اسلام نهایت کوشش و تلاش خود را به خرج می‌دهد که در تمام جامعه اسلامی حتی یک فقیر و نیازمند پیدا نشود اما بدون شک در هر جامعه‌ای افراد از کار افتاده آبرومند، کودکان یتیم، بیماران و مانند اینها وجود دارند که باید به وسیله بیت‌المال و نیز افراد متمکن با نهایت ادب و احترام تأمین شوند.
توجه و اهتمام به امور معیشتی فقرا، محرومان و نیازمندان جامعه جایگاه ویژه‌ای در سیره ائمه معصوم (ع) دارد. حضرت علی (ع) حمایت از اقشار محروم و درمانده جامعه را جزو برنامه‌های اصلاحی خویش قرار داده بود، آن حضرت در عهدنامه خویش به مالک اشتر به وی مأموریت می‌دهد که هیچ‌گاه از اقشار محروم جامعه غفلت نورزد و نیازهای آنان را تأمین کند.
قرضالحسنه ریشه قرآنی دارد و در آیات مختلف مطرح شده است و ثواب آن در روایت 18 برابر است حال آنکه ثواب صدقه 10 برابر ذکر شده است. علت این امر در این نکته نهفته که در قرض کرامت انسان حفظ می‌شود و درصد که کرامت گیرنده چون گران کج می‌کند حفظ نمی‌شود.
قرضالحسنه بر طبق مبانی دینی و اسلامی به مسلمانان و نظام اسلامی توصیه شده است زیرا باعث رفع مشکلات اقتصادی شده و می‌تواند زمینه‌ساز رفع فقر و گسترش عدالت شود و با توجه به این نکته که یکی از شعارهای دولت عدالت‌محوری است و با توجه به نامگذاری سال 90 با عنوان جهاد اقتصادی جا دارد به سنت قرضالحسنه به ویژه در مساجد توجه بیشتری شود.
صندوق قرضالحسنه مسجد لرزاده؛ اولین صندوق قرضالحسنه در ایران
صندوق قرضالحسنه مسجد لرزاده از اولین صندوق‌های قرضالحسنه در ایران است که در این گزارش با جزییات فعالیت این صندوق آشنا می شویم و امید است با پرداختن به این بحث، کارکرد مساجد به ویژه کارکرد اقتصادی آن همچون گذشته در همه عرصه ها احیا شود.
اولین صندوق قرضالحسنه به ابتکار مرحوم فلسفی اخوی واعظ مشهور و سیدمحمد تقی خاموشی در مسجد لرزاده در سال 1342 شکل گرفت. بعد از آن فعالیت صندوق قرضالحسنه گسترش پیدا کرد و در نقاط مختلف تهران و سپس شهرستان‌ها و حتی در روستاها این صندوق‌ها تشکیل شد.
قریب 33 سال است که سیدعلیرضا لواسانی در صندوق قرضالحسنه مسجد لرزاده فعالیت می‌کند. وی که ابتدا به عنوان کارمند صندوق قرضالحسنه مشغول فعالیت بود و در حال حاضر مدیرعاملی این صندوق قرضالحسنه را بر عهده دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار شبستان به تشریح عملکرد و سابقه فعالیت صندوق لرزاده پرداخته است.
تأسیس صندوق قرضالحسنه در مسجد لرزاده از جمله خدمات ارزنده و ماندگار علی‌اکبر برهان و هیئت امنای وقت مسجد است. مرحوم برهان از مؤسسان اولیه صندوق‌های قرضالحسنه به شمار می‌رود. شایان ذکر است که تأسیس صندوق‌های قرضالحسنه پیش از انقلاب اسلامی، تکوین صندوق‌های قرضالحسنه در تهران و حتی در ایران از مسجد لرزاده آغاز شده است.
در دوره‌ای که مبارزان هدف را تنها مبارزه می‌دانستند، بعضی اعتقاد داشتند که مبارزه با حکومت پهلوی مشت بر سندان کوفتن است لذا حداقل کار در آن برهه از زمان، کمک به مستمندان و نیازمندان بود که این کار سبب افزایش محبوبیت نهضت و گرایش مردم به انقلاب شد و جایگاه ویژه‌ای در میان مردم پیدا کرد.
لواسانی اضافه کرد: صندوق قرضالحسنه مسجد لرزاده به همت هیئتی هفت نفری که در نخستین جلسه مجمع مؤسسین موجودیت و رسمیت خود و مؤسسه را اعلام کرد، تأسیس شد. از بانیان صندوق قرضالحسنه مسجد لرزاده می‌توان به محسن لبافی، عضو هیئت مؤتلفه اسلامی اشاره کرد که با همکاری دوستان خود به تأسیس صندوق همت گماشت. علی‌اصغر رخ‌صفت نیز در تأسیس صندوق قرضالحسنه مسجد لرزاده تلاش فراوانی کرد.
علی اصغر رخ صفت در طول سال‌های مبارزه همواره نقش مهمی در تأمین نیازهای خانواده‌های زندانیان داشت و در همین راستا با همکاری دوستان خود به تأسیس صندوق قرضالحسنه مسجد لرزاده همت کرد. این‌گونه اقدامات وی سبب شد تا حکومت مغازه وی را تیغه کند. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی خدمات شایانی کرده که تأسیس سازمان اقتصاد اسلامی از آن جمله است.
صندوق قرضالحسنه مسجد لرزاده در طول فعالیت خود قبل از انقلاب نقش مؤثری در کمک به نیازمندان و رفع مشکلات آنها داشت و در دو سه مرحله کار نیازمندان را راه می‌انداخت. یکی از افراد خیر مسجد لرزاده مرحوم حاج مصطفی دلال‌زاده بود.
در جلسه‌ای که 22 مهر سال 54 شمسی در مسجد لرزاده و با شرکت حدود 200 نفر از اشخاص مؤمن و بازاری تشکیل شد، شیخ عباس امینی، سرمایه صندوق مسجد لرزاده را حدود 10 میلیون تومان اعلام کرد. وی در این سخنرانی میرزا علی آقا فلسفی را بنیان‌گذار صندوق معرفی کرد و گفت که وی در ثواب صندوق شریک است.
جذب بازاریان و متدینان به صندوق مسجد لرزاده پس از سخنرانی آیت الله مهدوی کنی
علاوه بر نیت مؤسسان صندوق قرضالحسنه مسجد لرزاده برای کمک به مستضعفان که موجب تأسیس صندوق شده بود، مسئله حرام بودن بهره‌های بانکی نیز توجه بسیاری از متدینان و بازاریان ثروتمند را به این صندوق‌ها جلب کرد. در سخنرانی که توسط آیت‌الله مهدوی کنی در خصوص حرام بودن دریافت بهره‌های بانکی در آن زمان ایراد شده وی چنین گفته است: کثرت بانک‌ها در هر کشوری نشانه ضعف اقتصادی آن کشور است. وی درباره حرام بودن بهره‌های بانکی، حضار را تشویق کرد به عوض اینکه پول‌های زیادشان را به بانک بسپارند آنها را در صندوق‌های تعاون مانند صندوق ذخیره جاوید مسجد لرزاده نگهداری کنند. در دوره نهضت اسلامی این صندوق کمک‌های زیادی به انقلابیون کرد. در حقیقت این صندوق پشتوانه‌ای برای انقلابیونی بود که از نظر مالی در مضیقه بودند.
به گفته مدیر صندوق قرض الحسنه، ابتدای سال‌های تأسیس صندوق و زمانی که اعتصابات و اعتراضات انقلابی به کارخانجات و شرکت های بزرگی چون نفت کشیده شد، کارمندان و کارکنان بخش‌های مختلف با مشکلات اقتصادی مواجه شدند و صندوق های قرض الحسنه مساجد با پرداخت وام‌هایی در حد حقوق‌های ماهیانه آن زمان، گام های مؤثری در پیشبرد اهداف انقلاب و کمک به رزمندگان ایفا کردند.
از جمله پیشکسوتان فقید و مرحوم این صندوق قرضالحسنه می توان به مرحوم میرزاعلی فلسفی تنکابنی، برهان، مصطفی دلال‌زاده، یزدی‌زاده، مهدی محمدی، مرتضی اشاره کرد که با نیت پاک و خالص برای رضای خدا فعالیت می کردند و زمینه فعالیت های خیرخواهانه را برای نسل‌های بعدی فراهم کردند. عکس‌های این بزرگواران به عنوان پیشکسوتان و بنیانگذاران صندوق‌های قرضالحسنه بر دیوار این مرکز نصب است.
وی با اشاره به فعالیت بیش از پنج هزار صندوق قرضالحسنه در حال حاضر در داخل و خارج کشور، در تشریح ثمرات گسترش صندوق های قرض الحسنه در مساجد پرداخت و ادامه داد: این صندوق برای کمک به افراد کم بی‌بضاعت و مستمند راه اندازی شد. هدف اولیه هیئت امنا و مسئولان مسجد از این کار خیر نیز حفظ عزت مسلمانان و کرامت انسانی افراد بود.
پیش از این که فعالیت صندوق به طور منسجم آغاز شود نمازگزاران و هیئت امنای مسجد پیش از نماز مبلغی را جمع آوری می کردند و بعد از نماز آن را به افراد نیازمند می‌دادند و همین زمینه را برای تأسیس بانک اسلامی به همت میرزاعلی فلسفی تنکابنی و برهان فراهم آورد. ابتدا صندوق قرضالحسنه در دو نوبت صبح و عصر فعالیت می‌کرد و روزانه به 80 درخواست وام رسیدگی می شد.
وام بر اساس میزان سهامی که اعضای هیئت مدیره در صندوق دارند و با معرفی ضامن مغازه‌دار یا کارمند ثابت و یک فقره چک به مبلغ وام اعطا می شود. مبلغ وام از 200 هزار تومان تا حداکثر دو میلیون تومان است که ممکن است در مواقع خاص و ویژه این مبلغ افزایش یابد. افراد وام گیرنده موظف اند در مدت 20 ماه وام را باز پرداخت کنند تا امکان اعطای وام به افراد بیشتری فراهم شود.
وام‌های صندوق عموما به مردم محله و منطقه خود مسجد داده می شود. البته برای مراجعان از مناطق دیگر نیز راهکاری اندیشیده شده است و با طی شدن مراحل تنظیم شده مبلغ 500 هزار تومان نیز به مراجعان از مناطق دیگر اعطا می شود.
صندوق قرضالحسنه همچون بانک‌ها روال اداری منظم و فعالیت حساب شده و دقیق دارند. تأمین هزینه صندوق قرضالحسنه به همت اعضای مؤسس و هیئت مدیره است. خدمات (آب، برق، تلفن، گاز) و حقوق کارمندان بانک از طریق هیئت مدیره و اعضای مؤسس تأمین می‌شود.
صندوق قرضالحسنه مسجد لرزاده پنج شعبه دارد. صندوق های مسجد جاوید، بازار، صف، زهیرالاسلام و امیرکبیر زیر نظر مسجد لرزاده از شعب صندوق لرزاده هستند که هیئت مدیره و امنای صندوق لرزاده بر فعالیت آنها نظارت دارد.
لواسانی با اشاره به این نکته که قرضالحسنه کاری خداپسندانه و مایه خیر و برکت است، گفت: امروزه انجام فعالیت‌های اقتصادی عموما با زیان‌های جبران‌ناپذیری چون از بین رفتن سرمایه مواجه است که خوشبختانه به دلیل عنایت خداوند و برکت کار قرض الحسنه، در طول فعالیت این صندوق، کمتر از سه درصد سوخت سرمایه داشتیم.
وی نیت خیر بانیان، رضایت خدا، کمک و همت مؤسسان و اعضای هیئت مدیره و پیشکسوتان این صندوق‌ها را از مؤثرترین عوامل موفقیت و رضایت مردم از فعالیت‌های صندوق‌های قرضالحسنه دانست.
ایجاد صندوق‌های قرضالحسنه؛ بهترین راه کار برای رفع مشکلات اقتصادی مردم
به گفته لواسانی یکی از بهترین راهکارهای مقابله با مشکلات اقتصادی مردم، ایجاد صندوق‌های قرضالحسنه است و پیشکسوتان این صندوق‌ها همواره بر این مسئله تأکید می‌کنند که تشکیل این صندوق ها در جوار مساجد، رفع مشکلات اقتصادی مردم را تسهیل می بخشد. افراد محلات مختلف نیز می توانند با مشارکت معتمدین و افراد صاحب نفوذ محله به تأسیس صندوق‌های قرضالحسنه به ویژه در جوار مساجد اقدام کنند تا گامی در رفع مشکلات محللات برداشته شود.
فعالیت صندوق قرضالحسنه طی 30 سال اخیر بدون نظارت و سازمان‌دهی مرکز خاص صورت گرفته است. اسناد و مدارک و اطلاعات حساب‌های صندوق مسجد لرزاده تا سال 73 به شکل مکتوب موجود است اما از سال 74 با مجهز شدن به سیستم کامپیوتر، اطلاعات در سیستم های کامپیوتری صندوق ذخیره شده است.
نظارت بر صندوق های قرض الحسنه بر عهده سازمان اقتصاد اسلامی است
خوشبختانه به همت بانک مرکزی، صندوق‌های قرضالحسنه تحت حمایت و پوشش سازمان اقتصاد اسلامی قرار گرفتند که این مسئله موجب سازمان‌دهی بیشتر صندوق‌ها و افزایش رغبت مردم برای مراجعه به این مراکز شده است. چون با نظارت این سازمان دیگر امکان تخطی و تخلف وجود ندارد. همچنین مراکزی که نیاز به آموزش دارند یا با مشکلی مواجه هستند می توانند با بهره‌گیری از کارشناسان سازمان اقتصاد اسلامی و بانک مرکزی، مشکلات خود را رفع کنند.
صندوق قرضالحسنه مسجد لرزاده با هفت نفر عضو هیئت مدیره و پنج نفر عضوعلی‌البدل و پنج شعبه فعالیت می‌کند. این صندوق در زمان جنگ نیز با پرداخت وام به مردم، زمینه کمک‌های گسترده به جبهه‌ها را فراهم کرد. همچنین در حوادث و بلایای طبیعی همچون زلزله رودبار و پاکستان نیز به افراد خیر، وام تعلق گرفت تا بتوانند در امور خیر مشارکت کنند.
ساعت کار صندوق در حال حاضر از ساعت 15 و 30 دقیقه تا 19 و 30 است و روزانه به پرونده درخواست 15 وام رسیدگی می شود. صندوق قرضالحسنه پنج‌شنبه‌ها از ساعت 15 و 30 دقیقه تا 18 و 30 دقیقه به مراجعان خدمات ارایه می‌دهد. گفتنی است، صندوق قرضالحسنه مسجد لرزاده طی سال گذشته در مجموع دو میلیارد و 920 میلیون تومان وام به درخواست‌کنندگان اعطا کرد.
پایان پیام/
نظر شما