملی، رفع تهدیدات خارجی و خنثی سازی تبلیغات درخصوص ترویج ایران هراسی در جهان و به ویژه منطقه، ارتقای اعتبار و افزایش احترام و عزت ایران در سطح منطقه و جامعه بین المللی و جهان در حال گذار تعریف می شود.
- سیاست خارجی سازوکاری برای تولید آثار مطلوب در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی می باشد از جمله آثار مطلوب، کاهش تنش و خصومت هاست ساختن و تقویت ائتلاف ها و اتحادیه هاف اعتمادسازی، به حداکثر رسانی منافع مشترک و مدیریت مطلوب اختلافات طبیعی از راه کارهای شناخته شده دستگاههای دیپلماسی امروز دنیا جهت تحقق اهداف مذکور می باشد و یقیناً نهادهای سیاست خارجی حداکثر بهره برداری را از این راهکارها به عمل خواهند آورد.
- فرض نخست در هر گونه تاثیرگذاری منطقه ای و بین المللی و یا الهام بخشی موردنظر سند چشم انداز، الگوسازی داخلی است تنها در صورت ایجاد یک الگوی کارآمد حکومتی می توان انتظار تاثیرگذار درازمدت و موثر را داشت.
- توسعه اقتصادی در جهان امروز نیز یکی دیگر از اهداف مهم و اولویت در اکثر کشورها می باشد . امکان تحقق توسعه اقتصادی در سایه روابط همکاری جویانه خارجی بیشتر خواهد بود دیگر اهداف مهم سیاست خارجی توسعه گرا ایجاد بستری مناسب برای جلوگیری از پیآمدهای منفی بحران اقتصادی جهانی و ایجاد تسهیلات برای تسریع در رشد توسعه و بهبود کمی و کیفی سطح زندگی و رفاه آحاد مردم می باشد جلب امکانات و سرمایه های فراملی و گشایش بازارهای جدید برای کالاهای ایرانی نیازمند اتخاذ رویکردهای متناسب و کارآمد در عرصه های روابط خارجی می باشد.
- تعامل سازنده از دیگر اصول راهنمای سیاست خارجی دولت توسعه گرا می باشد دولت توسعه گرانه دریافت کننده منفعل اثرات یک طرفه قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای و نه به دنبال نقش آفرینی و اثرگذاری یک طرفه بر دیگر بازیگران منطقه ای و بین المللی خواهد بود.
تعامل سازنده یک ایده انتزاعی نیست که قابلیت پذیرش هر تفسیری را داشته باشد تعامل سازنده در ذهن تعریف و تدوین کنندگان ان در سند چشم انداز بیست ساله که مورد تایید رهبر معظم انقلاب نیز قرار گرفته به معنای رابطه دو یا چند جانبه سازنده است که منافع همه طرف ها را مدنظر قرار می دهد به عبارت دیگر در حوزه سیاست خارجی، مفهوم تعامل سازنده بازی با حاصل جمع صفر نخواهد بود.
- سیاست خارجی مبتنی بر تعامل سازنده و موثر اقتضا می کند که روندهای جهانی مورد شناسایی قرار گیرند و حوزه هایی که کشور در انها از مزیت نسبی برخوردار است تعیین شوند این روش در سیاست خارجی مستلزم تبعیت از رویکردهای همکاری، مشارکت، همزیستی و رقابت می باشد.
- تا بتوان به اهدافی دست یافت که بتواند منافع ملی کشور را تامین نماید، زیرا تغییرات حاصل شده پس از جنگ سرد امکانات فراوانی را برای دگرگونی در نظام بین الملل به وجود آورد در همین راستا روابط خارجی، سیاست دولت تدبیر و امید به گونه ای سامان می یابد که در شکل دادن به این تعلم جدید حداکثر تاثیر را داشته و اهداف زیر حاصل ایند.
- اعتلای منزلت ملی، منطقه ای و بین المللی ایران، کاهش و یا رفع تهدیدات، تامین امنیت ملی، گشودن بازارهای بسته و نیمه بسته و جذب سرمایه گذاران خارجی.
- تثبیت دستاوردهای حاصل شده در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی و بسط ظرفیت های لازم جهت نقش آفرینی و افزایش دستاوردها.
- تغییر رابطه ایران با نظام بین المللی و تلاش دستگاه دیپلماسی برای کاهش اصطحکاک و ابهامات، به ویژه در موضوع هسته ای، که می تواند موجب کاهش فشارها و هزینه های سیاسی – اقتصادی سنگین برای کشور شود.
- تلاش برای کاهش تنش با کشورهای همسایه و افزایش همکاری های درون منطقه ای از طریق اتخاذ یک سیاست خارجی تعاملی.
- بهره گیری مناسب و به موقع از توانمندی های جمهوری اسلامی ایران در ابعاد مختلف، شامل حفظ و دفاع از امنیت ملی، اعتبار و اقتدار ملی، استحکام داخلی، توسعه سیاسی و بسط مشارکت ملی.
توجه است ایران از یک سو در متن و بطن به جنگ ایده های در مورد اینده نظام بین الملل قرار دارد و از دیگر سود خود واجد مسابقه غنی فرهنگی با این پایه های فکری است که کشورمان می تواند توام با تلاش برای تغییر نظم و وضع موجود بین المللی، در جهت تقویت مفاهیم نوین اسلامی تلاش نموده و با:
- الهام بخشی الگووار.
- اتخذ سیاست سلطه گریزی.
- ارتقاء شئون و ارمانهای جامعه اسلامی – ایرانی در حوزه بین الملل.
- طراحی امنیت ملی محور و منافع ملی بنیان در عرصه روابط و سیاست خارجی.
- محوری قرار دادن اقتصاد و توسعه ملی در روابط خارجی.
- مقابله تئوریک و دیپلماتیک با ساختار قدرت محور جهانی.
- سیاست خارجی تعامل جویانه و مبتنی بر همکاری متقابل.
یک سیاست خارجی موثر و کارآمد را پی ریزی کند که منفعت اول ان برای مردمان این سرزمین باشد.
- از دیگر الزامات مهم سیاست خارجی فراهم آوردن زمینه برای پیشبرد همگرایی منطقه ای است تاملات نظری پیرامون هم گرایی، اساساً ان را راه حلی برای غلبه دولت ها بر مساله توسعه می داند از این رو دولتها با شکل دهی به سازوکارهای مختلف همکاری، تلاش می کنند تا با به اشتراک گذاردن توان خود با یکدیگر، این معضل را حل نمایند. چرا که منطقه خاورمیانه در زمینه همگرایی را به نیازی مبرم برای ان مبدل ساخته است تقویت فرآیند همگرایی باعث می شود تا نگاه کشورها عمدتاً معطوف به اشتراکات در منافع خود با سایرین گردد و هر یک دیگری را فرصتی برای خود بداند ایجاد فضای موافق با ارتقای جایگاه ایران از ان رو اهمیت دارد که هزینه های نیل به قدرت اول منطقه ای شدن را کاهش می دهد زیرا در فضای فعلی حاکم بر روابط کشورهای خاورمیانه، ارتقاء جایگاه یک بازیگر با حساسیت سایرین و تلاش انان برای ایجاد موازنه همراه خواهد شد.
- ایران با برخورداری از ظرفیت های گسترده در حوزه های مختلف، توانایی برقراری اتصالات زیربنایی و بلندمدت با همسایگان را دارد این ظرفیت ها به ویژه در حوزه هایی مانند انرژی، ترانزیت، آب و گردشگری قابل مشاهده است هر چه روابط ایران با همسایگان را دارد. این ظرفیت ها به ویژه در حوزه هایی مانند: انرژی، ترانزیت، آب و گردشگری قابل مشاهده است هر چه روابط ایران با همسایگان خود نهادینه تر شده و وابستگی متقابل اقتصادی میان آنها افزایش یابد از یک سو ثبات در محیط امنیتی ایران نهادینه تر خواهد شد و از دیگر سو منافع بین المللی گسترده تری برای پیشبرد توسعه فراهم خواهد آمد بر این مبنا شناخت دقیق حوزه های دارای قابلیت ایجاد اتصالات زیربنایی در روابط ایران با همسایگان در وهله اولو تحقق این ظرفیت ها در تعامل با آنان در وهله دوم از الزامات سیاست خارجی در این حوزه به شمار می آِد.
- یکی از اقدامات اساسی در مدیریت تاثیرات نظام بین الملل اصلاح تصویر امنیتی کشور در عرصه بین المللی است در این مسیر باید از اقداماتی که کشور را به عنوان تهدیدی بین المللی مطرح می سازند اجتناب کرد زیرا مادامی که تصویر مخدوشی از ایران در عرصه بین المللی حاکم باشد، تحقق توسعه و اهداف سند چشم انداز بسیار دشوار است.
- از وجه ایجابی نیز مشارکت فعال در فعالیت های بین المللی و ایجاد هماهنگی میان راهبردهای سیاست خارجی و مقتضیات نظام بین المللی ضروریت زیرا اولاً پیشبرد توسعه بدون امکانات بین المللی امکانپذیر نیست و ثانیاً در هیچ شرایط به سود منافع کشور نمی باشد.
- لازمه تحقق اهداف سند چشم انداز، مسلط ساختن الگوهای همکاری بر رویکردهای سیاست خارجی است تا در پرتو ان بتوان ضمن کاهش حساسیت های سایرین و جلوگیری از شکل گیری رفتار موازنه ی آنان در قبال ایران، محیط بین المللی را موافق ارتقاء موقعیت ایران کرد در این جهت یکی از مهمترین جلوه های رفتار همکاری جویانه به مثابه الزام سیاست خارجی متناسب با سند چشم انداز حضور و مشارکت فعال در سازمان ها و نهادهای سیاسی، اقتصادی و علمی منطقه ای و بین المللی است این نهادها امکانات و فرصت های فراوانی را در زمینه های مختلف در اختیار کشورهای در حال توسعه می گذارند، امکانات و فرصت هایی که به مثابه کاتالیزور توسعه در این کشورها محسوب می گردند نقش سازمانها و نهادهای بین المللی در کمک به روند توسعه کشورهای آسیایی در دو دهه اخیر شاهد خوبی بر این مدعاست البته نقش اینگونه نهادها منحصرا به چنین کمک هایی نیست بلکه این نهادها در زمینه های آموزشی، بهداشتی و محیط زیست به عنوان ارکان اساسی توسعه یافتگی نیز از قابلیت های مهمی برخوردارند با مشارکت و حضور فعال در این نهادها، می توان از اینگونه قابلیت های آنان نیز در مسیر توسعه کشور بهره گرفت.
از سوی دیگر، پیشبرد توسعه در کشورهای میان پایه و رسیدن به استانداردهای توسعه یافتگی نیازمند برخورداری از روابط تنظیم شده با قدرت های بزرگ است زیرا این بازیگران از هر دو وجه سلبی و ایجابی قادر به ایجاد بیشترین اثر بر روند توسعه در اینگونه کشورها هستند از وجه سلبی موانعی که این قدرتها قادر به پدید آوردن آن در مسیر توسعه کشورهای میان پایه، هستند موانعی بسیار گسترده است به گونه ای که عملاً پیشبرد توسعه را بسیار مشکل می سازد تجربه روند به شدت کند توسعه در کشورهایی که با این قدرتها دچار مشکل بوده اند، گویای این امر است یکی از نمونه های بسیار شفاف این تاثیرگذاری، وضعیت فعلی کره شمالی و جنوبی است که یکی با بهره بردن از امکانات بین المللی و اتکا به پارادایم بین المللی گرایی به جرگه کشورهای صنعتی پیوسته است ولی دیگری رو به زوال است و مشکل گرسنگی در ان جدی است در واقع مهمترین موضوع در روند توسعه کشورهای میان پایه ان است که چگونه می توان از امکانات بین المللی، به ویژه توانایی های قدرتهای بزرگ و صنعتی در آُیا و غیرآُیا در پیشبرد توسعه بهره گرفت، حل این مساله بسیار پیچیده است و به همین دلیل است که تنها برخی از کشورهای در حال توسعه موفق به انجام ان شده اند.
- ارتقای هدفمند روابط با قدرتهای غیرغربی، به ویژه قدرتهای در حال ظهور آُیایی، جنبه پراهمیت دیگری است که به مثابه الزامی مهم در سیاست خارجی باید مورد توجه قرار گیرد روابط ایران با این کشورها در سالیان اخیر به سرعت رو به گسترش رفته است اما این گسترش برخوردار از دیدی درازمدت و دستورکاری مشخص و برنامه ریزی آگاهانه و شفاف نبوده است مراد از سیاست خارجی کارآمد چارچوبی است که در ان اهداف سیاست ها و استراتزی ها با دیدی درازمدت مشخص شده باشند و پیشبرد روابط با این کشورها در قالب ان پس گرفته شود اهمیت روزافزون قدرتهای اسیایی در سیاست بین الملل از یک سو و موقعیت ویژه ژئوپلتیک و ژئواکونومیک ایران از دیگر سو، ظرفیت های گسترده ای در روابط دو جانبه فراهم می آورد به فعلیت رساندن این ظرفیت ها پیشبرد توسعه را سریع تر می سازد.
دولت تدبیر و امید در دو حوزه به تغییر در روابط خود اقدام خواهد کرد.
در حوزه رویکردها با:
اولویت‌دادن به همسایگان در سیاست خارجی
اصلاح رویکرد اقتصادی به همسایگان (بازار صادراتی نه دروازه ورود کالا)
موقعیت جغرافیایی به عنوان محور اقتصاد ملی (به جای محوریت نفت و درآمدهای نفتی)
توجه به بخش خصوصی در تعاملات اقتصادی خارجی
در حوزه راهکارهای عملیاتی با:
بهره‌گیری از موقعیت ترانزیتی (با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران، در سیاست گسترش تعاملات اقتصادی منطقه‌ای باید اولویت نخست به تسهیل شرایط ترانزیت کالا، انرژی و مسافر داده شود)
بهره‌گیری از موقعیت گردشگری (امکانات و ظرفیت‌های وسیع ایران برای اهداف مختلف گردشگری از جمله گردشگری زیارتی، گردشگری سیاحتی، گردشگری درمانی و غیره می‌تواند در سیاست گسترش تعاملات اقتصادی منطقه‌ای به عنوان یک محور اصلی مورد توجه قرار گیرد)
بهره‌گیری از موقعیت کشاورزی (با توجه به امکانات منحصر به فرد ایران در زمینه کشاورزی، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از این امکانات برای گسترش تعاملات اقتصادی با کشورهای همسایه بهره ببرد.)
با توجه به مطالب فوق، سمت و سوی دولت تدبیر و امید در ابتدا تبلور عقلانیت و سپس تغییر جهت سیاست خارجی تقابلی است که هیچ سودی برای مردم ایران نداشته است؛ در این راستا سیاست‌گذاران دولت تدبیر و امید در حوزه خارجی:
کلان‌گر خواهند بود
با اولویت‌بندی اقدام خواهند کرد
سیاست‌هایشان دستمزد منسجم و همه‌جانبه خواهد بود
اسناد بالادستی و سند چشم‌انداز را مبنای فکری و عملکردی خود قرار خواهند داد
و از منظر آنان دستیابی به جایگاه اول منطقه‌ای مستلزم دو اقدام است:
1. ثبات‌سازی در محیط منطقه‌ای
در یک محیط منطقه‌ای آشوب‌زده، توسعه اگر نگوییم غیرممکن حداقل بسیار دشوار است. دستیابی به توسعه نیازمند محیطی است که در آن ثبات و آرامش و همچنین همکاری و تجارت ویژگی غالب باشد.
2. بهره‌گیری از سیاست خارجی در جهت توسعه اقتصادی
رسیدن به جایگاه نخست در سطح منطقه‌ای مستلزم این است که بخش مهمی از منابع کشور و از جمله سیاست خارجی در خدمت اقتصاد قرار گیرد. تجربه کشورهای موفق در امر توسعه این موضوع را به خوبی نشان می‌دهد. سیاست خارجی در گذر این کشورها از وضعیت در حال توسعه به توسعه‌یافته نقش عمده‌ای ایفا کرده است.
برای جذب هرچه بیشتر منابع بین‌المللی توسعه‌ای فراهم ساخته و از دیگر سو با ایجاد ثبات در محیط امنیتی فضا را برای گسترش تعاملات و همکاری‌های اقتصادی مهیا ساخته است.
از وظایف سیاست خارجی جهت تقویت اقتصادی کشور در افق چشم‌انداز، فراهم‌کردن زمینه‌های سیاسی متناسب جهت تقویت نقش و توان رقابتی کشور به ویژه بخش خصوصی جهت حضور فعال در اقتصاد منطقه‌ای است. تاریخ توسعه در کشورهای موفق نشان می‌دهد که دولت در اینگونه کشورها همواره نقشی پراهمیت در بالابردن توان رقابتی بخش خصوصی در عرصه جهانی ایفا کرده است.
در این راستا دولت تدبیر و امید راهکارهای زیر را مدنظر قرار خواهد داد:
متناسب‌سازی آرمان‌ها با امکانات و مقدورات
انتخاب گفتمان مناسب در طرح و پیگیری آرمان‌ها و ایده‌ها
پیگیری اهداف از طریق اقناع جمعی و مجموعه‌سازی
مشارکت در ایجاد و هدایت فرآیندهای منطقه‌ای و تعامل با حوزه‌های فرامنطقه‌ای برای تحقق توسعه همه‌جانبه
تلاش برای برجسته‌ساختن فرصت‌ها به جای تهدیدها
مذاکره به جای اعلام مواضع
ظرفیت‌سازی به جای نمایش قدرت و اعمال سلیقه
اعتمادسازی منطقه‌ای و بین‌المللی
اتخاذ استراتژی منطقه‌ای موازنه مثبت به جای موازنه منفی
ایجاد اجماع داخلی بر سر حداقل‌ها در موضوع هسته‌ای
توجه جدی به کاهش تنش و بهبود روابط با کشورهای همسایه و مسلمان
کاهش معنادار رفتارها و اظهارات حساسیت‌برانگیز
قرارگرفتن نهادهای تصمیم‌ساز در طول یکدیگر و نه در عرض یکدیگر
بازسازی و تقویت وزارت امور خارجه و اعتماد به آن به عنوان دیده‌بان اصلی در سیاست خارجی
پایان پیام/
نظر شما