به گزارش خبرگزاری شبستان از گیلان، میرزا حبیب الله املشی در سال 1234 ه.ق. در شهرستان املش به دنیا آمد. پدر بزرگوارشان حاج میرزا محمدعلی خان صوفی فرزند جهانگیر خان، فرزند حیدر بیک خان، فرزند علی شاه صوفی سیاه منصوری، از ملاکان و صالحان اهل باطن بود و قبل از ولادت فرزندش خواب‌هایی دیده بود که نشان می‌داد این فرزند از طلایهداران قرن خواهد شد. با ولادت میرزا حبیب الله توجه خاصی به تعلیم و تربیت این فرزند از ناحیه پدرش مبذول گشت، در سال‌های نخستین زندگی میرزا حبیب الله پدر در تکاپوی یافتن معلمی دانا و مومن بود تا فرزندش گام‌های نخست ترقی را در زادگاه خود بپیماید.
وی دروس مقدماتی علوم دینی زمان خود را در مدارس لنگرود و لاهیجان آغاز و سپس به رشت عزیمت کرد تا بر اندوخته‌های علمی خود بیفزاید. در 18 سالگی به خواست و دستور پدر در میهمانی امین دیوان لاهیجی از بزرگان منطقه حضور یافت و در آن جلسه به دلیل عدم رعایت و پایمالی حقوق افراد ضعیف جامعه در دفاع از مظلومین برخواست و با اعتراض از نحوه برخورد امین دیوان لاهیجی و زیاده طلبی وی انتقاد کرد، پدر و دیگر میهمانان با تعجب به وی نگریستند و از جرات وی متحیر شدند و خواستند او را از این گفتار صریح و بی‌مبالات منع کنند ولی وی در پهنه زندگی اجتماعی خود تفاوت بین حق و باطل را درک می‌کرد و سخت از بیعدالتی در عذاب بود. پس از بحث و گفتگوی فراوان به این نتیجه رسید که نصایحش کار ساز نیست، مجلس را ترک کرد و از همان روز تصمیم گرفت برای تحصیل و کسب مراتبی بالاتر ترک دیار کند و از پدر اجازه خواست تا به قزوین مهاجرت کند.
تحصیل در حوزه علمیه قزوین
میرزا حبیب الله در پی آرمانی بلند، راه هجرت پیش گرفت و عازم حوزه علمیه قزوین شد. وی در این حوزه به شاگردی شیخ عبدالکریم ایروانی، استادی که در فقه و اصول نامور و ممتاز بود نایل شد. میرزا حبیب الله هفت سال به صورت مستمر از محضر وی بهره جست، مشی زاهدانه استاد تاثیری شگرف بر او نهاد به گونه‌ای که از آن پس خود به زندگی زاهدانه روی آورد و تا پایان عمر بر روش پسندیده استاد وفادار ماند. وی در 25 سالگی سیراب از سرچشمه معارف دینی و اسلامی شد و به مقام عالی اجتهاد نائل آمد.
با نظر شیخ عبدالکریم ایروانی در سال 1259 ه.ق.از قزوین به املش بازگشت و در مدت چهار سال مرجع امور دینی مردم بود، برپایی نماز جماعت و ارشاد مردم، پاسخگویی به پرسش‌های اعتقادی و دینی و قضاوت‌های عادلانه وی موجب شد مردم ارادتی عاشقانه به این مجتهد جوان و اصیل داشته باشند و وی را مورد احترام قرار دهند. میرزا حبیب الله پس از چهار سال توقف در زادگاهش تصمیم گرفت به نجف اشرف هجرت کند و از حوزه علمیه آن شهر جرعه جرعه شراب معرفت نوشد.
تحصیل در حوزه علمیه نجف
میرزا حبیب الله املشی در سال 1263 ه. ق با همسر و فرزند خود وارد نجف اشرف شد و در زمره شاگردان فقیه کبیر شیخ محمد حسن نجفی(صاحب جواهر )به کسب فیض پرداخت. حدود چهار سال از کلاس درسش بهره برد و از آن فقیه نامور اجازه اجتهاد دریافت کرد. پس از آن در کلاس شیخ اعظم انصاری حضور یافته و مشغول به تحصیل شد. مجتهد جوان روزی سوالی از شیخ اعظم انصاری در مورد علم اصول کرد وشیخ فرمود:"رفع این اشکال مستلزم حضور مستمر حداقل چندین ماه در کلاس درس اینجانب می‌باشد."باتوجه به اینکه قصد عزیمت به ایران را داشت، در کلاس‌های درس استاد حاضر شده و وی را دریایی از معرفت یافت که به قعرش نمی‌توان رسید، لذا مصمم به اقامت در نجف شد و تا پایان عمر پربرکت شیخ انصاری به مدت هفت سال از محضر ایشان کسب فیض کرد.
پس از رحلت شیخ انصاری کرسی تدریس در حوزه علمیه نجف به میرزا حبیب الله املشی منتقل شد. عده‌ایی از علما معتقد بودند که شیخ سه چیز ممتاز را دارا بود، علم، سیاست و زهد که علم را به میرزا حبیب الله املشی، سیاست را به میرزای شیرازی داده و زهد را با خود به خاک برد. بزرگان و علما به حضرت آیت الله العظمی میرزا حبیب الله املشی به عنوان مرجع تقلید جهان تشیع مراجعه کردند ولی معظم له از مرجعیت و زعامت اعراض کرده و از قبول وجوهات شرعی خودداری کرد. وی در اعطای اجازه اجتهاد و مسائل فقهی سخت محتاط بود و حضرت آیت الله العظمی میرزا حبیب الله املشی از مراجع تقلید درجه اول جهان تشیع زمان خود بوده و وی را بر معاصرانش مانند میرزا حسن شیرازی و آیت ا...میرزا محمد حسن کوه کمری ترجیح می‌دادند.
با کاروان دانش
تمامی اندیشمندان حوزه از شیوه نقادانه وی در تدریس و دیگر پهنههای علمی، دینی بهره جست به طوریکه پس از کامجویی، هر یک از این دانشوران چون ستاره‌ای درخشان، روشنگر جامعه خویش شدند. برخی از آنان مرجع دینی شده و عده‌ای رهبر حرکت‌های سیاسی و اجتماعی دیار خویش و گروهی نیز در عرصه تدریس و تحقیق طلایه‌دار حوزه‌های علمیه بودند. نام این بزرگان و عالمان دینی و شرح حال آنها در کتب تاریخی آمده است که هر یک موجبات اقتدار و عزت جهان اسلام و عالم تشیع را در زمان خویش فراهم آوردند. آیت الله العظمی سید محمد کاظم یزدی، آیت الله العظمی آقا ضیاءالدین عراقی، آیت الله العظمی حاج میرزا حسین نائینی، آیت الله شیخ شعبان دیوشلی( لنگرودی)، آیت الله شیخ عبدالله مازندرانی( لنگرودی)، آیت الله شهید شیخ فضل الله نوری، آیت الله شهید حاج آقا میربحرالعلوم رشتی، آیت الله شهید شیخ علی رشتی، آیت الله شهید شیخ عبدالغنی باد کوبه‌ای، آیت الله العظمی سیدابوالحسن اصفهانی، آیت الله سید ابوالقاسم اشکوری از این افراد بودند.
تقریرات
عده‌ایی از شاگردان کوشا و دانشمند حضرت آیت الله العظمی میرزا حبیب الله املشی، بسیاری از تقریرات درس معظم له را به نگارش در آورده‌اند که عبارتند از آقایان سید میرزا حسن همدانی، شیخ حسن تویسرکانی، میرزا باقر فرزند میرزا محمد علی، سید صادق قمی، شیخ محمد باقر فرزند محمد جعفر بهاری همدانی، سید ابوالقاسم معصومی حسینی اشکوری و ...
اجازات
آیت الله العظمی میرزا حبیب الله املشی از صدور اجازه اجتهاد به شدت اجتناب کرده و تنها برای اندکی از شاگردان برگزیده خود اجازه اجتهاد صادر کردند. نام برخی از شاگردان ارجمند وی که مفتخر به درجه اجتهاد از معظم له شدند به شرح زیر است: سید عبدالکریم اعرجی (روایت)، حاج میرزا محمد دیلارستاقی لاریجانی(اجتهاد)، سید علی آقا میری دزفولی (اجتهاد )و حاج آقا مجتهد رشتی(اجتهاد).
گنج نامه
آثار علمی و دینی حضرت آیت الله العظمی میرزا حبیب الله املشی(ره) جلوه‌گاه تلاش و همت والای وی است. آثار معظم له در علم اصول عبارتند از رسالة فی الضد و اقتضاء الامر بشی ءالنهی عنه وعدمه، التعادل و التراجیح، بدایع الافکار، اجتماع الامر والنهی، رسالة فی مقدمة الواجب، رسالة فی المشتق و التقریرات. آثار معظم له در علم فقه عبارتند از کتاب الطهارة، الحاشیة علی المکاسب، کتاب الزکاة، کتاب الجارة، التقاط، کتاب العضب، کتاب القضاء والشهادات، الوقوف والصدقات، رسالة فی اللباس المشکوک، حاشیةعلی منهج الرشاد، حاشیه علی النجاة العباد و حاشیه علی النخبه.
آثار معظم له در علوم تفسیر عبارتند از حواشی بر تفسیر جلالین و علم کلام: الامة، کاشف الظلام فی حل معظلات الکلام است. نسخه‌های خطی از آثار وی پس از رحلت توسط پسر سومشان آیت الله العظمی حاج شیخ اسحاق رشتی( علمی غروی) نگهداری می‌شد و پس از رحلت وی مدتی در نزد مرحوم آقای مهندس شمس الدین علمی غروی از نوادگان حضرت آیت الله میزا حبیب الله املشی و اخیراً درک اروانی از نسخه‌های خطی مرجع عظیم الشان تشیع در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی در شهر مقدس قم نگهداری می‌شود.
فرزندان
آیت الله میرزا حبیب الله املشی(ملقب به میرزای رشتی و مجتهد گیلانی) دارای سه پسر بودند.
آیت الله آقا شیخ محمد رشتی( ملقب به آقازاده رشتی و آیت الله زاده رشت). وی در راه علم و فضل به مراتب عالی دست یافت و تحت تدبیر و پرورش پدر بزرگوارشان قرار گرفت و در سال 1316 ه.ق به دیار باقی شتافت و در مقبره خانوادگی پدر گرانقدرش در نجف اشرف در صحن مبارک حضرت امیرالمومنین(ع) به خاک سپرده شد.
آیت الله شیخ اسماعیل رشتی(صوفی املشی) وی نیز در سال 1294ه.ق در شهر نجف اشرف به دنیا آمد و تحت تدبیر و پرورش پدر بزرگوارشان قرار گرفت. معظم له از شاگران تراز اول و داماد آخوند خراسانی بود. وی اولین وکیل مجلس شورای ملی از حوزه انتخابی لاهیجان و از مشروطه خواهان تراز اول دوران خود بود. در راه هجرت به عثمانی به دلیل بیماری در سال 1332 ه. ق به ملکوت اعلی پیوست و در نجف اشرف به خاک سپرده شد.
3.آیت الله شیخ اسحاق رشتی در سال 1296 ه. ق به دنیا آمد. داماد حضرت آیت الله دیوشلی(لنگرودی) بود و سالیان متمادی از مدیران و مدرسه سپهسالار بود. پس از عمری تالیف، تحقیق و تدریس در سال 1359 ه . ق به دیار باقی شتافت.
پرواز تا آسمان ها
مردم نجف به چهره نورانی عارف و زاهدی بزرگ که سحرگاهان در بارگاه ملکوتی حضرت علی(ع) به زیارت و نماز و تضرع می‌نشست، انس گرفته بودند. چهره‌ای که هیبت و شوکتش یادآور پیامبران الهی و لطف و صفا در سیمایش نمایان بود اما شب پنجشنبه مصادف با چهاردهم جمادی الثانی 1312 ه. ق فرا رسید. خبر کسالت معظم له مردم را در نگرانی فرو برد. او آسوده در بستر خفته و به سوی معبود ازلی شتافته، گویی به خوابی آسوده فرو رفته بود. سراسر شهر مقدس نجف را با پارچه‌هایی سیاه پوشانده و در همه جا صدای گریه و فغان به گوش می‌رسید. نجف اشرف آماده تشییع پیکر مطهر آن عالم فقید و سعید، مجتهدی مسلم، استادی بی‌بدیل، پارسا و پرهیزکار حضرت آیت الله حبیب الله املشی بود. پیکر پاکش را به بارگاه ملکوتی امیرالمومنین(ع) انتقال داده و پس از زیارت و طواف در حجره‌ای از حجرههای صحن مطهر علوی به خاک سپردند.
منابع:
2. حدیث پارسایی( رضا مظفری)
3. گلشن ابرار. جلد 1 ص 378 پژوهشکده باقرالعلوم(ع)
پایان پیام/
نظر شما