آیا مساجد باید سیاسی باشند؟

خبرگزاری شبستان: با توجه به پیوند وثیق دین و سیاست در اسلام و از آنجا که در نظر بزرگان دیانت ما عین سیاست ما است. کلام امام (ره) در این باره کاملا روشن است. امام عبادت و سیاست را به هم آمیخته دانسته و از این رو همیشه توصیه داشت که مساجد پایگاه سیاست نیز است. امام در این باره فرمود: «در اسلام، سیاست در عبادت مُدغَم است و عبادتش در سیاست مُدغَم ، یعنی همان جنبه عبادی یک جنبه سیاسی دارد.» البته سیاسی شدن مساجد از دیدگاه امام(ره) بیشتر حول طرح و حلاجی مسائل روز سیاسی و بصیرت افزایی بود.
مسجد در برهه‌های حساس سیاسی و حتی نظامی کشورمان نقش آفرین بود. «انقلاب اسلامی» و «دفاع مقدس» دو نمونه بزرگ از نقش‌آفرینی‌های مساجد در تاریخ ایران است. این در حالی است که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی بحث نقش آفرینی مساجد در حوادث سیاسی یکی از دغدغه‌های مطرح بین سیاست‌گذاران مساجد و روحانیت بود. هر کس به فراخور مقتضیات زمان در زمینه ورود مساجد به عرصه سیاست موضع گیری کردند. از جمله مقاطعی که فعالیت سیاسی مساجد بر سر زبان‌ها افتاد انتخابات اخیر مجلس نهم بود که یکی از مساجد تهران لیست انتخاباتی ارائه داد.
سیاست در مسجد از دیدگاه امام و رهبری
بی شک مساجد از دیدگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری باید سیاسی باشند. چرا که از نظر بزرگان دین سیاست عین دیانت است. کلام امام (ره) در این باره کاملا روشن است. امام عبادت و سیاست را به هم آمیخته دانسته و از این رو همیشه توصیه داشت که مساجد پایگاه سیاست نیز است. امام در این باره فرمود: «در اسلام، سیاست در عبادت مُدغَم است و عبادتش در سیاست مُدغَم ، یعنی همان جنبه عبادی یک جنبه سیاسی دارد.» البته سیاسی شدن مساجد از دیدگاه امام(ره) بیشتر حول طرح و حلاجی مسائل روز سیاسی و بصیرت افزایی بود.
امام در این رابطه جمله معروفی دارند: «مساجد باید مجتمع بشود از جوان‌ها، اگر ما بفهمیم که این اجتماعات چه فوایدی دارد و اگر بفهمیم که اجتماعاتی که اسلام برای ما دستور داده و فراهم کرده است چه مسائل سیاسی را حل می‌کند، چه گرفتاری‌ها را حل می‌کند، این¬طور بی‌حال نبودیم که مساجدمان مرکز بشود برای چند پیرزن و پیرمرد» (صحیفه امام(ره) ج 13، ص 325). از دیدگاه مقام معظم رهبری نیز مساجد باید منبر معارف اجتماعی و سیاسی باشند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی که به مناسبت نوزدهمین اجلاس سراسری نماز در هجدهم مهر سال 89 صادر کردند درباره سیاسی بودن مساجد می‌فرمایند: جایگاه عبادت و پایگاه سیاست، دوگانه‌های به هم پیوسته‌ای است که تصویر مسجد اسلامی و فاصله آن با عبادتگاه‌های رایج ادیان دیگر را نمایان می‌سازد. بنابراین آنچه روشن و مبرهن است خدشه ناپذیر بودن جنبه سیاسی مساجد از دیدگاه امام و رهبری است.
مسجد تنها محل عبادت نیست
اما در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) مسجد تنها محل عبادت خداوند نیست بلکه ستاد مرکزی حکومت اسلامی است و اگر نگاه به مساجد محدود به مسائل و موضوعات عبادی باشد، نتیجه مستقیم آن، سلطه بیگانگان بر سرزمین های اسلامی و غارت منابع قلمرو اسلام بوده و می شود.
در واقع از منظر امام توجه به بُعد عبادی مساجد سبب شد تا به تدریج نقش سیاسی مساجد در طول تاریخ به فراموشی سپرده شود. به گونه ای که در افکار عمومی، دخالت روحانیت در امور سیاسی بسیار مذموم بوده است. شکستن چنین بدعتی که سالیان سال بر جهان اسلام حاکم بود، پدیده نادر و منحصر به فردی است که مهم ترین پیامد آن برای جهانیان «پیوند دین و سیاست» است.
تأکید بر حفظ مساجد به عنوان اصل و اساس انقلاب
امام خمینی(ره) با تأکید بر حفظ مساجد به عنوان اصل و اساس انقلاب می فرمایند: "مسجد محلی است که از آن باید امور اداره شود. این مساجد بود که این پیروزی را برای ملت ما درست کرد. این مراکز حساسی است که ملت باید به آن توجه داشته باشند. این طور نباشد که خیال کنیم حالا دیگر ما پیروز شدیم، دیگر مسجد می خواهیم چه کنیم؟ پیروزی ما برای اداره مسجد است."
توانایى چشمگیر روحانیت در بسیج مردم در مساجد، تکایا و حسینیه‏ها یکی از ویژگى‏هاى زندگى سیاسى در انقلاب اسلامى ایران به شمار می آید. این توانایى در مرحله نخست، حاصل کاربست یک ایدئولوژى احیاگرانه اسلامى بود، ایدئولوژیى که پاک سازى جامعه از نشانه‏هاى فرهنگى و تمدن غربى و تلاش در راستاى ایجاد یک جامعه جدید و پرورش یک انسان نوین را وعده داده است، مردم را به صحنه آورد و پشتیبانى، مبارزه و حتى فداکارى‏هاى این مردم همیشه در صحنه را ممکن ساخت. تفکرى که این جریانات را پدید آورد، معتقد بود که در رهبرى نسل جوان بیش از هر چیز باید دو کار انجام شود: یکى باید درد این نسل را شناخت و آن گاه در فکر درمان و چاره بود. بدون شناختن درد این نسل هرگونه اقدامى بى‏مورد است.
در واقع با پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی( ره) مساجد همانند دوران صدر اسلام جایگاه واقعی خود را بازیافتند؛ به طوری که نیروهای فعال در مساجد، به طور مستقیم در متن انقلاب شرکت جستند. از آن پس مساجد نقش پایگاه ارتباطی مردم را بر عهده داشتند و در شرایط حساس نهضت اسلامی توانستند به انسجام نیروهای مردمی بپردازند.
در زمان رسول اکرم (ص) یکی از مهم ترین نقش های مسجد، تدارک مقدمات فکری و بسیج عمومی مسلمانان به منظور جهاد با کفار بوده است. عیناً همین نقش در جریان نهضت روحانیون شیعه به رهبری امام خمینی رحمه الله در سال 1342 ه. ش و پس از آن در جریان پیروزی انقلاب اسلامی ایران مشاهده شد. تأثیر این مکان مقدس در جذب نیروهای رزمنده بسیجی و آموزش آن ها و نیز پشتیبانی و فعالیت های پشت جبهه بر هیچ کس پوشیده نیست.
بصیرت افزایی
بصیرت افزایی و بالا بردن آگاهی‌های سیاسی از جمله کارویژه‌های مساجد است. یکی از علل پیروزی انقلاب اسلامی و یا حداقل سهولت این پیروزی به اذعان همه فراهم بودن فضای مساجد برای جذب جوانان و
آگاهی بخشی سیاسی از سوی علما و روحانیون به اقشار جوان جامعه بود.علما و روحانیون مساجد را به عنوان مرکزی برای تعلیم، تربیت، روشنگری افکار و اذهان، مورد استفاده قرار دادند و مسجد پایگاهی برای انقلابیون بود.
بلا فاصله بعد از پیروزی انقلاب، مساجد همچنان نقش تاریخی خود را به عنوان مرکز کمیته های انقلاب بر عهده‌گرفته و مرکز مدیریت موقت کشور شدند.
حال که انقلاب اسلامی وارد دهه چهارم خود شده است نقش آفرینی مساجد همچنان مورد توجه است.
از جمله کارویژه‌های مساجد در مقطع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است. آگاهی بخشی از نقشه‌ها و توطئه‌های شوم دشمنان در عرصه‌های مختلف از جمله کارویژه‌های دیگری است که نقش مساجد را همچنان برجسته نگه داشته است. بسیج مردم برای حضور و نقش آفرینی در صحنه‌های حساس از جمله انتخابات‌ها و راهپیمایی‌های عمومی از کارویژه‌های دیگر مساجد در عرصه سیاست است. در عین حال درباره ورود مساجد به عرصه انتخابات چند نظر وجود دارد. هر چند در اصل اینکه مساجد باید پایگاه آگاهی بخشی در برهه‌های انتخابات باشند بحثی نیست ولی ورود مستقیم به انتخابات و حمایت از افراد و گروه‌های مختلف محل بحث و جدل است.
کانون های مساجد کشور سیاسی‌کاری و ورود به جریانات و احزاب در فعالیت های جاری مساجد را مخرب می داند، از این‌رو تاکید بر عدم حمایت از فرد یا گروهی در این کانون‌ها همواره مد نظر است. با این وجود مسجد ارک تهران در انتخابات مجلس نهم لیستی منتشر کرد که معروف به لیست یکی از مداحان مشهور بود. این لیست چون گلچینی از لیست‌های جبهه متحد اصولگرایان و سایر لیست بود توانست رای بالایی در تهران بیاورد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که ‌مساجد اگرچه باید محل سیاست ورزی باشند اما نباید وارد بازی‌های سیاسی به ویژه رقابت‌های درون‌گروهی شوند. چرا که تنها ثمره این‌کار وحدت شکنی و ایجاد اغتشاش بین مسجدی‌ها و اصولگرایان است. اینکه اختلافات سیاسی به مساجد راه پیدا کرده و تبدیل به منبع جدید برای رقابت شوند می‌تواند برای مساجد خطرناک باشد.
پایان پیام/