شریعتی دین را منحصر به مسجد و محراب نمی دانست

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، برنامه زاویه کاری از گروه معارف و اندیشه دینی شبکه چهار سیما، به تهیه کنندگی علیرضا حائری مطابق معمول هر هفته، چهارشنبه شب، 12 تیرماه با موضوع (ما و مدرنیته به روایت شریعتی) با حضور حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه، رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و بیژن عبدالکریمی مدرس دانشگاه آزاد، به روی آنتن رفت.

بر پایه این گزارش، برنامه این هفته ادامه مناظره دو هفته قبل شخصیت های مذکور پیرامون دکتر شریعتی و مواجهه او با مدرنیته بود که در این جلسه بحث در رابطه با این مولفه که آیا مواجهه مرحوم شریعتی در برخود با مدرنیته برای جامعه امروز راهگشا است، ادامه یافت.

در ابتدای برنامه ، حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه در پاسخ به سوالی بر این مبنا که آیا مدل فکری شریعتی در مواجهه با مدرنیته برای جامعه امروز راهگشا است، اظهار کرد: ما باید سعی کنیم که در فهم کلام شریعتی دیدگاه خودمان را تحمیل نکنیم بلکه باید ببینیم که شریعتی دقیقا چه می گوید.
وی ادامه داد: معتقدم شریعتی در نقد تجدد خوب وارد شد و تجدد را خوب شناخت؛ او می گوید عامل انحطاط قرون وسطا را نباید مسیحیت که باید یونانی زدگی دانست؛ ضمن آنکه مرحوم شریعتی همواره بر حضور رگه های نژادپرستی در علوم انسانی تاکید داشت.
رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران بیان کرد: به نظرم باید از شریعتی پرسید که چه باید کرد؟ قطعا همان گونه که تمدن بدون تکنولوژی و علم ممکن نیست، در علوم انسانی نیز چنین است.
وی تصریح کرد: حال سوال آن است که چرا شریعتی از خودبیگانگی را طرح می کند، که این امر در جامعه امروز با وجود فضای مجازی طرح می شود چراکه این فضا انسان را از حقیقت به خیال برده است.
این محقق در ادامه به طرح پرسشی بر این مبنا پرداخت: آیا باید بنشینیم و فقط علم و تکنولوژی را نقد کنیم و بالاخره چه مواردی را می توان در این رابطه طرح کرد با توجه به اینکه به هر حال شریعتی در همان زمان که این مباحث مطرح بود و او چنین حرف هایی را می زد همواره از مکتب فرانکفورت متاثر بود و این در حالی بود که از جریان دیگر زمان خود باز ماند، جریانی که کسانی چون اسماعیل فاروقی و بعدها کسانی چون دکتر مهدی گلشنی در آن حضور داشتند و مباحثی مانند هنر دینی و تکنولوژی دینی را طرح کردند.

حجت الاسلام خسروپناه با بیان اینکه شریعتی در نقد تجدد حرف های جالبی دارد، تصریح کرد: به هر حال اگر شریعتی به جریان دیگری که در زمان او وجود داشت ورود پیدا می کرد و به آن فضا می رفت، ایده هایش در برخی حوزه ها می توانست برای امروز طرح شود.
وی با بیان اینکه دغدغه شریعتی اصلا معرفت شناسی و هستی شناسی نیست، ادامه داد: مرحوم شریعتی دغدغه جامعه شناختی دارد و به لحاظ جامعه شناختی انحطاط را می بیند و می گوید که ما(مسلمین) تمدنی داشتیم و منکر تمدن گذشته نمی شود بلکه می گوید دچار انحطاط شدیم. بعد از این مرحله شریعتی عنوان می کند که تجدد را قبول ندارد و اشکالات اساسی را عنوان می کند.
رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ابراز کرد: دغدغه شریعتی حکومت جمهوری اسلامی ایران نیست، بلکه دغدغه او جهان اسلام است او معتقد است که در جهان اسلام تمدنی داشتیم که از دست دادیم و در عین حال غرب نیز تمدنی دارد و نهایتا به طرح این پرسش می پردازد که آیا می شود با پیشینه فرهنگی تمدنی خودمان این تجدد را احیا کنیم یا نه؟.

وی تاکید کرد: سوال آن است که آیا شریعتی برای دنیای امروز راهگشا است و آیا با پارادیم شریعتی به جواب می رسیم یا خیر؟ به هر حال شریعتی نقدهایی به علم و تکنولوژی و فرهنگ مدرن دارد که امروز بعد از گذشت چند دهه که از این سخنان می گذرد این نقدها کماکان به شکلی جدی مطرح است لذا از این جهت برخی نکاتی که او گفته بود در دنیای امروز نیز وجود داشته و مورد تایید است.

حجت الاسلام خسروپناه در ادامه بیان کرد: نظرات دکتر عبدالکریمی درباره شریعتی به نوعی هایدگری است که من نمی پسندم و نمی توانیم شریعتی را در قالبی که خودمات تعیین کرده ایم، تعریف کنیم.
رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران عنوان کرد: شریعتی سکولار نبود بلکه یک منتقد بود، او  برای این به اسلام شناسی می پرداخت که در آن زمان مارکسیست ها گفتند یا علم و یا دین، که شریعتی از طریق اسلام شناسی گفت که اینگونه نیست لذا فاطمه (س)، فاطمه (ع) است و حسین (ع) وارث آدم را نوشت.

این محقق گفت: شریعتی می خواهد بگوید که دین منحصر به مسجد و محراب نیست پس او با نگرش الهیات به اجتماع نگاه می کند و نهایتا منتقد یونان زدگی غرب است نه هر نظام متافیزیکی.
وی ادامه داد: به لحاظ روش شناختی اشکالاتی به سخنان دکتر عبدالکریمی وارد است، ایشان در رابطه با سخنان خود درباره شریعتی گفتند که چگونه می شود بدون پیش فرض وارد بحث شویم، اینکه ایشان می گویند متن بدون پیش فرض قابل پذیرش نیست قابل قبول نیست چراکه یک وقت سوال از متن داریم و وقتی استنطاق می کنیم پاسخ را دریافت می کنیم که این امر در مورد شریعتی ممکن است.

حجت الاسلام خسروپناه با اشاره به اسلام شناسی شریعتی در مشهد تصریح کرد: اسلام شناسی او به نوعی تاریخ طبری است او از امام خمینی(ره) به عنوان مرجع بزرگی یاد می کند و امام(ره) را اسلام شناسی اجتماعی می دانست اما نظرش در مورد علامه مجلسی چنین نبود.
وی در پایان خاطرنشان کرد: شریعتی به شدت منتقد دنیای متجدد است و از تجدد، سوسیالیسم انتقادی را می پذیرد لذا لیبرالیسم و سرمایه داری را قبول ندارد. من شریعتی را شریعتی می دانم، شریعتی شریعتی است، هایدگر و دیلتای نیست.

پایان پیام/