به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، برنامه زاویه کاری از گروه معارف و اندیشه دینی شبکه چهار سیما، در سری جدید به تهیه کنندگی مهدی خداوردیان، چهارشنبه شب، مطابق با 3 مهرماه، با حضور صادق زیباکلام و شهریار زرشناس با موضوع " نسبت ما با تجدد و مدرنیته" روی آنتن رفت.
بر پایه این گزارش، شهریار زرشناس طی سخنانی اظهارکرد: مدرنیته یک ماهیت دارد و چون از ماهیت برخوردار است به طبع ذاتیاتی نیز دارد اما ذات مدرنیته یک ذات ناعادلانه و تاریک اندیشانه‌ای است که خود را در هیات اومانیسم یا بشرانگاری نشان داده و نهایتا ذاتی ضد دین است بنابراین از همین منظر موجب گمراهی می‌شود و این وجه نظری مدرنیته است.
وی ادامه داد: مدرنیته یک مسیری را طی کرده است که در واقع همان ویران‌گری و نابودی یا فراموش کردن حقیقت بشری را رقم زده است، در این مسیر انسان ذات خود را گم کرده و از حق و امنیت روی گردان شد البته این توصیف به این معنا نیست که قبل از عالم مدرن چنین شرایطی نبوده است پس در این رابطه باید به تاریخ برگشت.
زرشناس در پاسخ به این سوال که چرا ما نمی توانیم با مدرنیته تعامل کنیم، اظهارکرد: در این رابطه باید بر پایه تعامل نقادانه و البته خلاقانه با غرب مدرن باشیم چراکه ما در جهانی زندگی می کنیم که مدرنیته در آن از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به لحاظ ماهیت به تمامیت رسید اما همچنان سیطره غرب مدرن برقرار است بنابراین از مقیاس جهانی با چنین سیری مواجهیم.
وی ادامه داد: در مقیاس کشوری نیز مواجهه ما با مدرنیته از حدود دویست سال قبل بود که با آثار غرب مدرن رو‌به‌رو شدیم، بنابراین نمی‌توانیم این مساله را از خود دور کنیم و بگوییم کاری به آن نداریم، در واقع می توان گفت در رابطه با جریان مدرنیته یک غرب‌زدگی شبه مردن در ایران ایجاد شد.
این محقق تصریح کرد: از سال 1312 تا 1315 اولین محافل استعماری انگلیس به ایران آمدند و پروسه‌ای در کشور ما به ویژه بعد از مشروطه و زمان رضا خان ایجاد شد.
زرشناس در ادامه به وقوع انقلاب اسلامی و ارتباط آن با عالم مدرن اشاره کرد و افزود: انقلاب اسلامی در مقیاس جهانی طلیعه‌دار عبورتاریخی از عالم مدرن بوده و هست و اما در مقیاس داخلی نیز طلیعه‌دار غرب‌زدگی شبه مدرنی بود که دچارش هستیم.
زرشناس گفت: دکتر زیباکلام معتقد است که مساله امروز ما سنت و مدرنیته نیست، اما ما بیاییم و ببینیم مساله مردم چیست، ممکن است تورم باشد، یا از نوع سلوک برخی احزاب یا کشمکش های سیاسی باشد که مردم ناراحت از این موضوع باشند که به طبع تمام این موارد از مسائل مدرنیته است.
این محقق با بیان اینکه تاریخ دویست ساله ما در واقع کشمکش با غرب مدرن است، تصریح کرد: در این مدت شبه مدرنی برایمان ایجاد شده است که عبور از آن اصلا کار ساده‌ای نیست و کاری نیست که منوط به اراده چهار سیاست‌مدار باشد بلکه جنس این عبور و حرکت تاریخی است.
زرشناس با اشاره به اینکه موضوع مدرنیته برای ما ذیل غرب زدگی قرار دارد، خاطر نشان کرد: ما در هویت برزخی هستیم که مساله ما و مدرنیته نیست بلکه مساله دین و مدرنیته مطرح می‌شود، در واقع مدرنیته سنت را به مادیات و یا صورت خود تبدیل کرد.
زرشناس گفت: استدلال دکتر زیباکلام درباره مدرنیته صحیح است، مدرنیته می‌گوید که انسان خودش تشخیص بدهد و اما به هرحال قبل از دوران مدرن نیز مسائلی بوده است، نظیر این که انسان در چه عالمی و با چه پارادایمی می خواهد خیر و شر خود را تشخیص دهد.
وی ابراز کرد: بحث سر آن است که تصور نکنیم انسان در عالم دیانت قدرت انتخاب ندارد اما در مدرنیته از چنین امکانی برخوردار است، مساله این است که در هر دو حیطه انسان تصمیم گرفته و انتخاب می‌کند و تفاوت در مبنا و تفکری است که حول مسائل می چرخد، یک طرف خدا و انسان و در سوی دیگر تمام این مولفه ها انکار می شود.
زرشناس با گریز به تعریف مدرنیته غربی، گفت: در تعریف غرب و از نگا مثلا هابز، و دیگران نگاه به انسان نازل و سطحی است آنها انسان را مجموعه‌ای از محرک ها می‌دانند که با قدرت و ثروت حرکت می‌کند.
وی با اشاره به سخنان زیباکلام مبنی بر اینکه کلیسا را دینی بدانیم، گفت: مدرنیته از دل قرون وسطا برآمد اما من قبول ندارم کلیسا دینی بود و معتقدم نه کلیسای کاتولیک و نه کلیسای پروتستان کالون هیچ کدام دینی نبودند.
زرشناس با بیان اینکه تاریخ غرب با نیستی انگاری تاسیس شده که در مسیر خود به انحا مختلف ولایت دینی را نفی می کند، افزود:بحث این است که آنچه انسان انتخاب می‌کند بر چه معیار بوده و از چه عالمی آن را می‌گیرد، ما با اومانیسم دعوا داریم.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: به نظر من ما در جامعه با توریم،فاصله میان فقیر و غنی، بی‌عدالتی اقتصادی، مساله نوع رابطه بین زن و مرد، روبه رو هستیم اما نمی توان هم گفت که بعد از مدرنیته هرچه بود بهشت بود.
وی با بیان این که مدرنیته از ما جدا نبوده بلکه در متن جامعه ماست، افزود:ما با یک شبه مدرنیته مواجهیم،به شخصه معتقدم اخلاق مدرن سودمحور بوده و به استناد فلسفه غرب،اخلاق مدرنیته اخلاق فردانگاری و سودمحموری است که انسانها را تبدیل به انم های سودمحور جدا از هم کرده است در حالی که عقلانیت دینی با ساحت قدسی نسبت مستقیم دارد.
پایان پیام/
نظر شما