بدانیم، چگونه جمعیتی می خواهیم

خبرگزاری شبستان - قم: حجت الاسلام یحیی سهروردی، محقق و پژوهشگر در حوزه علوم دینی و مولف مقالات و کتاب های مختلف و از مبلغان بین المللی در ادامه گفتگوهای خبرنگارخبرگزاری شبستان  در موضوع سیاست های جمعیتی کشور با توجه به کاهش قابل توجه نرخ زاد و ولد به بررسی موضوع جمعیت در نگاه اندیشمندان این عرصه پرداخت. متن این گفتگو به شرح زیر است:

در ابتدای بحث بفرمایید که آیا تمام اندیشمندان در موضوع جمعیت یکسان می اندیشند؟

در این خصوص نظرات مختلفی وجود دارد، برخی ها موافقند و برخی ها مخالف. موضوع جمعیت بحث جمعیتی، بحث تازه ای نیست و از گذشته نزد اندیشمندان و سیاستمداران مطرح بوده مثلا اسپیتزا در رساله سیاسی خود می گوید هر شهر جمعیت بیشتری داشته باشد، قدرت بیشتری هم دارد. در نگاهی متفاوت رابرت مالتوس، اقتصاددان و جمعیت شناس اروپایی افزایش جمعیت را نقد کرده و چنین مطرح می کند که زمین ظرفیت این همه جمعیت را نداشته و باید جلوی جمعیت را بگیریم. پس می بینیم که هر کشوری بنا بر موقعیت و امکانات خود و همچنین نظر اندیشمندانش در موضوع جمعیت سیاست های جمعیتی خود را شکل می دهد.

ایران در این موضوع چه وضعیتی دارد؟

در طول قرن اخیر جمعیت کشور با فراز و فرودهایی مواجه شده، برخی مواقع مردم به فرزندآوری تشویق شده اند و در مواردی هم به کنترل موالید. ولی به طور روشن از سال 65 قوس نزول کنترل جمعیت شیب تندی به خود گرفته که اگر نسبت به آن همچنان بی توجه باشیم، ضربات سختی برای کشور به همراه خواهد داشت. با توجه به روش آمارگیری های 10 ساله که در گذشته داشتیم میزان رشد جمعیت در سال 65 به 9/3 و در سال 75 به 96/1 می رسد و این نرخ رشد در سال 90 به 29/1 رسید و در صورت حفظ این سیر نزولی در سال 95 که زمان آمار گیری بعدی ما خواهد بود باید شاهد آمار عجیب و غریبی باشیم.

صندلی خالی مدارس و دانشگاه های امروز نتیجه فقدان نگاه آینده پژوهانه در برنامه ریزی های چند دهه قبل است// نداشتن نیروی کار و خانه های خالی از سکنه مشکلات آینده کشور در نتیجه ادامه این روند
 

وضعیت امروز کشور در موضوع جمعیت حاصل چه مسائلی است؟

این مسئله حاصل بی برنامگی مان است. بی برنامگی مسئله ایست که در همه حال ضررهای خود را دارد. امروز که هشدارها برای کاهش جمعیت فراوان است، همه والدین را به فرزندآوری فرا می خوانند باید با برنامه عمل کنیم. متاسفانه در کشور نمونه های فراوانی داریم که راهکارها در اثر نداشتن نگاه آینده پژوهانه موثر نبوده و حتی گاها به مسائل و مشکلاتی هم ختم شده است. مثلا در گذشته که کشور با جمعیت زیاد مواجه بود، بدون برنامه برای تامین نیازمان آنقدر مدرسه و دانشگاه ساختیم که امروز اکثر آنها خالی مانده است و این اتفاق نتیجه این است که ما نسبت به این مسئله نگاه آینده پژوهانه نداشتیم. دانشگاه هایی که با هزینه های گزاف ساخته شده امروز با صندلی های خالی مواجه است. بر اساس آمار موجود امسال ظرفیت دانشگاه ها از میزان پذیرش ها بیشتر بود. البته این موضوع تنها ویژه دانشگاه نیست. در فضای کار و مسکن هم امروز کشور با مشکلاتی دست و پنجه نرم می کند و اگر در این خصوص هم بدون نگاه به آینده عمل کنیم، چند سال بعد با بحران جدیدی مواجه می شویم یعنی کار داریم ولی نیروی کار نداریم و یا اینکه خانه های خالی فراوانی داریم و کسی برای زندگی در آن نداریم.

بحران قبر موضوعی است که برای آینده نزدیک باید راهکاری برایش بیندیشیم
با توجه به مسائلی که مطرح شد، بفرمایید آیا در موضوع جامعه سالمندی هم نیاز به آیده نگری داریم؟

بله، ما در آینده با جمعیت سالمندان مواجه هستیم و باید مطابق با آن فکر کنیم. شاید فعلا قابل درک نباشد ولی ما در آینده که آمار سالمندانمان بسیار افزایش یافت با موضوعی تحت عنوان بحران قبر مواجه می شویم. مسئله دیگر موضوع احترام به سالمندان است که باید از حالا نسبت به آن فرهنگ سازی کنیم. باید حوزه های علمیه فکری کارآمد در این موضوع داشته باشند و به این مسئله فکر کنند که چگونه می توان ارزش احترام را در بین نسل جدید نهادینه کرد. باید از همین حالا نهادهای مختلف دست به کار شوند مثلا فیلم سازان به ساخت فیلم هایی با این مضمون توجه کنند ولی متاسفانه ما اصلا به این موارد آینده پژوهانه مطابق با وضعیت کشورمان توجه نمی کنیم.

خودمان آینده را تدبیر کنیم
در این موارد چه توصیه ای برای دولتمردان دارید؟

 اولا در بحث حوزه نگاه آینده پژوهانه داشته باشیم و بر اساس اتفاقاتی که در آینده رخ خواهد داد، تصمیم بگیریم . باید یادمان باشد که خودمان می توانیم آینده را تدبیر کنیم و نه اینکه آینده خود را به ما تحمیل کند. ما الآن با دو بحران مواجه هستیم اول کاهش نسل و دوم هرم جمعیتی. در موضوع رشد جمعیت هم با دو اصل مواجهیم، نکته اول قدرت است که مهم تر از آن رشد جمعیت کیفی است و نکته دوم اینکه علاوه بر سیاست های تشویقی در موضوع جمعیت باید به سبک زندگی مردم هم توجه شده تا دچار گرایش به سبک های وارداتی نشویم.

باید در سیاست های تشویقی، مفاهیم ارزشمندی مثل ازدواج، مسئولیت پذیری و فرزندآوری را نهادینه کنیم. در این امر مسئولین حوزه های فرهنگی، حوزه های علمیه، سینما و هنرمندان و غیره باید مسائل را رصد کرده و سبک زندگی آینده کشور را مدیریت کنیم.

برای نمونه می گویم مثلا در موضوع مسئولیت پذیری کشوری مثل ژاپن که هیچ منبعی ندارد به دانش آموزان در مدارس می گوید که ما هیچ چیزی نداریم ولی باید کشورمان را بسازیم و مسئولیت پذیر باشیم. موضوع وجدان کاری مسئله بسیار مهم و از مشکلات پیش روی کشور ماست، مسئله ای که در کشوری مثل ژاپن از کودکی برای آن برنامه دارند. آماری که در کشور از کاهش ضریب کاری حکایت می کند از نداشتن حس مسئولیت پذیری ما سرچشمه می گیرد.

بدانیم، چگونه جمعیتی می خواهیم
در موضوع رشد جمعیت بفرمایید که آیا ما به هر قیمتی جمعیت بالا می خواهیم؟

 نه، باید در کنار توجه به کمیت ها در موضوع جمعیت به بعد کیفی هم توجه کرد. ما باید در اینجا به این سوال پاسخ دهیم که چگونه باید جمیت رشد کند و یا اینکه چه گونه جمعیتی باید رشد کند؟ برای پاسخ به این سوال باید ایدئولوژی جمعیت را بفهمیم، مثلا ما در نگاه به نحوه رشد جمعیت باید نقطه ای بررسی کنیم و بفهمیم که کدام نقطه از کشور و کدام گونه از جمعیت باید رشد کند. به همین دلیل است که گاه می بینیم ما رشد جمعیتی داریم که خطرناک (به لحاظ ظرفیت مکانی و طبیعی) است، مثلا افرادی که خانواده تحصیل کرده دارند و می توانند جمعیت کیفی به جامعه تحویل دهند، عموما اقبالی نسبت به فرزندآوری و افزایش جمعیت ندارند در صورتی که این خانواده ها می توانند جمعیت کیفی تری برای کشور به ارمغان بیاورند.

در خصوص سبک زندگی باید به چه مسائلی در فرآیند افزایش جمعیت کشور توجه کرد؟

یکی از مسائل مهم در این خصوص سبک زندگی مردم می باشد. مثلا در جامعه ای که مثلا مجرد و به تنهایی زندگی کردن ارزش باشد، عملا مفاهیمی مثل افزایش جمعیت زیر سوال می رود و به عنوان دغدغه مطرح نمی شود. امروزه با توجه به مسئولیت گریزی که در جامعه و مخصوصا بین جوانان هست علاقه به فرزندآوری هم کمتر شده ولی در راستای سبک زندگی متناسب با اعتقادات و جامعه خودمان در کشور باید به مردم یاد دهیم که باید مسئولیت پذیر باشید. این در حالی است که ما نه تنها فرزندان خود را مسئولیت پذیر بار نمی آوریم بلکه در مقابل از دوران ابتدایی این جمله را به دانش آموزان یاد می دهیم "بابا آب داد" و عملا دانش آموز راچشم به راه ارائه خدمات بار می آوریم. ما در صحبت هایمان می گوییم در ایران همه چی داریم پس بچه هم می گوید، حالا که همه چی داریم پس فقط به دنبال تفریح باشیم نه کار!.
 

پایان پیام/