خطبه پیامبر (ص) روح امید را در روزه داران زنده می کند

خبرگزاری شبستان: ماه مبارک رمضان به عنوان بهار قرآن برای جستجوگران تهذیب و تقوا آغاز راهی است برای تقرب به ذات اقدس حق؛ ماهی پربرکت که پیامبر اکرم (ص) در آخرین روز از ماه شعبان به زیبایی اوصاف این ماه را بیان کرده اند. از این رو در گفتگو با حجت الاسلام والمسلمین مهدی اسماعیلی، مدیر گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم (ع) درباره این خطبه و ترسیم اوصاف ماه مبارک در آن   
 

 پیام اصلی پیامبر (ص) در خطبه آخرین روز ماه شعبان چیست؟
خطبه شعبانیه در اصل مربوط به ماه مبارک رمضان است اما به دلیل اینکه در ماه شعبان از سوی پیامبر (ص) بیان شده و ایشان توصیه های به روزه داران ماه مبارک کرده اند، به خطبه شعبان معروف شده است.
اما قبل از هر چیز مهمتر بررسی سند این خطبه است چرا که ما شیعیان معتقدیم هر سخنی که جنبه حدیثی دارد اول باید دید این حدیث از نظر سندی اعتبارش در چه مرحله ای است. با کنکاش در این خطبه در می ابیم که این متن جنبه های ساختگی نداشته و بسیار مشهوراست و با توجه به محتوای علمی و غنایی آن از هر جهت، می رساند که این خطبه از جانب پیامبر(ص) بیان شده است.راوی اصلی امام رضا(ع)، و ایشان از اجداد خود که آخرین آنها امام علی (ع) است این خطبه را نقل کرده اند. همچنین این خطبه در در وسائل شیعه جلد دهم، صفحه 314 و در همه منابع روایی از جمله اصول کافی، موجود است.
در این خطبه پیامبر (ص) خطاب می کند که ای مردم حواس خود را جمع کنید مهمانی دارد از راه می رسد و مسافری به زودی وارد خانه و زندگی شما می شود که بسیار عزیز و محترم است پس به درستی از آن پذیرایی کرده و از وجود آن بهره برداری کنید. وقتی وارد متن می شویم می بینیم پیامبر (ص) می خواهد بفرماید شما مسلمان و روزه دار توجه داشته باش الطاف الهی در این ماه بیشتر از ماههای دیگر موج می زند و گرامی داشت آن برای این است که پروردگار الطاف و برکات خود را برای بندگان روزه دار خود در نظر گرفته است. بنابراین ماه رمضان ماه ضیافت الهی است و میزبان خداست و خدایی که این همه اهل کرم و جود است، با میهمان خود با کرامت رفتار می کند.
بها دادن به روزه دار است یکی از کرامت هایی است که شامل حال روزه دار می شود. مثلا نَفَس او ذکر است هر چند اینکه عادی نشسته و ذکری نگوید، تک تک نفس های او ثواب ذکر خدا است. خواب او عبادت است هر چند تمام بدن او در حال استراحت باشد. دعای او نیز هم مستجاب است.

در این خطبه می بینم به مساله امید دادن به روزه دار توجه شایانی شده است. پیامبر (ص) به روزه دار امید می دهد که تو با روزه گرفتن چه دریچه ها و مسیرهایی را به روی خود باز می کنی.
 

 این امید دادن به چه صورت است؟
در این خطبه شیوه امید دادن به این گونه است که به روزه دار گفته می شود بدان که تمام اعمال تو اعم از نماز و روزه و اطعام و ... همه در پیشگاه خدا پذیرفته شده و مهر تایید خورده و این نوعی تضمین پیامبر(ص) برای پذیرش اعمال بندگان خدا در این ماه است.
 

پیام های دیگر پیامبر(ص) برای روزه داران در این خطبه چیست؟
پیام بعدی پیامبر (ص) این است که باید توجه داشت اعمال دینی ما اعمال فردی و انفرادی صرف نیست که فقط در ماه مبارک انجام شود، بلکه در اینجا پیامبر (ص) به اصطلاح به مسلمان در زمینه ای اجتماعی نیز خط می دهد. عبادات ما جنبه های اجتماعی هم دارد و ایشان می خواهد با این پیام ما را به روحیه اجتماعی پیوند دهد. مسائلی همچون صدقه دادن، توجه به انسان نیازمند یا به مساله رفتاری با بزرگان جامعه چه زن چه مرد که دستور به تکریم آنها داده شده و ترحم به کوچکترها. همین فراز جا دارد یک کتاب شود چرا که در آن دو نسل را مورد توجه قرار داده؛ نسلی را که در حال ترک دنیاست و نسلی که تازه به دنیا پا گذاشته است. صله رحم و قدرت بخشیدن به پیوندهای خویشاوندان از دیگر مسائل مطرح شده اجتماعی در این خطبه است؛ این مهم از مسائلی است که غرب با آن درگیر است و از این نکته فاصله گرفته و متاسفانه دامن کشور ما و جوامع شرقی را نیز دارد می گیرد. پیام دیگر این خطبه این است که به همه مسلمانان توصیه شده معنا و فلسفه حقیقی روزه را دریابند و روزه را صرفا نخوردن و نیاشامیدن ندانند. فلسفه اساسی روزه، یک نوع تحول روحی در فرد است که در یازده ماه به خودسازی خود کم توجهی کرده است. در این ماه سراسر اندام باید در حال امساک کلی و جامع باشد و اجازه نداد شیطان و افکار منحرف به حریم قلب، اعتقادات ما وارد شود. این ماه بهترین فرصت برای واکسینه کردن فرد در برابر شیطان است.
نکته دیگر که کمتر در تفسیر این خطبه به آن توجه شده، این است که پیامبر (ص) می خواهند بگویند راه بهشت از رمضان می گذرد. همه ما طالب سعادت در دنیا و آخرت هستیم یکی از مسیرها که شاید عمده ترین و قوی ترین راه نیز باشد، ماه مبارک رمضان است و کسانی که با توجه به دارا بودن شرایط روزه نمی گیرند، باید بدانند با سعادت اخروی خود مبارزه می کنند. یکی از عظمت های این ماه گشوده شدن تمام درهای بهشت و بسته شدن تمام درهای جهنم است. آنچه که ما را از بهشت نزدیک و از جهنم دور می کند، مساله دشمن شناسی است. آن دشمنی که همیشه در کمین است و آماده، شیطان است که نباید غافل از آن شد.
 

صبری که در این خطبه به آن توصیه شده از کدام قسم است و چه ویژگی هایی دارد؟
خداوند در قرآن شرط امامت را صبوری در مقابل ناملایمات مطرح کرده است. آیه وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا (سجده، 24) وقتی در مساله رهبری دینی و سیاسی ملاک صبوری است، دیگر مشخص می شود صبر چه جایگاهی دارد. مقصود از صبر پیامبر (ص) در این خطبه، صبر در برابر نخوردن، نیاشامیدن، ترک لذت و بی حالی است. این ماه تمرینی است برای خودسازی. حتی برخی معتقدند شروع سال با ماه مبارک رمضان است نه محرم، چرا که این ماه با خودسازی آغاز می شود و شروع فصل زندگی است. از صبر می توان برای رسیدن به کمالات بهره جست.
 

آیا پیام های صادر شده دراین خطبه از سوی پیامبر(ص) اختصاص به همان روزگار صدر اسلام دارد یا جامعه امروز را هم شامل می شود؟
پیامبر (ص) برای همگان در همه اعصار است و دین محدود به قوم و زمان خاص نیست؛ یقینا آنچه پیامبر(ص) فرموده در محدوده زمان زندانی نمی شود و برای نسل خاص و گروه و ملت خاص نیست، بلکه برای همه اقوام ها زمان ها و همه تاریخ است.
پایان پیام/