خبرگزاری شبستان: سازمان همکاری شانگهای یک اتحادیه سیاسی ـ اقتصادی و امنیتی است که در سال 2001، رسماً پا به عرصه ظهور گذاشت. شکل‌گیری این سازمان در واقع تداوم و تکامل گروه شانگهای ـ پنج است که در سال 1996، با مشارکت فدراسیون روسیه، چین و کشورهای آسیای مرکزی به‌وجود آمد. هدف از شکل‌گیری این سازمان منطقه‌ای، همکاری جمعی کشورهای عضو برای برخورد با چالش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. در حال حاضر چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان شش عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای را تشکیل می‌دهند. هرچند این کشورها دارای مسائل و مشکلات خاص خود هستند، اما همه آنها احساس می‌کنند که در پرتو سازمان همکاری شانگهای می‌توانند با چالش‌ها برخورد نمایند.
سازمان همکاری شانگهای به لحاظ ساختار تشکیلاتی دارای شورای رهبران، شورای سران حکومت‌ها، شورای وزرای خارجه، کنفرانس نهادها، شورای هماهنگی ملی، دبیرخانه و ساختار ضدتروریسم منطقه‌ای است. این سازمان از ابتدای شکل‌گیری تاکنون (2010) پانزده اجلاس شورای رهبران برگزار کرده که به ترتیب عبارتند از اجلاس شانگهای (1996)، اجلاس مسکو (1997)، اجلاس آلماتی (1998)، اجلاس بیشکک (1999)، اجلاس دوشنبه (2000)، اجلاس تاشکند (2001)، اجلاس سن پترزبورگ (2002)، اجلاس شانگهای (2003)، اجلاس تاشکند (2004)، اجلاس آستانه (2005)، اجلاس شانگهای (2006)، اجلاس بیشکک (2007)، اجلاس دوشنبه (2008)، اجلاس یکاترینبورگ (2009) و اجلاس تاشکند (2010).
از سال 2004 به بعد، سازمان همکاری شانگهای به موازات رشد عمودی، شاهد توسعه افقی بوده است؛ به گونه‌ای که در سال 2004 مغولستان و در سال 2005 سه کشور ایران، هند و پاکستان به عضویت ناظر این سازمان درآمدند که این امر، تحولی مهم در روند تکاملی سازمان همکاری شانگهای به شمار می‌رود.
رویکرد ضدیکجانبه‌گرایی سازمان همکاری شانگهای، یک اتحاد طبیعی را میان ایران و دیگر اعضای این سازمان به وجود می‌آورد. با این حال باید توجه داشت که ضدیت سازمان همکاری شانگهای با یکجانبه‌گرایی آمریکا اغلب در مواردی کاربرد بیشتری دارد که منافع جمعی و انفرادی اعضاء در میان باشد. از این منظر، جمهوری اسلامی ایران در صورتی‌که عضو رسمی سازمان شود، می‌تواند از مزایای سیاست ضد یکجانبه‌گرایی شانگهای بهره‌مند شود، در غیر این صورت ممکن است خود قربانی مصلحت‌طلبی سایر اعضا شود.
رویکرد ضد تجزیه‌طلبی سازمان همکاری شانگهای نیز یک فرصت مهم برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود؛ چراکه ایران از ناحیه برخی اقلیت‌های قومی با چالش تجزیه‌طلبی مواجه است. این چالش‌ها به ویژه زمانی که ایران در معرض فشارهای خارجی قرار گیرد، ممکن است نمود و بروز بیشتری پیدا کند. صرف موضعگیری سازمان همکاری شانگهای برضد جدایی‌طلبی، می‌تواند یک رویه حقوقی برای جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با گرایش‌های تجزیه‌طلبانه باشد. با این حال اگر جمهوری اسلامی ایران به عضویت سازمان همکاری شانگهای درآید، مکانیسم حقوقی و جمعی بهتری برای مقابله با این چالش فراهم خواهد شد.
رویکرد همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای سازمان همکاری شانگهای نیز یک فرصت مهم برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود. در پرتو این همکاری‌ها یک فضای منطقه‌ای مهم برای تعامل اقتصادی جمهوری اسلامی ایران شکل می‌گیرد که احتمالاً بیش از سایر اعضا برای جمهوری اسلامی ایران سودمند خواهد بود؛ چراکه در آن صورت، ایران به محور اصلی ترانزیت کالا و... تبدیل خواهد شد.
همکاری اعضای شانگهای در مورد قاچاق سلاح، قاچاق انسان و قاچاق مواد مخدر نیز یک فرصت مهم برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود؛ چرا که ایران به ویژه از ناحیه افغانستان و حتی بعضی ازکشورهای آسیای مرکزی با این مشکل مواجه است و همکاری جمعی می‌تواند برخورد ایران را با این معضلات تسهیل کند. رویکرد سازمان شانگهای در زمینه برابری حاکمیت‌ها، احترام به استقلال و تمامیت ارضی، عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر، تعریف حقوق بشر با توجه به ویژگی‌های تاریخی هر کشور، حق کشورها در انتخاب نظام سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود، تماماً در جهت منافع ملی ایران بوده و از این منظر سنخیت زیادی بین سیاست‌های ایران و اعضای سازمان همکاری شانگهای وجود دارد.
به رسمیت شناختن سازمان ملل به عنوان تنها مرجع قانونی رسیدگی به صلح و امنیت در روابط بین‌الملل، و مخالفت با استفاده از زور یا تهدید به زور از دیگر فرصتهایی است که از قبل همکاری با سازمان همکاری شانگهای، عاید جمهوری اسلامی ایران خواهد شد. سیاست سازمان شانگهای درمورد عاری شدن منطقه آسیای مرکزی از سلاح‌های هسته‌ای و تبدیل شدن آن به منطقه صلح، تلاش مشترک برای حفظ امنیت منطقه، تلاش برای حل اختلافات به صورت مسالمت‌آمیز نیز دقیقاً در راستای منافع ملی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.
در مجموع از آنجا که سازمان همکاری شانگهای به تدریج به یک سازمان بین‌المللی مهم تبدیل می‌شود و دو قدرت اتمی (در صورت عضویت هند و پاکستان، چهار قدرت اتمی) در آن عضویت دارند، می‌تواند ضریب امنیت جمهوری اسلامی ایران را ارتقاء دهد. شکی نیست که در مقابل، جمهوری اسلامی ایران باید از یک سری حساسیت‌های غیرضروری مثل نگرانی از برخی جریان‌های اسلامگرا در آسیای مرکزی، به نفع منافع حیاتی خود صرف‌نظر کند.
سازمان همکاری شانگهای در طول عمر کوتاه مدت خود، یک سازمان منطقه‌ای موفق ارزیابی می‌شود. ظرفیت‌های این سازمان در حدی است که می‌تواند توسعه افقی و عمودی داشته باشد. بدین معنی که هم می‌تواند به توسعه روابط با سایر کشورها و سازمان‌ها بپردازد و اعضای جدیدی جذب کند و هم می تواند شرح وظایف گسترده‌تری برای خود تعریف کرده و به آن جامه عمل بپوشاند.
برای جمهوری اسلامی ایران که با بعضی تهدیدات منطقه‌ای و بین‌المللی مواجه است، عضویت رسمی در سازمان همکاری شانگهای می‌تواند یک فرصت استثنایی را در اختیار آن قرار دهد. از سوی دیگر، با توجه به نقش برجسته جمهوری اسلامی ایران در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی، به طور قطع اعضای سازمان همکاری شانگهای بسیار راغب خواهند بود که جمهوری اسلامی ایران را به عنوان عضو رسمی پذیرا باشند.
پایان پیام/
نظر شما