«یلدا»و آغازچله بزرگ خراسانی ها

خبرگزاری شبستان - خراسان رضوی: یکی از آیین های سنتی و جشن‌های کهن ایرانی شب یلدا یا شب چلّه است در این جشن، بلندترین شب سال در نیم‌کرهٔ شمالی گرامی داشته می‌شود این شب به زمان بین غروب آفتاب از 30 آذر آخرین روز پاییز تا طلوع آفتاب در اول ماه دی نخستین روز زمستان اطلاق می‌شود.

ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام شب یلدا را جشن می‌گیرند این شب در نیم‌کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن زمان به بعد طول روز بیش‌تر و طول شب کوتاه‌تر می‌شود.

ایرانیان نزدیک به چند هزار سال است که شب یلدا آخرین شب پاییز را که درازترین و تاریکترین شب در طول سال است تا سپیده دم بیدار می‌مانند و در کنار یکدیگر خود را سرگرم می‌دارند تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردی روحیهٔ آنان را تضعیف نکند و با به روشنایی گراییدن آسمان به رخت خواب روند و لختی بیاسایند.

در این شب بازگویی خاطرات و بازخوانی افسانه ها توسط پیرمردان چانه گرم و حتی خواندن متون منظوم و منثور مانند شاهنامه فردوسی، کتاب حمزه حیدری یا دیوان حافظ و حتی قصه هایی که در بین عامه مردم از جایگاه خاصی برخورار بوده مانند داستانهای امیر ارسلان نامدار در این شب در بین مردم رایج است.

آیین شب یلدا یا شب چله همراه با خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگون است که همه جنبهٔ نمادی دارند و نشانهٔ برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند در این شب هم مثل جشن تیرگان، فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است وحاضران با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی و یا پُری آن، آینده‌گویی می‌کنند.

در خراسان واژه یلدا بکار برده نشده است
در خراسان واژه یلدا بکار برده نشده در تمام ادوار تاریخی تا آنجا که اسنادشفاهی و مکتوب وجود دارد شب چله یا چله نشینی بکار رفته است.

شب یلدا درخراسان به " شب چله " معروف و دارای پیشنیه دیرینه‌ای است و خواندن شاهنامهٔ فردوسی در این استان مرسوم است مردم خطه خورشید دراین شب با شرکت در شب نشینی‌های طولانی و خوردن انواع میوه و تنقلات سعی در بهتر گذراندن طولانی‌ترین شب سال دارند مردم این منطقه برای استقبال نخستین روز از سردترین فصل سال تا آنجا که توان مالی دارند در خرید میوه‌های مخصوص شب یلدا مانند هندوانه ، انار و خربزه کوتاهی نمی‌کنند.

روز پس از شب یلدا را "خورروز"یا روزخورشید می نامیدند
روز پس از شب یلدا را "خورروز"یا روزخورشید می نامیدند از آنجایی که نام خراسان نیز از "خور" به معنای خورشید و سان به معنای سرزمین گرفته شده است برهمین اساس طلوع خورشید در این سرزمین به نسبت سایر سرزمین ها از معنای عمیقی برخوردار است و حتی شب یلدا هم به مناسبت اینکه اولین بارقه های نور خورشید به سرزمین خراسان باریده می شود، جایگاه مهمی دارد و نزد مردم ایران به طور عام و مردم خراسان به طور ویژه، خورشید نماد زندگی ، روشنایی و کار و فعالیت است.

از سوی پیشینیان خراسانی زمستان به دو چله بزرگ و کوچک تقسیم می شود و برهمین باور از آن جایی که این چله با کلمه بزرگ همراه است در این 40 روز سخت گیری نمی کند و سرمای زیادی در این مدت را شاهد نیستیم و وقتی چله بزرگ تمام می شود زمستان را به چله کوچک می سپارد و از آن می خواهد تا زمستان را سخت بگیرد و بر همین باور مردمان سرزمین خورشیدبارش برف و باران در چله کوچک بیشتر می شود از قدیم رایج بوده است.

به دلیل اینکه پس از شب یلدا، شبها کوتاه تر و روزها بلند تر می شود در ایران از گذشته ها شب یلدا را به عنوان شب زایش خورشید با آداب و رسوم و آیین های خاص تری برگزار می کنند.

آیین شب یلدا توام با شب زنده داری و خوردن خوراکی های انرژی زا است

خراسان رضوی از جمله مناطقی است که این آیین را با وجود تنوع و تکثر قومیت ها در طول سال ها به شکل ویژه گرامی داشته است چرا که آداب و رسوم شب یلدا در خراسان از پیشینه درازی برخوردار است وبرگزاری آیین شب یلدا نیز توام با شب زنده داری و خوردن خوراکی های انرژی زا است.

شب یلدا شب زندگی، شادابی و مهرورزی و نیز شب انس و الفت است و از آنجا که در دین مبین اسلام نیز صله رحم یکی از آموزه های اخلاقی و دینی مورد تاکید است در این شب پیوند دین ،مذهب و سنت را بخوبی شاهدیم.

"خونچه برون" ویژه تازه عروس ها و تازه دامادها
یکی دیگر از آداب و سنت های رایج در خراسان رضوی را ویژه تازه عروس ها و تازه دامادها است که در این شب خانواده تازه داماد برای تازه عروس هدایایی را شامل "خونچه هایی" از قواره های پارچه ،کله قند ومیوه های مرسوم این شب را بعنوان "شب چله ای" می برند.

برگزاری این مراسم سبب می شود بزرگان و اعضای دو خانواده بیشتر با همدیگر آشنا شوند و همین انس و الفت دو خانواده ، بیشتر و موجب تحکیم و پیوند عمیق تر خانواده های عروس و داماد و نیز تحکیم زندگی مشترک زوج جدید می شود. 

و اما خوردن هندوانه در شب یلدا در کل کشور مرسوم بوده و این رسم نیز در بین مردم خراسان رضوی یک رسم دیرینه است.چرا که خراسانی ها معتقدند که خوردن هندوانه در شب یلدا باعث گرمی مغز و سوزندگی جگر می شود و اعتقاد دارند خوردن هندوانه چهار عنصر اصلی که شکل دهنده طبع انسانی است را به حالت تعادل و اعتدال می رساند.

قیمت آجیل و خشکبار نسبت به ایام عید نوروز 25 درصد کاهش پیدا کرده است
در همین زمینه علیرضا ارزانی ممقانی، رئیس اتحادیه آجیل شهر مشهد گفت: خوشبختانه نسبت به سال گذشته، آجیل و خشکبار برای شب یلد از وضعیت خوبی برخوردار است و در این زمینه در سطح استان و شهر مشهد کمبودی نداریم.

وی تصریح کرد: خوشبختانه نسبت به سال گذشته، آجیل و خشکبار برای شب یلدا از وضعیت خوبی برخوردار است و در این زمینه در سطح استان و شهر مشهد کمبودی نداریم و در شب چله در واحدهای صنفی نمونه فروش فوق العاده را خواهیم داشت.

رئیس اتحادیه آجیل مشهد در مورد وضعیت قیمت‌ها در شب یلدا بیان کرد: قیمت آجیل و خشکبار نسبت به ایام عید نوروز 25 درصد کاهش پیدا کرده است و هم اکنون پسته از کیلویی 35 هزار تومن تا 45 هزارتومان، فندق از کیلویی 15 تا 22 هزار تومان، نخودچی از 5 تا 8 هزار تومان، انجیر از 15 تا 35 هزار تومان و برگه زرد آلو از 7 تا 12 هزارتومان در بازار موجود است.

ارزانی ممقانی افزود: برای کنترل قیمت‌ها، اتحادیه‌ شهر مشهد بازرسی‌های ویژه‌ای را در بحث نظارت و کیفیت انجام داده و قیمت‌ها کنترل می‌شود.

ساعت کار بازارهای شهرداری مشهد به مناسبت شب یلدا افزایش می یابد
همچنین جلال قربانی ، مدیرعامل سازمان میادین میوه و تره بار شهرداری مشهد گفت: به مناسبت شب یلدا و به منظور رفاه حال شهروندان ساعت کار بازارهای میوه و تره بار و ارزاق عمومی این شهر افزایش می یابد.

مدیرعامل سازمان میادین میوه و تره بار شهرداری اظهار داشت: با توجه به اینکه در ایام نزدیک به شب یلدا میزان تقاضا برای میوه افزایش می یابد، این سازمان ساعت کار بازارها را افزایش داده است.

وی با بیان اینکه در این ایام 40 بازار میوه و تره بار شهر مشهد به صورت یکسره به ارائه خدمت می پردازند، افزود: از روز 27 آذر ماه تا 30 آذر ماه بازارهای میوه و تره بار شهرداری به صورت آماده باش آماده ارائه خدمت به شهروندان است.

قربانی ادامه داد: در این مدت ناظران مقیم بازارها و ناظران منطقه ای نیز حضور خواهند داشت و شهروندان می توانند انتقادات و یا مشکلات احتمالی خود را از این طریق پیگیری و میوه های مورد نیاز خود را با توجه به تخفیف های ارائه شده تهیه کنند.
 

پایان پیام/