خبرگزاری شبستان: در بیست و ششمین شماره از سلسله یادداشت های "یک آیه یک حدیث از مهدویت" به قلم حجت الاسلام مرتضی عبدی، پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی به ادامه بررسی روایات نشانه‌های غیرحتمی ظهور حضرت مهدی(عج) می پردازیم.
نشانه‌های غیرحتمی ظهور حضرت مهدی
آیه:وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ: و قطعاً شما را به چیزی از [قبیلِ] ترس و گرسنگی و کاهشی در اموال و جانها و محصولات میآزماییم و مژده ده شکیبایان را. (بقره: 155)
روایت:5 ـ « أخبرنا أحمد بن محمد بن سعید ابن عقدة قال حدثنی أحمد بن یوسف بن یعقوب أبو الحسن الجعفی من کتابه قال حدثنا إسماعیل بن مهران عن الحسن بن علی بن أبی حمزة عن أبیه عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) لَا بُدَّ أَنْ یَکُونَ قُدَّامَ الْقَائِمِ سَنَةٌ تَجُوعُ فِیهَا النَّاسُ وَ یُصِیبُهُمْ خَوْفٌ شَدِیدٌ مِنَ الْقَتْلِ وَ نَقْصٌ مِنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ فَإِنَّ ذَلِکَ فِی کِتَابِ اللَّهِ لَبَیِّنٌ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ[1]»: ابا بصیر نقل میکند که: امام صادق(ع) فرمود: ناچار باید پیش از قیام قائم(ع)؛ سالی[زمانی] باشد، که مردم در آن سال گرسنه بمانند و از دو ناحیه ترس و سختی آنان را فرا گیرد. از کشتار و از کمبود ثروت‌ها و جانها و میوهها و این مطلب در کتاب خدا به طور روشن بیان شده است سپس این آیه را تلاوت فرمود: وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ.
روایت:6 ـ « أخبرنا علی بن أحمد عن عبید الله بن موسی العلوی عن علی بن إبراهیم بن هاشم عن أبیه عن محمد بن حفص عن عمرو بن شمر عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ (ع) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ[2] فَقَالَ یَا جَابِرُ ذَلِکَ خَاصٌّ وَ عَامٌّ فَأَمَّا الْخَاصُّ مِنَ الْجُوعِ بِالْکُوفَةِ یَخُصُّ اللَّهُ بِهِ أَعْدَاءَ آلِ مُحَمَّدٍ(ص)فَیُهْلِکُهُمْ وَ أَمَّا الْعَامُّ فَبِالشَّامِ یُصِیبُهُمْ خَوْفٌ وَ جُوعٌ مَا أَصَابَهُمْ بِهِ قَطُّ وَ أَمَّا الْجُوعُ فَقَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ (ع) وَ أَمَّا الْخَوْفُ فَبَعْدَ قِیَامِ الْقَائِمِ (ع) »: جابر جعفی می‌گوید: از امام باقر (ع) معنای آیه شریفهوَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِرا پرسیدم؟ فرمود: ای جابر، این آیه یک معنای ویژه دارد و یک معنای همگانی، اما گرسنگی ویژه در کوفه خواهد بود که خداوند آن را مخصوص دشمنان آل محمّد(ص)میکند و آنان را از گرسنگی می‌کُشد و اما گرسنگی همگانی در شام خواهد بود و آنان را آن‌چنان ترس و گرسنگی فرا می‌گیرد که مانندش [هرگز] گریبانگیرشان نشده باشد؛ گرسنگیاش پیش از قیام قائم (عج) است ولی ترس، پس از قیام قائم (عج) خواهد بود.
روایت: 7 ـ « عَنِ الثُّمَالِیِّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ[3] قَالَ ذَلِکَ جُوعٍ خَاصُّ وَ جُوعٍ عَامٍ، فَأَمَّا بِالشَّامِ فَإِنَّهُ عَامٍ وَ أَمَّا الْخَاصِّ بِالْکُوفَةِ یُخَصَّ وَ لَا یَعُمُّ وَ لَکِنَّهُ یَخُصُّ بِالْکُوفَةِ أَعْدَاءِ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ فَیُهْلِکُهُمُ اللَّهُ بِالْجُوعِ وَ أَمَّا الْخَوْفِ فَإِنَّهُ عَامٍ بِالشَّامِ وَ ذَاکَ الْخَوْفِ إِذَا قَامَ الْقَائِمُ (ع) وَ أَمَّا الْجُوعِ فَقَبِلَ قِیَامِ الْقَائِمِ (ع) وَ ذَلِکَ قَوْلِهِ وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ[4]: ابو حمزه ثمالی گوید: از حضرت ابوجعفر امام باقر (ع) درباره قول خدا که فرموده« و قطعاً شما را به چیزی از [قبیلِ] ترس و گرسنگی و کاهشی در اموال و جانها و محصولات میآزماییم.» پرسیدم؟ امام فرمود: آن گرسنگی؛ خاص و گرسنگی عام است، در شام گرسنگی عام خواهد بود و اما گرسنگی خاص در کوفه است که اختصاص می‌یابد و عمومیت ندارد، ولی در کوفه به دشمنان آل‌محمد (ص)اختصاص خواهد یافت. پس خداوند آنها را به گرسنگی پیش از قیام قائم (عج) است و همین است فرموده خداوند:« و قطعاً شما را به چیزی از [قبیلِ] ترس و گرسنگی و کاهشی در اموال و جانها و محصولات میآزماییم.»
نکتهها:
1ـ نشانه‌های ظهور حضرت مهدی(عج)
امام زمان (عج) که دل‌های منتظران، سال‌های سال است؛ در انتظار آمدن وجود مقدس او می‌تپند، و چشم به راه قدوم مبارک او هستند، چگونه می‌تواند بدون هیچ‌گونه مقدمه‌ای ظهور نماید؟! لذا حضرت در قبل، بعد و در هنگام ظهورشان با یک سری اتفاقاتی روبرو می‌شوند که از آنها تعبیر به نشانه‌ها یا وقایع ایام ظهور می‌شود.
بعضی از این نشانه‌ها یقینی است و ائمه معصومین: در روایات‌شان این مسئله را یادآوری کرده‌اند.[5] که از آن، به نشانه‌های حتمی تعبیر می‌شود.
امام صادق(ع) می‌فرماید: پنج امر قبل از قیام قائم (عج) از نشانه‌های ظهور می‌باشد: صیحه، سفیانی، خسف در بیداء، خروج یمانی و قتل نفس زکیه».[6]
در برابر این پنج نشانه، نشانه‌هایی غیر حتمی قرار دارد؛ یعنی مقید و مشروط به اموری است که در صورت تحقق آنها، نشانه پدید می‌آید و احتمال پدید آمدن آنها پنجاه، پنجاه می‌باشد. نشانه‌هایی مانند مرگ و میرها، زلزله و جنگ و آشوب‌های فراگیر، خسوف و کسوف غیرعادی و نابهنگام، بارش باران‌های فراوان همه از نشانه‌های غیرحتمی می‌باشد.
البته این نشانه‌ها بعضی در هنگام ظهور حضرت(ع) رخ خواهد داد و بعضی دیگر هم قبل از ظهور و بعضی نیز مانند نزول عیسی(ع) بعد از ظهور حضرت رخ خواهد داد و ما از باب تسامح، همه را در قالب نشانه‌های ظهور، گرد آورده‌ایم؛ ضمن این‌که یک سری از نشانه‌ها، وقایعی هستند که در ایام ظهور رخ خواهند داد؛ مانند «رجعت» که یکی از اعتقادات شیعة امامیه است.
از این‌رو، شخص منتظر قبل از این‌که منتظر موعودش باشد، باید در ابتدا، مقدمات ظهور حضرت و این‌که پس از ظهور حضرت چه اتفاقاتی ممکن است، رخ دهد را بداند.
در آینده وقایع و نشانه‌های حتمی به مناسبت توضیح داده خواهد شد. انشاءالله.
2ـ ذکر روایت در ذیل آیه، دال بر صحت آن روایت نیست و نیاز به توضیح بیشتری درباره سند و صحت روایت است؛ اما بنای ما در این نوشتار به بیان روایات ذیل آیات است، صحت و وثاقت روایات نیاز به تجزیه و تحلیل دقیق علمی دارد؛ که در این نوشتار نمیگنجد. البته پژوهشگران و کاربران محترم میتوانند نکته، نظرات، نقد وپیشنهاد خود را به آدرس ما بفرستند؛ و ما نیز با بررسی نظرات محققان در صورت لزوم در ذیل روایت با عنوان دیدگاه محققان قرار میدهیم تا بر غنای و کیفیت مباحث افزوه گردد.
مطالب مطرح شده برگرفته از کتاب "معجم مهدویت در روایات تفسیری" اثر مرتضی عبدی چاری است.
پی نوشت ها:
الغیبةللنعمانی، ص250، باب 14، ح 6.
البرهان فی تفسیر القرآن، ج 1 ، ص 358، ح 712 .
المحجة فی ما نزل فی القائم الحجة (عج) ، ص 48 .
بحار الأنوار، ج 52، ص 228، باب 25، ح 93.
الغیبةللنعمانی؛ ص 251، باب 14، ح 7.
بحار الأنوار، ج 52، ص 229، باب 25، ح 94.
تفسیر القرآن الکریم( ثمالی)، ص 113ـ 114.
تفسیر عیاشی، ج 1، ص 68، ح 125.
تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج 2 ، ص 198.
البرهان فی تفسیر القرآن، ج 1 ، ص 359، ح 719 .
تفسیر نور الثقلین، ج 1، ص 142، ح 446.
المحجة فی ما نزل فی القائم الحجة (عج) ، ص 49.
[1]. بقره: 155.
[2] . بقره: 155.
[3] . بقره: 155.
[4] . همان.
[5] . نعمانی؛ الغیبه ،ص264، ح 26.
[6] . طوسی؛ الغیبه، ص 436، ح427.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
پایان پیام/
نظر شما