به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزای شبستان، برنامه «چند دقیقه برای تفکر» ویژه سخنرانی حسن رحیمپور ازغدی دوشنبه‌شب، 30 دی ماه با موضوع «الهیات جدید در غیاب عقل و وحی» روی آنتن شبکه چهار سیما رفت.
بر پایه این گزارش، رحیمپور ازغدی، طی سخنرانی خود که در جمع دانشجویان دانشگاه امیرکبیر ایراد می‌شد، ضمن اشاره به دو محور عقل نظری و نسبت آن با دین و نبوت و محور عقل عملی و نسبت اخلاق با دین اظهار کرد: این دو محور از جمله مهمترین مولفه‌هایی است که در طی قرون 18 تا 19 میلادی در باب الهیات و عقلانیت در غرب مطرح شد.
وی ادامه داد: همین مفاهیم و محورها از قرن نوزدهم میلادی تاکنون مدام در حال ترجمه در میان جامعه مسلمین و از جمله در ایران است و گاهی این مفاهیم برآمده از غرب در قالب پوششی چون نواندیشی دینی ارایه و تفاسیری از نبوت بیان می‌شود که با اصل نبوت تضاد دارد.
این پژوهشگر تصریح کرد: محور اول در باب سنخیت عقل نظری با نبوت و دین در واقع چرخش بزرگ معرفتی را ایجاد کرد و مدرنیته از سوی فیلسوفان زیر سوال رفت و در نتیجه قرون هفده، هجده و به ویژه قرن نوزدهم میلادی به عنوان عصر روشنگری مطرح شد که طی آن نتیجه گرفتند که اگر به عقل صرف رجوع کنیم هیچ چیز از کلیسا باقی نمی‌ماند چون کلیسا مملو از ادعاهای متناقض است لذا باید بین عقل و مسیحیت یکی را انتخاب کرد در نتیجه در این دیدگاه عقل در موضع ضد مسیحی قرار گرفت.
وی با بیان اینکه بخشی از ادعاها در طی قرون یاد شده ضدمسیحی بود اما ضد دین تلقی نمی‌شد، عنوان کرد: در این دوران الهیات مسیحی و کلیساها مساوی با دین قلمداد نمی‌شد لذا مدرنیته‌ای که در قرن هجدهم مطرح شد لزوما و تماما از نظر ما ضد دینی نیست.
رحیمپور ازغدی بیان کرد: لذا با این تفکر در فاز اول که به عنوان عقل‌گرایی و فلسفه مدرن طرح شد و از دکارت تا هگل و دیگران ادامه داشت موجی ایجاد شد که طی آن نسبت عقل مدرن با ماهیت ضد دینی شناخته می‌شود اما در فاز بعد که اکنون در آن قرار داریم عکس‌العملی در برابر افراط فلسفه‌زدگی مدرنیته شکل گرفت یعنی جریان الهیاتی که در اواخر دوره پست‌مدرن تقویت شده بود جریان یافت.
وی با اشاره به اینکه در فاز دوم، عقل و عقلانیت از اوج به افول کشیده شد، ابراز کرد: این سیر، حکایت از افراط و تفریط دارد به نحوی که در یک دوره شاهد گرایش صرف به عقل و عقل‌زدگی و فلسفه‌زدگی بودیم و در حال حاضر عقل‌گریزی و عقل‌ستیزی آخرین دستاورد اروپا شده است.
این محقق فلسفه تصریح کرد: اما الهیات اسلامی هیچ‌کدام از این دو دیدگاه را تایید نمی‌کند در واقع ما مثل افراط‌گراهای دوره روشنگری و مدرنیته از کفایت صرف عقل بشر صحبت نمی‌کنیم و نمی‌گوییم که عقل در مباحث متافیزیک ول‌معطل است.
رحیمپور ازغدی با بیان اینکه عقل در اسلام لازم است اما کافی نیست، تصریح کرد: عقل در اسلام حجت الهی است و معرفت غیرالهی و جز خدا نیست یعنی اسلام در کنار تایید عقل معاش برای عقلانیت اخلاقی و عقل مابعدالطبیعه ارزش قائل بوده و آن را تایید می‌کند، ضمن آنکه اختلاف ما با معرفت‌شناسی مدرنیته قرن هجدهمی است چراکه ما مسلمین معارف دینی را محدود به درک و تجربه بشر نمی‌دانیم.
وی ادامه داد: امروز عقل‌گرایی مدرن به گوشه رینگ رانده شده و ناک اوت شده است و دوره کنونی بحث از هرمنوتیک محدودیت است به معنای پروژه‌ای که با عقل فلسفی بشر همه چیز در مشت انسان قرار می‌گیرد.
رحیمپور ازغدی تاکید کرد: البته در این میان کسانی مانند هایدگر آنتولوژی نوینی را ارائه کرده‌اند، هایدگر کل‌گرایی عقل‌گرایی را رد می کند و کسانی چون دریدا فلسفه مدرن غرب را از زاویه دیگری نفی می‌کنند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: مباحث فلسفه مدرن غرب عملا امروز به مولفه تعطیل عقل رسیده است و در بهترین حالت به حضور عقل تخفیف قائل شده است اما به طور کلی عقل در فلسفه مدرن غرب به حاشیه رانده شده است.
پایان پیام/
نظر شما