انتقاد از کلیشه‌ای شدن تصویر شهدا/ قهرمان‌پروری به گیشه هم کمک می‌کند

به گزارش خبرنگار سینمایی شبستان، مراسم افتتاحیه جلسات نمایش فیلم «سینما روایت» که به نمایش آثار ارزشی حیطه دفاع مقدس اختصاص دارد با نمایش دو انیمیشن «مصطفی» و «عباس» به کارگردانی رضا میرکریمی در موسسه اسوه برگزار شد. این دو انیمیشن به زندگی شهید چمران و زندگی خلبان شهید عباس دوران اختصاص دارد.

ساخت این انیمیشن‌ها، سفارش دلم بود

رضا میرکریمی در ابتدای سخنانش درباره روند تولید این انیمیشن‌ها بیان کرد: سرمایه گذاری کار برعهده حوزه هنری بود و کار را با یک تیم و به شیوه کامیک موشن انجام دادیم. کامیک موشن شیوه ای است برگرفته از داستانهای مصور و شکلی از انیمیشن که بیشتر روی لایه ها و سطوح نقاشی کار می کند. برای ساخت این انیمیشن‌ها از کسی سفارش نگرفتم و در واقع اینها، سفارش دلم بود. طبیعی است که هر کدام از ما در برخورد با پدیده ها یک بُعد آن را درک می کنیم و بعد هم همان بُعد را به اشتراک می گذاریم.

وی تاکید کرد: شهدا همه هویت ملی و دینی کشور هستند و من هر چقدر وارد دفاع مقدس شدم و عملیات مختلف را مرور کردم بیشتر فهمیدم که با چه پدیده های عجیب و غریبی روبرو هستم. شهدایی مانند باقری نابغه هایی بودند که خیلی خوب توان پیش بینی حرکات دشمن را داشتند. رفتارهایی از این شهدا سر زده است که در افسانه ها وجود ندارد.

میرکریمی همچنین در مورد ریتم این انیمیشن ها نیز گفت: خیلی سخت است که داستان قهرمانی را در نیم ساعت تعریف کنید به خصوص برای مخاطبان ایرانی که عادت کرده اند به سیر آرام و تدریجی اتفاقات اما اینجا نیاز بود که ریتم تندی به قصه دهیم و در عین حال به روحیه ایمانی فرهنگ جبهه وفادار بمانیم. سعی کردیم به آنچه شهدا بودند و به اندیشه هایشان وفادار بمانیم.

بر این اساس، پس از این سخنان میرکریمی، این دو انیمیشن نمایش داده شد و پس از آن جلسه پرسش و پاسخ درباره فیلم ها با حضور رضا میرکریمی و محسن یزدیف منتقد سینما برگزار شد.

رضا میرکریمی درباره اینکه چرا به سراغ کار انیمیشن رفته است، گفت: یک دلیلش برمی گردد به تلاش برای ارتباط برقرار کردن با نسل جدید و دیگری نیاز مخاطبان ما به قهرمان. سینما کاری می کند و به شکلی حرف می زند که با هیچ هنری قابل مقایسه نیست اما متاسفانه ما در ارائه برخی حرفها چنان که باید نتوانسته ایم از زبان سینما بهره جوییم و آثار سینمایی مان لکنت داشته است در نتیجه نسل جدید نمی تواند با آثار ارتباط برقرار کند.

وی با بیان اینکه شرایط جامعه به گونه ای است که تردیدها زیاد شده است، اظهار کرد: تا قبل از فیلم آخرم «به حبه قند»، قهرمانان اغلب در پیدا کردن راه درست تردید داشتند، اما وقتی احساس کردم در جامعه شرایطی پیش آمده که حجم تردیدها زیاد شده و در واکنش به این همه تردید به قهرمان نیاز داریم پس تصمیم گرفتم که قهرمان پردازی را جدی تر بگیرم. البته خیلی های دیگر در سینمای ما فهمیده اند که داشتن قهرمانانی که یقین دارند بهتر است از شخصیتهای مرد هستند.

کارگردان «به حبه قند» خاطرنشان کرد: یادم می آید که قهرمان نسل ما کودکی هلندی بود به نام پطروس که شاید حتی در هلند هم به اندازه ما نمی شناختندش در شرایطی که کشور ما پر بوده از قهرمان. من هم دوست داشتم به جای یک قهرمان چند قهرمان را در یک مجموعه عرضه کنم. گنج شخصیتی شهدا هم همان ویژگی اصلی یک قهرمان است و روح مخاطب را به کار می گیرد.

قهرمان‌پروری صحیح، به گیشه هم کمک می‌کند

وی با تاکید بر نیاز سینما به قهرمان پروری، افزود: قهرمان‌پروری اگر بر اساس یک نیاز واقعی شکل گیرد و بر اساس قانون عرضه و تقاضا به گیشه هم کمک می‌کند چراکه فیلمهای قهرمان دار آثاری هستند که مورد اقبال بیشتری قرار می گیرد.

میرکریمی در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه آیا قهرمان پردازی در برابر تصویرگری معضلات اجتماعی بدون ارائه راه قهرمان قرار می گیرد، گفت: سینمای قهرمان‌دار لزوما سینمای راه‌ حل دار نیست. ممکن است هم قهرمان وجود داشته باشد و هم مشکلات نشان داده شود اما همه اینها به شرط داشتن یک نیت درست است اگر سازوکار درست باشد و کسی برای مسئول بالادستی خود و یا شخصی برای یک مسئول فیلم نسازد و ساخت یک فیلم بر اساس یک تعهد درست باشد عریان و یا پنهان بودن موضوع لطمه‌ای به آن نمی‌زند.

وی در پاسخ به سوالی درباره برخی آثار دفاع مقدس که بر وجه ملی گرایانه دفاع تمرکز بیشتری کرده اند، ضمن خودخواهانه خواندن برخوردهای شخصی با دفاع مقدس، بیان کرد: خوب نیست که در برخورد با دفاع مقدس با خودخواهی قلب واقعیت کنیم. گاهی چون خودمان تغییر کرده‌ایم چیزی که از پیشینه خودمان است را تغییر می‌دهیم و اندازه خود می‌کنیم. تغییر چیز خوبی است اما روش خودخواهانه برخورد با تاریخ دفاع مقدس درست نیست. خیلی چیزها در آثار مرتبط با دفاع مقدس از بین رفته که درباره آنها مثالی نمی‌زنیم اما از دیدن آنها رنج می‌بریم چون قلب واقعیت می‌کنند.

میرکریمی با ذکر مثالی از صحبتهای شهیدمتوسلیان در کوران درگیری های خرمشهر گفت: دو روز قبل از فتح خرمشهر متوسلیان چنان زیبا برای نیروهایش حرف می زد که نیروهایی که کاملا از دفاع خسته شده اند را به خود می آورد. متوسلیان اتفاقا از خاک هم می گوید و از خرمشهر اما شهر برایش یک نقطه است که تکلیفش را با دنیا مشخص می کند.

انتقاد از کلیشه‌ای شدن تصویر شهدا در فیلم‌ها

کارگردان «به همین سادگی» در ادامه با انتقاد از کلیشه ای شدن تصویر شهدا در رسانه های رسمی، توضیح داد: چرا در رسانه های رسمی شهدا را یک شکل کردیم؟ آیا هیچ کدام هیچ تجربه دنیوی ندارند و هیچ چیز دنیوی کسب نکرده اند. این با تصویر واقعی شهدای ما که هر کدام سیر و سلوک خاص خود را داشته اند، منافات دارد. گروهی سعی می کنند که مرتب بر وجه ملی جنگ تمرکز کنند و یک مجموعه هم هستند که سعی می کنند با بردن یک عده لات و لوت به جنگ بگویند اینها در جنگ متحول شده اند. همه این نگاهها، افراطی است و باید اصلاح شود.

میرکریمی در پایان گفت: خدا را شکر برخوردها خیلی خوب بوده و می دانم که تشویق های پایان فیلم برای من نیست و برای شخصیت های این دو فیلم است. البته گاهی حسودی ام شد که چرا برای عباس دوران بیشتر از فیلمهای دیگرم دست می زنند!

پایان پیام/