متفاوت تر از گذشته؛ شب یلدایی با طعم اربعین

به گزارش خبرگزاری شبستان از استان گلستان، شب یلدا یکی از اعیاد باستانی ما ایرانیان به شمار می رود و بسیاری از کارشناسان و مردم عادی آن را هم ردیف با عید نوروز می شمارند چون کارهایی که در عید نوروز انجام می دهند مانند خرید آجیل و دور همنشینی را درشب یلدا نیز تکرار می کنند.

این شب در نیمکره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از فردای شب یلدا به بعد طول روز بیش‌تر و طول شب کوتاهتر می‌شود؛ تاریخ شناسان معتقدند مراسم شب یلدا (شب چله) از طریق ایران به قلمرو رومیان راه یافت و جشن «ساتورن» خوانده می‌شد.

واژه «یلدا» به معنای«زایش زادروز» و تولد است؛ ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی فزونی می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند و از این رو به دهمین ماه سال دی (دی در دین زرتشتی به معنی دادار و آفریننده) می‌گفتند که ماه تولد خورشید بود.

در بیان تاریخچه شب یلدا گفته اند: یلدا نامی کاملا ایرانی است و ریشه در تاریخ تمدن و فرهنگ هشت هزار ساله ایرانی دارد و از میان جشن‌های بزرگ ایرانیان باستان تنها مراسم و آئین‌های نوروز و شب یلدا است که همچنان زنده و پویا به حیات خود ادامه می‌دهند.

در نامگذاری شب یلدا هم دلایل مختلفی ذکر می شود؛ در زمان زرتشتیان یلدا در ایران بسیار مقدس شمرده می‌شد چرا که شب یلدا شب تولد مهر یا همان ایزد مهر است که بنابر عقاید اسطوره‌ای نفس زمین تازه می‌شود و خورشید دیرتر از روزهای دیگر در آسمان ظاهر می‌شود. "شب یلدا" شب تولد خورشید است که فردای آن روز بر شب چیره و طولانی می‌شود و این یعنی غلبه نیکی بر بدی! 

همچنین در مورد خوردن هندوانه در شب یلدا در صورتی که هنودانه میوه ای تابستانی است گفته اند: "سرخی قبل از طلوع خورشید"(فلق) نشانه‌ای است که بسیاری معتقدند خوراکی‌های شب یلدا نیز اگر به رنگ سرخ در آیند برای خانواده بسیار خوش یمن خواهد بود و عده ای دیگر معتقدند اگر کسی در شب یلدا هندوانه بخورد گرمای تابستان در دلش اثر نمی کند.

نزدیک به شش سال است که از ثبت شب یلدا به عنوان میراث معنوی ملی می گذرد و در طی این مدت تلاش هایی برای معرفی این شب به مردم دنیا انجام شده است.

چله بزرگ و چله کوچک:
اگر پای صحبت های قدیمی هایی استان گلستان نشسته باشید متوجه کلماتی بنام های چله بزرگ (گد چله) و چله کوچک(خرد چله) می شوید. چله بزرگ را همان اول دی می نامند که آغازش با شب یلداست و نزدیک به 40 روز طول می کشد و چله کوچک هم از اواسط بهمن ماه شروع می شود و مدت آن هم نزدیک به بیست روزی است.

از خصوصیات چله بزرگ اینست که هوا رو به سردی می گراید و زمین و زمان بسیار سرد می شود و با فرا رسیدن چله کوچک کمی از این سرما کاسته می شود و کمک نور خورشید بر گستره زمین تابیده خواهد شد.
 

کهنسالان کانون توجه شب یلدا هستند
حاج حسین بالارستاقی از پیرمردهای گرگان در مورد شب یلدا می گوید: یادش بخیر زمان قدیم هر وقت این شب فرا می رسید ما می گفتیم (گد چله) و در این شب همه فامیل همه دور هم جمع می شدیم. آن روز میوه مخصوصا هندوانه و تخمه کدو و آجیل می خریدیم و معمولا خانه بزرگ خاندان یعنی پدربزرگ و مادربزرگ جمع می شدیم.

حاج حسین افزود: در شب یلدا بچه ها خوشحال هستند و بازیگوشی می کنند و بزرگترها هم با دیدن یکدیگر به بیان مسائل روز و خاطرات گذشته و بگو و بخند می پردازند و این شب ماندنی را دور هم سر می کنند.

بوژمهرانی یک دیگر از میانسالان گرگانی در گفتگو با شبستان گفت: متاسفانه تغییر خرده فرهنگ ها باعث شد تا شب یلدا آن ابهت و مشخصات سابق را نداشته باشد.

وی به ساختار فرهنگی خانواده ها اشاره کرد و افزود: متاسفانه امروزه برخی خانواده های جدید از پدر و مادر جدا شده و حتی شب یلدا را نیز حاضر نیستند در کنار آنها سر کنند از طرفی اختلافات خانوادگی بر سر مسائلی چون ارث و میراث و کدورت های بجای مانده باعث شده تا آن همنشینی ها کمرنگ شود.

این فعال اجتماعی گفت: گرانی لوازم شب یلدا نیز باعث شده تا برخی خانواده ها نتوانند آن موادی که در این شب لازم است را تهیه کرده و در نتیجه نتوانند یک همگرایی در میان خانواده ایجاد کنند.

شب یلدا با طعم اربعین
البته امسال شب یلدا همزمان شده با ایام اربعین امام حسین (ع) و از این رو این شب می تواند در کنار همه خوشی ها و لذت هایی که داشته باشد فرصتی برای شناخت حقایق الهی و بازشناسی هویت فرهنگی تاریخی قرار گیرد.

هستند انسان های بسیاری که از زمان خود استفاده بهینه می کنند و با توجه به اینکه شب یلدا طولانی ترین شب سال است و زمان آن در گرگان از 16:45 دقیقه شروع می شود و معمولا خانواده ها تا ساعت 12 شب می نشینند (نزدیک به 7 ساعت)، سعی می کنند با خواندن دعاو ذکر صلوات و ختم قرآن ساعتی را به این کار خیر و پرثواب اختصاص دهند.

صفرعلی پایین محلی، رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی شورای شهر گرگان در این مورد به خبرنگار شبستان گفت: یکی از اقدامات خوبی که امسال در شب یلدا داریم اینست که گروه های مختلفی از مردم اعم از افراد خودجوش و برخی گروه ها و موسسات به ما اعلام کردند که می خواهند شب یلدا را متفاوت تر از سال های گذشته برگزار کنند.

وی اذعان داشت: این افراد اعلام کردند که می خواهند در شب یلدا کارهایی چون ختم قرآن، ذکر 313صلوات توسط هر فرد در شب یلدا، خواندن زیارت عاشورای امام حسین (ع) و زیارت وارث انجام دهند که این می تواند بستر مناسبی برای تحول روحی و درونی شود.

رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر گرگان خاطرنشان کرد: در کنار معنویت ناشی از تقارن با اربعین خانواد های گرگانی می توانند با حلقه زدن دور پدر و مادر و کهنسالان فامیل سله رحم بجای آورده و از زحمات پدران و مادران قدردانی کنند که این نیز خود ثوابی جزیل دارد.

شب یلدا را ساده برگزار کنید:
یکی از دلایلی که باعث شده شب یلدا از ساختار اصلی خود خارج شود بدعت های جدیدی است که برخی افراد در آن نفوذ داده اند.

در قدیم همه فامیل بدون هیچ ریایی سعی داشتند تا در کنار یکدیگر این شب را بگذرانند و اصلا غذاها و محتویات سفره مهم نبود اما امروز همه چیز منتهی به شکم شده و خانواده ها بیش از هر چیز به دنبال خرید چیزهایی هستند که بتوانند شب یلدا بخورند و از موارد دیگر غافل شده اند.

تقی ساوری، یکی از پیرمرد های محله سرچشمه گرگان به خبرنگار ما گفت: در قدیم همه دور کرسی می نشستیم و بزرگترها از جمع شدن فامیل استفاده می کردند و پندها و اندرزهایی را در قابل داستان به آنها انتقال می دادند و بارها شاهد بودیم که این پندها در زندگی آن فرد اثر می کرد اما امروزه نگرانی ما شده اینکه چه بخریم و چی بخوریم و نهایتا افراد بعد از خوردن خوراکی های شب یلدا هر کدام به سمت کار و تفریح خود می روند بدون اینکه از این محفل استفاده و بهره ای برده باشند.

توصیه های پزشکی شب یلدا:
معمولا در شب یلدا خانواده ها به خوردن هندوانه، انار و آجیل مباردت می کنند. هندوانه و انار به دلیل سرخی شان مورد توجه قرار دارند چون قدیمی ها بر این باورند رنگ قرمز هندوانه و انار نشانه زایش و فراوانی می شود اما باید در نظر داشته باشیم که خوردن این همه خوراکی با هم برای ما مشکلاتی ایجاد کند.

دکتر علی محمد ملاحی، متخصص طب سنتی استان گلستان در مورد شب یلدا گفته است: همیشه شاهدیم که فردای شب یلدا تعداد بیماران در بیمارستان ها و درمانگاه ها زیاد شده است.

وی افزود: دلیل آن اینست که بسیاری از ما نمی دانیم در این شب چه بخوریم و چه نخوریم چون هر چیزی بستگی به مزاج انسان دارد و من معتقدم که خوردن آجیل فراوان در این شب باعث بی خوابی و عدم گوارش مناسب و تنظیم بدن می شود.

البته برخی دیگر از کارشناسان گفته اند با توجه به اینکه آجیل کالری فراوانی دارد و تقریبا هر صد گرم پسته برابر یک وعده غذایی انرژی آزاد می کند بهتر است از خوردن شام خودداری شود و یا اینکه شام خیلی زود خورده شود و فاصله چند ساعته تا شروع خوردن آجیل طی شود.

همچنین گفته شده که از خوردن آجیل های شور خودداری کرده و میوه های شیرینی چون انجیر خشک و توت بخورید و بعد از شام از خوردن پرتقال خودداری کنید چون باعث نفخ می شد و افرادی که دیابت دارند از انار شیرین استفاده کنند.

پایان پیام/