تحقق سبک زندگی دینی به وجود ناظر در تک تک افراد نیاز دارد

خبرگزاری شبستان: سبک زندگی مفهومی است که در یک سال اخیر به یکی از اصلی ترین دغدغه های جامعه اسلامی ایرانی تبدیل شده است و درباره چیستی، چرایی و چگونگی آن سخنان بسیاری گفته شده است. از این رو در گفتگو با  حجت الاسلام علی قهرمانی، مدیر موسسه ندای فطرت و محقق و پژوهشگر درباره مراحل تدوین سبک زندگی گفتگویی انجام داده ایم که مشروح آن در ذیل می آید:

آیا سبک زندگی سطوح و طیف هایی دارد؟ در این باره توضیح دهید.
سبک زندگی می تواند مبانی مختلفی داشته باشد به این معنا که می توان طیفی از روش های زندگی را کنار هم گذاشت که آن را سبک زندگی نام نهیم و روش هایی را که به آن اشاره خواهیم کرد را می توانیم سطوح آن بنامیم، سطح هایی که سقف و حد دارد.
ما نمی توانیم سبک زندگی را بدون داشتن یک سقف معرفی کنیم و بگوییم این سبک اسلامی است و به این روش زندگی کنید و اگر اینگونه باشد مانند زندگی غربی معرفی می شود و صرفا یکسری مولفه در این چارچوب قرار داده می شود که اگر فرد به آنها التزام داشته باشد اصطلاحا یک زندگی American life style خواهد داشت.
اگر یک فرد بخواهد یک زیست اسلامی داشته باشد یک ابتدائیاتی لازم دارد که اگر آنها را در زندگیش رعایت کند، کف زندگی فرد یک زندگی اسلامی است و این کف اصطلاحا رعایت حریم ها و حرام ها است.

سبک زندگی اسلامی چگونه است و با چه حداقل هایی آغاز می شود؟
اگر فرد اهل رعایت حریم ها و حرام ها باشد و اصطلاحا چارچوب شرع را رعایت کند، در کف زندگی اسلامی را رعایت کرده است. نه به این معنا که مسلمانان گناه نکنند اما فردی که مرتکب معاصی می شود و به گناه عادت دارد، چنین فردی اگر مسلمان هم باشد سبک زندگیش اسلامی نیست، چنین فردی که اهل فسق و فجور است و قید و بندی برایش نمانده است اعمالش در دایره اسلام نمی گنجد چه برسد به اینکه سبک زندگیش اسلامی باشد.
فردی که به حداقل های حرام ملتزم است این فرد تازه وارد سبک زندگی اسلامی شده است، اسلام از طریق شرع و احکام یکسری چارچوب ها را به افراد گوشزد و الزام می کند که این مسائل در واقع یک نوع روش زیستن را به ما معرفی می کند.
فرد باید هم به انجام واجبات هم محرمات ملتزم باشد و این فرد در کف زندگی اسلامی قرار دارد و این مرحله مرحله اول سبک زندگی اسلامی است. احتمال خطا در این جایگاه برای انسان ها هست اما فرد اهل معاصی الهی نیست. اهلیت کار ثواب و رعایت حریم ها برایش مهم است.

نخستین مرحله سبک زندگی اسلامی دارای چه مولفه هایی است؟
سبک زندگی احکام و مولفه هایی دارد: نخستین عامل ایمان به خدا است، ما چهار مبنا در زندگی اسلامی داریم که اعتقادی و عملی هستند و اسلام از مردم دیندار دو جایگاه می خواهد که "ایمان و باور" و دیگری "عمل" است.
کسانی که اهل ایمان و اهل عمل صالح باشند با توجه به اینکه قرآن می گوید انسان ها همه اهل خسران هستند و در سوره والعصر به این موضوع اشاره می کند و می گوید بجز کسانی که ایمان آورده اند و در سوره های دیگر این ایمان را معرفی می کند به "خدا" و "پیامبران الهی" و "کتاب سمانی" "غیب" و "فرشتگان" و "معاد" و "ایمان" و "امامان" است.
اینها موارد ایمانی هستند که انسان باید به آنها التزام داشته باشد و اگر باور ندارد گاهی علما این را به عنوان اصول دین دسته بندی کرده اند همان طور که در اصول دین گفته می شود و فرد حق ندارد تقلید کند می تواند در روش استدلال و تفکر دیگران استفاده کند اما نمی تواند به فکر دیگران اقتدا کند و بگوید چون دیگران قبول دارند من نیز ایمان دارم.
به غیر از این موارد ایمانی، یکسری مبانی دیگر هم هست که افعالی است و فرد بعد از اینکه اعتقاد به خدا و فرشتگان و معاد ... آورد برود سراغ اینکه اهل عمل صالح باشد و برای درک این موضوع باید به سراغ "قرآن" "انبیا و اوصیا" برود که مفسران وحی الهی هستند. آنچه که در "رسائل" به عنوان حرام و حلال آمده است به آنها ملتزم باشد.
طبق سوره والعصر سومین مرحله تواصی است. نظارت اجتماعی و فردی است به این معنا که یک پیامبر درون و یک ناظر اجتماعی باید وجود داشته باشد، در سبک زندگی باز نگاه اسلام فقط روانشناسی نیست و جامعه شناسی را هم می گذارد و فرد باید در درون خود تواصی به حق و صبر را داشته باشد.
 

نظارت فردی و اجتماعی چه جایگاهی در سبک زندگی اسلامی دارد؟
نظارت فردی و اجتماعی مکمل بحث سبک زندگی است و اگر فرد در وجود خود و در جامعه ناظر نباشد سبک زندگی دینی نخواهد داشت و این بسیار مهم است و تا زمانی که شاخصه ها نظام مند نباشد سبک زندگی اسلامی هم تدوین نمی شود.
 

چرا برای اسلامی شدن سبک زندگی، شاخصه ها حتما باید نظام مند شوند؟
زیرا در این صورت صرفا التزام داشتن به دین است و فرد هر چه از دین می شناسد انجام می دهد و باعث می شود که فرد از خود رفتارهای ضددینی نیز نشان دهد از دین و سبک زندگی اسلامی خارج نمی شود اما ممکن است گزینه ای موارد را در کنار هم چیده باشد چنین فردی مانند خوارج از سبک دینی اسلامی بیرون می شود. خوارج بجز اینکه در مقابل ولی امرشان ایستادند، اهل التزام به مسائل غیرشرعی نیز بودند مواردی که شاید برای ما سخت باشد مانند روزه گرفتن در هوای سخت و سپس قرآن خواندن تا صبح و اهل ذکر و دعای شبانه روزی بودن.

اما این روش ها روش زندگی دینی نبود با اینکه همه ابعاد زندگی شان را از مولفه ها و گزاره های دینی پرکرده بودند. آنها نمی دانستند که چینش درست گزاره های دینی در زندگی است که انسان را موفق می کند.
تعریضی در اینجا به صداوسیما می زنم آنها فکر می کنند با نشان دادن گزاره های دینی فیلمی مذهبی و دینی ساخته اند اما حواسشان نیست استفاده های این چنینی از گزاره ها و نمادهای دینی نه سبک زندگی دینی را می تواند به مردم بیاموزاند و نه اینکه فیلم دینی می شود بلکه چینش درست این نمادها در فیلم و استفاده دقیق از آنهاست که می تواند یک فیلم را دینی کند. چه در حوزه آگاهانه و غیرآگاهانه باید مواظب رفتارهای مان باشیم و ممکن است اگر غافل شویم به برخی مسائل مسلط شده انجام دهیم و برخی را رد کنیم و از آن بگذریم.
 

مرحله بعد سبک زندگ اسلامی چیست و چه مواردی در این سطح باید رعایت شود؟
فردی که مراحل زندگی احکامی را رد می کند باید در مراحل بعد در انجام شریعت برای خود سخت گیرتر شود و خود را ملزم به انجام صددرصد این امور کند فرد برای خود ملکه ذهنی و رفتاری می سازد و در این زمان فرد دیگر اهل ارتکاب معاصی نیست.
در مرحله بعد بحث زندگی اخلاقی پیش می آید، فرد در چارچوب بایدها و نبایدهای احکام نه اینکه رفته باشد بلکه به آن ملتزم می شود و یاد می گیرد که باید این کارها را انجام دهد، حتی در مواردی که یکدفعه و ناگهانی پیش می آید مانند افرادی که از صحنه های گناه فرار کردند. زیرا آنقدر تمرین کرده اند که اگر ناخواسته و هیچ آمادگی ای ندارند بتوانند خودشان را ازآن مهلکه بیرون بکشند.
در این مرحله زندگی اخلاقی فرد با خودش و بایدها و نبایدها دست و پنجه نرم می کند تا بتواند یک گام جلوتر بیاید، ممکن است خیلی از این ها در بحث های اسلامی نباشند و در مکروهات و مستحبات جا بگیرند و خوب است که این موارد رعایت شوند اما کدام بهتر است و خوب و خوب تر است؟ اینجا جایگاه اخلاق است.
فردی که در این مرحله وارد می شود آرام آرام یاد می گیرد اگر حرام را انجام نداد در گام بالاتر آنچه را ناپسند است آنها را نیز آرام آرام کنار بگذارد و فرد چنان خود را رشد می دهد که در موارد اخلاقی و تربیتی هم یک گام جلوتر از دیگران باشد. خوب و بدها برای کسی که در این سطح قرار گرفته مهم است که به چه میزان به معنویات و ساحت قدس الهی نزدیک شود و اینها مهم اند.
 

سومین مرتبه در سبک زندگی اسلامی و یا مرحله بعد از زندگی اخلاقی چیست؟
بالاترین مرجله ای که در این سه مرحله کلان وجود دارد سطح ایمانی است که مرتبه ای بالا دارد، اینجا مرحله سبقت گرفتن در نیکی هاست ، فرد دیگر احکام برایش ثابت شده است و ملکه التزام بر شریعت برایش حاصل شده است و حتی در ضمیر ناخودآگاهش نیز ملتزم شده است. هوش عاطفی و معنویش هم در همین راستا قرار می گیرد چنین فردی آن قدر ملتزم به اخلاق است که در بدترین موارد نیز لبخند می زند، این فرد بعد از این مرحله آماده است تا اوج بگیرد و این اوج جایگاه زندگی ایمانی است.
 

مرحله ایمانی در سبک زندگی اسلامی چه تفاوتی با تجارب جنبش های نوپدید معنوی دارد؟
تفاوتش این است که آنها می گویند از همه این مراحل گذشتیم و نیازی به این امور نیست و آن فرد، دیگر گناه برایش مطرح نیست. اما ما می گوییم گناه برای این فردی که به این مرحله رسیده بدتر است و کسی که از عرش به زمین بخورد بدتر آسیب می بیند.

پایان پیام/