به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری شبستان، طی سال‌های اخیر، مقام معظم رهبری عناوین مختلفی را که اغلب آنان به موضوعات اقتصادی مزین بوده‌اند به عنوان شعار سال انتخاب کرده‌اند و این نمونه‌ها نشانگر اهمیت بحث اقتصاد در عرصه‌های مختلف کشور است. اقتصاد در فرهنگ با اقتصاد در سایر بخش‌ها تفاوت دارد، زیرا تصور آن است که فرهنگ همانند امور قضایی جزو خدمات عمومی است و لذا بخش خصوصی حاضر به سرمایه‌گذاری و تولید در آن نیست. همین استدلال باعث شده است بسیاری بر این باور باشند که فقط دولت باید در این بخش سرمایه‌گذاری و دخالت کند. اما واقعیت این است که یکی از مهم‌ترین جنبه‌های فعالیت‌های فرهنگی، تنوع آن است. مجموعه فعالیت‌هایی که به آنها نام فعالیت‌های بخش فرهنگ اطلاق می‌شود، بسیار گسترده و متنوع هستند و طیف وسیعی از اجرای نمایش، خواندن کتاب تا موضوع میراث فرهنگی و گردشگری را در برمی‌گیرد. این تنوع و گستردگی باعث می‌شود که نتوان درباره چگونگی و حیطه فعالیت بخش خصوصی و دولتی در همه این امور به طور یکسان تصمیم‌گیری کرد. بخش‌ها و فعالیت‌های مختلف فرهنگی باید از نظر قابلیت برنامه‌ریزی و نیز از نظر تعیین حیطه سرمایه‌گذاری‌ها مورد مطالعه و مداقه قرار گیرند. توجه به اقتصاد فرهنگ و اتخاذ نگرش اقتصادی در تحلیل وضعیت فعالیت‌ها و کالاهای فرهنگی، در تحلیل چشم‌اندازهای آینده و برای تولید آنها ضرورت ویژه‌ای دارد.
صنعت چاپ و نشر همیشه به عنوان عرصه‌ای فرهنگی نگاه می‌شود، در حالی که زیربنای تحول اقتصادی کشور و زمینه‌ساز هر تحویلی در اقتصاد یک تحول فرهنگی بوده است. گفتنی است توسعه فرهنگی زیربنای دیگر توسعه‌ها است و لازم به ذکر است که توسعه اقتصادی بدون فرهنگ کامل نخواهد شد. این صنعت در سال‌های اخیر با چالش‌های مختلفی روبه رو بوده است و اگر چه در حوزه چاپ با ساختار تکنولوژیک فاصله زیادی با ساختارهای توسعه‌یافته در جهان داریم، همچنین در حوزه نشر با آمار و ارقام‌های آرمانی فاصله داریم، اما در کنار هم قرار گرفتن چاپ و نشر می‌تواند موجب رشد هر دو بخش شود.
بسیاری از مسئولان این صنعت و متولیان فرهنگی کشور، بارها در مورد توسعه صنعت چاپ و نشر و اقتصاد آن سخن گفته‌اند که اگر این سخنان به بار نشیند و گوش فراداده شود و در حد شعار باقی نماند، این صنعت، صنعتی به روزتر و رو به رشدی خواهد شد.
«علی جنتی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره اقتصاد نشر بارها سخن گفته است و راهکارها و پیشنهاداتی را ارائه کرده است که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد. وی مشارکت بخش خصوصی در عرصه‌های فرهنگی و هنری امری غیرقابل اجتناب می‌داند و در این باره توضیح می‌دهد: این صنعت به عنوان صنعت پایه و متمم در چرخه تولید هر کشوری جزء صنایع اول محسوب می شود. به طور یقین صنعت چاپ در معرفی فرهنگ و تمدن ملت ها نقش موثری دارد و در دیپلماسی فرهنگی نقشی اساسی ایفا می‌کند.
در باره این موضوع «سیدعباس صالحی» معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز معتقد است: پس از انقلاب، روند ادبیات و داستان در همه حوزه ها با نگاه به فرهنگ اسلامی و ایرانی صورت گرفته و روند رو به رشدی را در این عرصه شاهد بودیم. اما در کنار این موفقیت ها، مسائل نگران کننده مهمی در عرصه نشر وجود دارد. اقتصاد نشر در بازدهی سرمایه و هزینه های بالاسری دچار مشکل است. اینکه چطور می توان هزینه ها را کم کرد و بازدهی سرمایه ایجاد شود و آن را به سود و تعادل رساند، بسیار مهم است.
آمارهای ارائه شده بر اساس شاخص ها متفاوت است و نشان می دهد این موضوع با مشکلات و موضوع های متعدی روبرو است. رعایت نکردن حقوق مولفین، کتاب سازی، ضعف قوانین در نظارت و ممیزی کتاب، ضعف اطلاع رسانی در عرصه جهانی و ترجمه های معکوس، مسایل دیگری بود که معاونت امور فرهنگی به عنوان مشکلات حوزه نشر از آنها یاد کرد.
بر این اساس، صنعت چاپ و نشر موثرترین عامل توانمندسازی و رونق اقتصادی کشور و زیربنای تحول اقتصادی است، چرا که چاپ و نشر با تمام ابعاد سیاسی و اقتصادی در ارتباط است و نکات بسیاری درباره رونق این بخش از صنعت فرهنگی مطرح می‌شود. در این باره «احمدرضا اعتماد مظاهری» رئیس شرکت تعاونی چاپخانه‌داران تهران در گفت‌وگو با خبرنگار شبستان درباره رونق اقتصاد صنعت چاپ بیان می‌کند: صنعت چاپ، صنعتی است که فعالان اقتصادی در آن حرکت می‌کنند و همچون تمام صنایع از لحاظ اقتصادی نیاز به بقا دارند. صنعت چاپ و نشر که به نوعی فعالیت فرهنگی محسوب می‌شود و محصول فرهنگی تولید می‌کند، باید جنبه‌های اقتصادی‌اش در نظر گرفته شود وگرنه این صنعت رو به افول می‌رود.
متولی ما یعنی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در حال حاضر این بودجه را در اختیار ندارد تا بتواند این صنعت با این وسعت را اداره کند، چراکه بودجه‌ای که وزارت ارشاد برای چاپ تخصیص می‌دهد، در مقایسه با بودجه بخش‌هایی چون نشر، مطبوعات و سینما، بسیار کم و حقیر است و تنها به برگزاری چند برنامه و مناسبت می‌رسد. در واقع صنعت چاپ و بسته بندی از لحاظ بودجه‌ای، در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحت تاثیر سایر حوزه‌ها است و بودجه‌اش شاید از 3 درصد بودجه این وزارتخانه کمتر باشد.
رئیس شرکت تعاونی چاپخانه‌داران تهران با اشاره به اینکه باید برای پیشرفت اقتصادی صنعت چاپ تدبیر سرمایه‌ای اندیشیده شود، توضیح می‌دهد: یک بخش صنعتی مثل چاپ، در صورتی می‌تواند درآمد ایجاد کند که سرمایه‌گذاری‌ها، منطقی و به روز باشند، اما الان اکثر چاپخانه‌های ما از سرمایه‌گذاری روز دنیا عقب هستند به این دلیل که ماشین آلات‌شان به روز نیست، چراکه این ماشین‌ها بسیار گران هستند و تهیه و فراهم کردن اینها به صورتی که خود سرمایه‌گذار اگر بخواهد رأسا این سرمایه را بگذارد، سنگین است. بنابراین حتما باید در این خصوص سرمایه‌ای باشد و تسهیلات در اختیار فعالان این حوزه قرار بگیرد تا بتوانند از نظر سخت‌افزاری خودشان را به روز کنند، چه برای جلوگیری از توزیع محصولات وارداتی و چه برای فعالیت‌های صادراتی. این سرمایه‌گذاری می‌تواند صنعت چاپ و بسته بندی را در منطقه مطرح کند و در نتیجه اولاً محصولات چاپی از بیرون کشور تامین نمی‌شود و دوم اینکه در قدم بعدی، بحث صادرات محصولات چاپی پر رنگ خواهد شد.
«مسعود فرشی فرید» عضو شورای سیاست‌گذاری صنعت چاپ نیز در این باره به خبرنگار شبستان می‌گوید: در خصوص رونق اقتصاد چاپ و نشر، وزارت ارشاد موظف است که تقسیم بندی و طراحی هویت برای بخش‌های فرهنگی انجام دهد که موضوعات اقتصادی در آنها تاثیر زیادی دارد؛ مثل اینکه در حوزه نرم افزار بخشی را تحت عنوان رسانه‌های دیجیتال تشکیل دادند و این بخش سر و سامان گرفت. این مهم باید در موضوعات مختلف فرهنگی همانند چاپ و بسته بندی نیز مورد توجه واقع شود، یعنی در واقع موضوعاتی مورد توجه قرار گیرند که شاخص های فرهنگی و در عین حال جنبه های اقتصادی دارند. بهتر است در این خصوص کارگروهی برای اقتصاد فرهنگی صنعت چاپ تشکیل شود؛ با این شیوه، اگر می خواهند در اقتصاد فرهنگ کار شود، بخش هایی از فرهنگ که گردش مالی دارند در اولویت قرار گیرد و مشخص شود کدام برگشت اقتصادی بیشتری دارند و این کارگروه، وظیفه تشخیص این اولویت ها را داشته باشد. برای مثال در حوزه چاپ چیزی بالغ بر 850 میلیارد دلار گردش مالی جهانی دارد که در فرهنگ نیز بسیار تاثیرگذار است و در این کارگروه مشخص شود که بودجه این حوزه چقدر است و چه جایگاهی در وزارت ارشاد دارد.
فکر می کنم که هنوز چنین اتفاقی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیفتاده است و چون نگاه، نگاه صنعتی و اقتصادی نبوده، این تقسیم بندی در آن در نظر گرفته نشده است.
صنعت چاپ جلوبرنده صنعت نشر است ولی جزئی از صنعت نشر نیست و گردش مالی این صنعت بالاتر از صنعت نشر در جهان است. صنعت چاپ و بسته بندی در دنیا چیزی حدود 75 درصد و صنعت نشر حدود 10 الی 15 درصد صنایع را تشکیل می دهد که به وسیله صنعت بسته بندی، خیلی از کشورها در حال انتقال فرهنگ خود هستند. بنابراین باید تمرکز بیشتری بر روی صنعت بسته بندی و تولیدات خاص داشته باشیم.
آزاده فضلی
پایان پیام/
نظر شما