به گزارش خبرگزاری شبستان از خرم آباد، عزاداری سرور و سالار شهیدان در استان لرستان پیر و جوان نمی شناسد، مردم روزها قبل از آغاز ماه عزای حسینی( محرم) جنب و جوشی خاص می یابند.
جوانان با تهیه پارچه های سیاه وداربست های فلزی به شیوه سنتی تکیه های عزاداری در سطح محلات مختلف دایر می کنند و مسن تر ها با آماده کردن ابزار عزاداری خاص این استان همچون زنجیز، چهل چراغ، علم عزاداری و بلندگوها و طبل ها خود را برای عزاداری حسینی آماده می کنند.
برخی نیز سرگرم شستن ظروف پخت و پزغذاهای نذری می شوند و مقدمات این امر را فراهم می کنند.
تکایا، حسینیه ها، گذرها، میادین و خیابان های اصلی شهر، مکان های استقرار عزاداران استان لرستان است.
گرچه به ظاهر تفاوت های اندکی میان نوع عزاداری در بین مردم شهرستان های مختلف استان لرستان مشهود است، اما در واقع همه مردم این استان به یک شیوه خاص خود عزاداری می کنند که تفاوت های بسیار زیاد با نوع عزاداری دیگر اقوام دارد.
در خرم آباد تکایای محلی، محل خاصی از عزاداری جوانان این شهر است، قدیمی ترین تکایا که به استناد کتیبه آن دارای 150 سال قدمت است، در محله درب دلاکان خرم آباد قرار دارد که در حال حاضر نیز میعادگاه سوگواران حسینی است.
شروع مراسم عزداری محرمی در خرم آباد معمولا از شب پنجم محرم آغاز می شود، اما از روزهای اول ماه محرم هر محله علم های خود را سر گذرها و خیابان های اصلی و در محل های ویژه اجرای مراسم (هیئت ها و تکیه ها) برپا می کنند.
شروع مراسم عزاداری مردم خرم آباد با صدای ساز ودهل که آهنگ حزن انگیز (چمرونه) را می نوازد آغاز می شود، پس از نواخته شدن آهنگ چمریونه در محله ها و کوچه ها، دسته های عزادار که شامل سینه زنان و زنجیرزنان حسینی هستند، در خیابان ها به راه می افتادند تا به جایگاه اصلی شهر بروند.
سینه زنان که بیشترین جمعیت عزاداران در این گروه ها جمع می شوند، دسته دسته گرد می آیند و عموماٌ ذکر سینه زنان توسط فردی از سینه زنان و به صورت فی البداهه خوانده می شود.
سینه زنان خرم آبادی به شیوه ای خاص که ویژه مردم این شهر است سینه زنی می کنند، در این شیوه ابتدا سینه زنان نشسته و سینه می زنند بعد وقتی که نوحه خوان فریاد می زند( ای وا شهیدا به دشت کربلا) همگی سرپا می ایستند و ضمن جواب دادن به نوحه خوان با دودست و به شدت سینه می زنند.
رسم تراش عباس از آیین سنتی مردم لرستان در عزاداری محرمی است، این آیین که امروزه نیز در برخی محلات در خرم آباد مرسوم است، در روز هفتم ماه محرم انجام می شد، طی این آیین افراد مسن و جاافتاده در گرمابه های قدیمی جمع می شدند و با خواندن اشعاری در وصف حضرت عباس قسمت جلوی موی خود را می تراشیدند.
با اعتقاد آنان این عمل به حرمت پاسداشت ورود حضرت عباس به میدان کارزار انجام می شده است، اما در حال حاضر مردم معمولا از ابتدای محرم تا این روز کمتر سر و صورت خود را می تراشند، ولی در روز تراش این عمل را انجام می دهند.
از دیگر آیین ثبت شده در استان لرستان آیینی سنتی با نام چوئی هیمه هلو سی اودنیات خوو، یعنی چوبی هیزم بده و آن را نذر امام حسین(ع) و عباس (ع) کن و به این معنی است که یک چوب هیزم (یک چیز بی ارزش است) اما اگر تو آن را نذر کنی برای روز قیامت توخوب است، این آیین نیز در روز تاسوعای حسینی انجام می شود.
از صبح تاسوعای حسینی عملا شهر تعطیل شده و از فعالیت های روزمره خبری نیست، اما هیئت های مذهبی در این روز همچنان به فعالیت خود ادامه می دهند.
جوانان هیئت های عزاداری سوار بر وسایل نقلیه به خارج شهر رفته و چوب های زیادی را از درختان خشک شده جمع آوری می کنند، این هیزم های جمع آوری شده در کنار تکایا به صورت خیمه ای برپا می شود و در جوار آن حوزچه های از خاک رس تمیز و الک شده که توسط جوانان این شهر از محل های پاک در خارج از شهر تهیه می شود، آماده می شود و به روی این حوزچه های خاکی مقدار بسیار زیادی گلاب گذاشته می شود و در سحر روز عاشورا با شیوه ای خاص به گل عزا تبدیل می شود.
آیین به گل افتادن، پیشینه این آیین مربوط به پیش از اسلام است که در ایران پیش از اسلام برای برگزاری مراسم سوگ بزرگان، قهرمانان و جوانان و عزیزترین درگذشتگان انجام می شده است، در استان لرستان نیز این آیین در سوگ عزیزان از دست رفته معمول بوده و اکنون نیز در سوگ سرور و سالار شهیدان و یاران باوفایش انجام می شود.
در این مراسم ابتدا خاک تمیز طاهر از مکانی تهیه می شود که عاری از هرگونه آلودگی باشد، سپس حوضچه هایی که معمولا به دو شکل مربع و دایره ساخته می شود(این حوضچه ها معمولا با آجر ساخته می شود)، بعد خاک های از پیش آماده شده را الک کرده و درون حوضچه می ریزند و آن را با گلاب های نذرشده و آب آماده می کنند.
در کنار حوضچه های گل، مقدار زیادی هیزم به صورت کپه بر روی هم انباشت می شود، این هیزم ها در روز عاشورا برای خشک کردن افرادی که به گل افتاده اند استفاده می شود.
عزاداری مردم خرم آباد در شب تاسوعا با حزنی خاص تا روز عاشورا ادامه دارد، حدود نیمه های شب عزادارانی که برخی نذر دارند وارد حوضچه های گل شده و بعضی تمام سر و صورت و حتی چشمان خود را آغشته به گل می کنند و به اصطلاح به گل می افتند.
برخی دیگر از عزاداران تنها سر و صورت و دوکتف و شانه خود را گل می زنند و درکنار شعله های آتش که به همین منظور تهیه شده خود را خشک می کنند و فرد به گل افتاده این وضعیت را تا ظهر عاشورا حفظ می کند.
این آیین در خرم آباد توسط همه اقشار از هر فکر و سلیقه، فقیر و غنی و پیر و جوان و زن و مرد انجام می شود، در قدیم مرکب هر اسب سوار نیز گل بر سر می گذاست که امروزه به جای اسب افراد خودروی خود را گل مالی می کنند.
صبح عاشورا قبل از طلوع آفتاب ناله جانگداز ساز ودهل که نوای چمریونه می نوازد، شروع به نواختن می کند، عزادارانی که هنگام سحر به گل افتاده بودند در کنار آتش های برافروخته میدان محله بر سرزنان و (هی رو هی رو) گویان به عزداری می پردازند.
در روز عاشورا سوگواری در قالب دسته جات سینه زنی و زنجیر زنی تا ظهر عاشورا ادامه دارد و افرادی که نذر دارند در مسیر حرکت هیئت ها گاو و گوساله های نذری را سر می برند و این بدان معناست که این هیئت شام یا نهار را در خانه نذر کننده صرف کند.
بعد از ظهر عاشورا که در گویش محلی به آن طوق اشگس گفته می شود، مراسم عزاداری به پایان می رسد و عزاداران برای اقامه نماز ظهر عاشورا به قبرستان معروف این شهر (قبرستان خضر) می روند و نماز ظهر عاشورا را به جا می آورند که بدین گونه مراسم سوگواری دهه محرم به پایان می رسد.
امروزه از شب عاشورا به مدت سه شب مراسم شام غریبان اسرای دشت کربلا برگزار می شود.
دراین آیین نیز که در خرم آباد با شیوه ای خاص برگزار می شود، عزاداران حسینی در قالب دسته های سینه زنی و زنجیرزنی و عموم مردم از پیرو جوان و خردسال با گرفتن شمع حزن در دست به عزاداری می پردازند.
گفتنی است، آیین سوگواری مردم خرم آباد با شماره ثبت 53 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
پایان پیام/
نظر شما