فرهنگ با ضابطه اصلاح نمی‌شود

به گزارش خبرگزاری شبستان، یک استاد دانشگاه در حوزه هنر و معماری با بیان اینکه بخشی از هنر معماری هر تمدنی به جهان بینی و فرهنگ آن تمدن مربوط است گفت: پیروی بی برنامه از فرهنگ غرب، فرهنگ خودی را مخدوش و انسجام مذهبی و ملی را تضعیف می کند.

سلطان زاده با بیان اینکه بسیاری از رشته های علوم انسانی در حال تدریس در دانشگاه های کشور با ساختاری غربی در ایران شکل گرفته اند، گفت: بسیاری از منابع در حال تدریس در حوزه هنر و معماری در دانشگاه های ایران با منابع غربی در حال توسعه است و متاسفانه منابع ایرانی و شرقی بسیار کم است.
وی با بیان اینکه طی 90 سال گذشته سرمایه گذاری کافی در حوزه های مربوط به دانش و هنر معماری صورت نگرفته است، اظهار کرد: متاسفانه در فرهنگ معاصرمان در کشور برای اندیشه به اندازه کافی اعتبار در نظر نگرفتیم.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه یکی از معضلات موجود در عدم توجه کافی به رشته های انسانی و هنر در کشور، مدرک گرایی است، تصریح کرد: متأسفانه در حال حاضر شاهد بها دادن بسیار به مدرک و نمره هستیم و همین امر باعث می شود جوانان و پژوهشگران ما از کار عمیق بر حوزه های مورد نیاز دور شوند.
 

در حوزه علوم انسانی دارای شتابزدگی هستیم
سلطان زاده با بیان اینکه از سال 1300 همواره دچار شتابزدگی و مشکلات دورنی بودیم، ادامه داد: گمان می کنم در حوزه علوم انسانی دارای شتابزدگی بوده و تصمیم گیری های عجولانه و شتابزده باعث ضربه به این حوزه شده است.
وی با بیان اینکه در سال 1349 کنگره ای بین المللی با عنوان"کنگره بررسی امکان پیوند معماری سنتی با شیوه های نوین ساختمان" با حضور معمارانی برجسته توسط وزارت آبادانی و مسکن برگزار شد، گفت: در همان دهه 50 در ایران عده ای از روشنفکران و کسانی که به فرهنگ ایرانی و اسلامی توجه داشتند و حتی کسانی که در دانشگاه ها در رشته هایی مثل هنر و معماری در حال تحصیل بودند معتقد بودند که در حوزه علوم انسانی از فرهنگ خودی بسیار دور شده و غرب گرا شده ایم.
 

برخی مسئولان نسبت به فرهنگ ایرانی – اسلامی بی توجهی می کنند
این استاد دانشگاه در حوزه هنر و معماری با بیان اینکه متاسفانه در سال های اخیر توجه عمده مسولان عالی وزارت راه و شهرسازی به مسکن مهر بوده است، ادامه داد: با این رویکرد دیگر زمانی برای توجه به معماری اسلامی باقی نمی ماند.
وی با بیان اینکه برخی ارکان دولت و مسئولان نسبت به فرهنگ ایرانی – اسلامی بی توجهی می کنند، تصریح کرد: متاسفانه برخی ارکان، ناخودآگاه غرب گرایی را توسعه می دهند، برای مثال در ساختمان مجلس شورای اسلامی و فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره) اثری از هنر و معماری ایرانی اسلامی نیست که این خود باعث تاسف است.
سلطان زاده با بیان اینکه برای ساختن فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) هزینه سنگین میلیادری صرف شد، گفت: در این پروژه از مشاور انگلیسی استفاده شد و متأسفانه در پروژه ای با این حجم سنگین سرمایه گذاری، هیچ نشانی از فرهنگ ایرانی اسلامی وجود ندارد در حالی که در دیگر کشورها، در چنین پروژه هایی فرهنگ ملی آنها توسعه داده می شود.
وی با بیان اینکه باید بگوییم در مباحث پژوهشی پول های کلانی صرف می شود اما به دلیل عدم تعریف درست ضوابط و راهکارها بازدهی خوبی را شاهد نیستیم، اذعان کرد: ایران از کشورهایی است که بیشترین همایش ها را برگزار می کند، اما کمترین بازده را دارد.
این استاد دانشگاه حوزه هنر و معماری با بیان این که پیش از انقلاب معماران خوبی در حوزه معماری اسلامی و ایرانی مثل نادر اردلان و کامران دیبا فعالیت می کردند، ادامه داد: در آن زمان معماران دیگری نیز حضور داشتند که اگر چه شاید به فرهنگ اسلامی توجه نداشتند، اما توجه آنها به فرهنگ ایرانی سبب شد که برخی آثار هنر و معماری از غربگرایی دور شود.
 

فرهنگ ایرانی و اسلامی از هم قابل تفکیک نیستند
سلطان زاده با بیان اینکه فرهنگ ایران پس از اسلام با فرهنگ اسلامی آمیخته است و جداسازی آنها در دوران اسلامی تقریبا ناممکن است، تصریح کرد: وقتی صحبت از فرهنگ ایرانی در دوران پس از اسلام می شود منظور فرهنگ اسلامی است و این دو از یکدیگر جدا نیستند.
این استاد دانشگاه در حوزه هنر و معماری با بیان اینکه گمان می کنم از انقلاب تا کنون مسئولان حداقل سه مرتبه مساله تحول در علوم انسانی را مطرح کرده اند، ادامه داد: هر دفعه بودجه ای از طرف سازمان های ذیربط برای این موضوع اختصاص داده می شود و اقداماتی نیز صورت می گیرد، اما پس از اتمام بودجه موضوع کم کم فراموش می شود تا دوباره یکی از مسئولان عالی کشوری در این زمینه نکته ای را مورد اشاره قرار دهند، بنابراین این ناپیوستگی و ناهماهنگی باعث عدم توفیق در بحث تحول علوم انسانی می شود.
سلطان زاده با بیان اینکه در بحث تحقق علوم انسانی اسلامی و تحول در حوزه هنر و معماری نیاز به پژوهشکده هایی کاملا آکادمیک است، اظهار کرد: باید در این پژوهشکده ها به دور از برخی از حاشیه ها به پژوهش و گفت و گوی جدی پرداخت.
وی با بیان اینکه نمی توان دانش و فرهنگ را به زور و با ضابطه ایجاد و القا و درونی کرد، ادامه داد: برای تحقق تحول در علوم انسانی باید برای جلب توجه جوانان سرمایه گذاری عمیق صورت گرفته و دانش را توسعه داده و عرصه های بیشتری را باز کنیم.
این استاد دانشگاه آزاد با بیان اینکه در حوزه معماری، غرب گرایی نه از الان بلکه از زمان تاسیس دانشکده هنرهای زیبا یعنی بیش از70 سال پیش آغاز شد، گفت: البته همواره اساتید، معماران و افرادی بوده اند که به فرهنگ ایرانی - اسلامی توجه داشتند اما هم عده آنها اندک بوده و هم حامی خاص آکادمیک نداشتند.
وی با تاکید بر اینکه طی 90 سال گذشته برای ایرانی و اسلامی شدن هنر و علوم انسانی بودجه کم در نظر گرفته نشده، تصریح کرد: اما متاسفانه این بودجه درست مورد استفاده قرار نگرفته است و لازم است مراکزی آکادمیک در این زمینه شکل گیرد یا حداقل همین مراکز موجود از ضوابط معمولی کمی فراتر رفته تا کار دقیقی انجام شود.
 

فرهنگ با ضابطه اصلاح نمی شود
سلطان زاده با بیان اینکه در ایران دایره المعارف های بسیار خوبی وجود دارد، ابراز کرد: بعد از خواندن اکثر مقالات در حوزه معماری و هنر متوجه می شویم که این مقالات توسط یک مورخ یا باستان شناس نوشته شده است و دایره المعارف های موجود نیز در حوزه هنر و معماری مقالات چندان قابل توجهی ندارند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه گویا شهرداری یا نظام مهندسی قصد دارد با ایجاد ضوابطی از ورود بیش از حد فرهنگ غربی در ساختمان سازی جلوگیری کند، ادامه داد: در هیچ کشوری در جهان نتوانستند فرهنگ را با ضوابط اصلاح کنند بلکه باید توجه داشت که عده ای که متوجه عمق دانش و فرهنگ نیستند، گاه غربگ رایی را تشدید می کنند.
وی با بیان اینکه اگر در جایی تا کنون می توانستند یک نوع فرهنگ معماری را با ضابطه و قانون اجرا کنند، ایران نیز دومین آن خواهد بود، تاکید کرد: در تاریخ چنین اتفاقی رخ نداده و متاسفانه این بدترین روش ممکن است و نه تنها نشدنی است بلکه ممکن است نتیجه عکس دهد زیرا با ضابطه، اجبار و زور نمی توان برای مردم فرهنگ تعریف کرد.
سلطان زاده با بیان اینکه پس از مطالعه بر دانش هنر و معماری ایرانی - اسلامی می توانیم جلوه هایی از آن را به جامعه عرضه کنیم، افزود: در این راستا باید مطالعات مربوط به جنبه های زیبایی شناسی و نماد پردازی و فرهنگ را تقویت کنیم، در حال حاضر مقالات گاه نسبتا سطحی نوشته می شود که این مقالات به فرهنگ و آیین ما لطمه می زنند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه متاسفانه در برخی از حوزه های علوم انسانی و هنر و معماری سطحی نگری در حال توسعه یافتن است، گفت: اگر بر این حوزه ها به طور عمیق کار کنیم می توانیم سلایق را تغییر دهیم به طوری که طراح، معمار و مردم ما ساختمان هایی با الگوی ایرانی اسلامی را بپسندند.
 

ترویج الگو های اسلامی - ایرانی نیازمند برنامه های درازمدت است
وی با بیان اینکه باید در جهت ترویج الگو های اسلامی - ایرانی برنامه های دراز مدتی داشت، عنوان کرد: معیارها باید دانش محور و فرهنگ محور باشد در حالیک ه هنوز از پتانسیل های دانشی موجود در کشور استفاده نمی کنیم.
سلطان زاده با اشاره به اینکه کشورهای غربی با کار بر هنر و فرهنگ دیگر تمدن ها آگاهی های خود را توسعه می دهند، گفت: وقتی کشوری در حوزه آگاهی ها به خصوص علوم انسانی جلو باشد می تواند برنامه ریزی عمومی فرهنگی را در هر زمینه ای بهتر انجام دهد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه متاسفانه رسم شده که گاه در برخی مراسم باید از متفکران خارجی دعوت شده و پژوهش گران و جوانان کشور را نادیده بگیرند، گفت: متاسفانه در برخی زمینه ها فرهنگ غربی در ذهن برخی مسئولان رسوخ کرده و آنان ناخودآگاه تفکر و فرهنگ غربی را برتر می دانند، از طرفی می گوییم غرب بد است از طرف دیگر خود را به آنها ارجاع می دهیم و این شیوه گزینش پژوهشگران در ایران نادرست است.
وی با بیان اینکه خوشبختانه در دوره ارشد دانشگاهی رشته هایی تحت عنوان مطالعات معماری اسلامی و پژوهش هنر شکل گرفته است، عنوان کرد: خوشبختانه این بحث های تئوریک در حال شکل گیری است اما سرعت ما نسبت به سرعت جهانی بسیار کند است.
این استاد دانشگاه در حوزه هنر و معماری با بیان اینکه می توان از هنر غربی هم استفاده کرد، افزود: بخشی از هنر معماری هر تمدنی به جهان بینی و فرهنگ آن تمدن مربوط است و بخش هایی هم می تواند کارکردهای نمادین داشته باشد و در صورت پیروی بدون برنامه ریزی دقیق از فرهنگ غرب، فرهنگ خودی مخدوش و پایه هایش سست شده و استحکام و انسجام مذهبی و ملی به تدریج ضعیف می شود.
سلطان زاده با بیان اینکه بسیاری از ویژگی های معماری اسلامی را ایران در جهان شکل داده است، ادامه داد: معماری مصر آنچنان به فراعنه وابسته بود که پس از اسلام منقطع شد و عربستان نیز در قرون جاهلیت معماری چندان ارزشمندی نداشته است.
وی با بیان اینکه گنبد و طرح مساجد چهار ایوانی از ایران به کل جهان اسلام رفته است، افزود: نقاشی مانوی نیز هنر مینیاتور را شکل داده و این هنر از ایران به کل جوامع اسلامی رفت.

تمدن اسلامی انعطاف پذیر است
این استاد دانشگاه در حوزه هنر و معماری با بیان اینکه تمدن اسلامی مانع توسعه ی هنر های بومی سرزمین های اسلامی نشد، ابراز کرد: اسلام جنبه های شرک آمیز و نادرست تمدن ها را کنار زده و بر جنبه های مثبت آن تاکید کرد و به همین دلیل نوعی نسبی گرایی در هنر اسلامی می بینیم.
وی با بیان اینکه تمدن اسلامی انعطاف پذیر است، تصریح کرد: تمدن اسلامی در حوزه هنر نسبت به فرهنگ های بومی بی توجه نبود، بلکه در حوزه هنر و معماری بهترین شرایط را ایجاد کرد.
سلطان زاده با بیان اینکه در بحث ترویج فرهنگ ایرانی – اسلامی لازم است نهادی بین وزارتخانه ای ایجاد شود، خاطرنشان کرد: لازم است در این بحث نهادی برای پیوند میان وزارت علوم، سازمان میراث فرهنگی، دایره العارف ها و دانشگاه ها و وزارت خانه های مرتبط ایجاد شود زیرا تحول در علوم انسانی، معماری و هنر ها اقدامی بین رشته ای و بین سازمانی است.
پایان پیام/