سرویس قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، متن کامل تفسیر یک جزء، صوت ترتیل جزء و تفسیر یک آیه را به صورت روزانه بر روی صفحه خود قرار خواهد داد که شماره دهم این مجموعه در ادامه می آید.
[سوره التوبة (9): آیات 17 تا 18]
ما کانَ لِلْمُشْرِکِینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ شاهِدِینَ عَلى أَنْفُسِهِمْ بِالْکُفْرِ أُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ وَ فِی النَّارِ هُمْ خالِدُونَ (17) إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّکاةَ وَ لَمْ یَخْشَ إِلاَّ اللَّهَ فَعَسى أُولئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِینَ (18)
ترجمه:
17- مشرکان حق ندارند مساجد خدا را آباد کنند در حالى که به کفر خویش گواهى مىدهند آنها اعمال شان نابود (و بى ارزش) شده و در آتش جاودانه خواهند ماند.
18- مساجد الهى را تنها کسى آباد مىکند که ایمان به خدا و روز قیامت آورده و نماز را بر پا دارد و زکات را بپردازد و از چیزى جز خدا نترسد، ممکن است چنین گروهى هدایت یابند.
تفسیر: عمران مسجد در صلاحیت همه کس نیست
از جمله موضوعاتى که بعد از لغو پیمان مشرکان و حکم جهاد با آنان ممکن بود براى بعضى مطرح گردد، این بود که چرا ما این گروه عظیم را از خود برانیم و اجازه ندهیم به مسجد الحرام براى مراسم حج قدم بگذارند، در حالى که شرکت آنان در این مراسم از هر نظر مایه آبادى است، هم آبادى بناء مسجد الحرام از طریق کمک هاى مهمى که آنها به این کار مىکردند، و هم آبادى معنوى از نظر افزایش جمعیت در اطراف خانه خدا!.
آیات فوق به این گونه افکار واهى و بى اساس پاسخ مىگوید، و در نخستین آیه تصریح مىکند:
" مشرکان حق ندارند مساجد خدا را آباد کنند، با اینکه صریحا به کفر خود گواهى مىدهند"" ما کانَ لِلْمُشْرِکِینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ شاهِدِینَ عَلى أَنْفُسِهِمْ بِالْکُفْرِ).
گواهى آنها بر کفر خودشان هم از لابلاى سخنان شان آشکار است، و هم از لابلاى اعمال شان و حتى طرز عبادت و مراسم حج شان نیز گواه این موضوع است.
سپس به دلیل و فلسفه این حکم اشاره کرده مىگوید:" اینها به خاطر نداشتن ایمان، اعمال شان نابود مىشود و بر باد مىرود، و در پیشگاه خدا کمترین وزن و قیمتى ندارد" (أُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ).
و به همین دلیل" آنها جاودانه در آتش دوزخ باقى مىمانند" (وَ فِی النَّارِ هُمْ خالِدُونَ).
با این حال نه کوششهایشان براى عمران و آبادى مسجد الحرام یا مانند آن ارزشى دارد، و نه انبوه اجتماع شان در اطراف خانه کعبه.
خداوند پاک و منزه است، و خانه او نیز باید پاک و پاکیزه باشد و دستهاى آلودگان از خانه خدا و مساجد باید به کلى قطع گردد.
در آیه بعد براى تکمیل این سخن شرایط آباد کنندگان مساجد و کانون هاى پرستش و عبادت را ذکر مىکند، و براى آنها پنج شرط مهم بیان مىدارد و مىگوید:
" تنها کسانى مساجد خدا را آباد مىسازند که ایمان به خدا و روز رستاخیز دارند" (إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الآخر) این اشاره به شرط اول و دوم است، که جنبه اعتقادى و زیر بنائى دارد و تا آن نباشد هیچ عمل پاک و شایسته و خالصى از انسان سر نمىزند، بلکه اگر ظاهرا هم شایسته باشد، در باطن آلوده به انواع غرضهاى ناپاک خواهد بود.
بعد به شرطهاى سوم و چهارم اشاره کرده، و مىگوید:" و نماز را بر پا دارد و زکات را بدهد" (وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّکاةَ).
یعنى ایمانش به خدا و روز رستاخیز تنها در مرحله ادعا نباشد، بلکه با اعمال پاکش آن را تایید کند، هم پیوندش با خدا محکم باشد و نماز را به درستى انجام دهد، و هم پیوندش با خلق خدا، و زکاة را بپردازد.
سرانجام به آخرین شرط اشاره کرده، و مىگوید" و جز از خدا نترسد." (وَ لَمْ یَخْشَ إِلَّا اللَّهَ).
قلبش مملو از عشق به خدا است و تنها احساس مسئولیت در برابر فرمان او مىکند، بندگان ضعیف را کوچکتر از آن مىشمرد که بتوانند در سرنوشت او و جامعه او و آینده او و پیروزى و پیشرفت او و بالآخره در آبادى کانون عبادت او، تاثیرى داشته باشند.
و در پایان اضافه مىکند" این گروه که داراى چنین صفاتى هستند ممکن است هدایت شوند" و به هدف خود برسند و در عمران و آبادى مساجد خدا بکوشند و از نتایج بزرگ آن بهرهمند شوند (فَعَسى أُولئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِینَ).
در اینجا به چند نکته باید توجه کرد:
1- منظور از" عمران" چیست؟
آیا آباد ساختن مساجد به معنى آبادى ساختمان و تاسیسات آن است، یا به معنى اجتماع و شرکت در آن؟ بعضى از مفسران تنها یکى از این دو قسمت را در تفسیر" عمران مساجد" در آیه فوق انتخاب کردهاند در حالى که مفهوم این کلمه یک مفهوم وسیع است، و همه این امور را شامل مىشود.
مشرکان و بت پرستان نه حق شرکت در مساجد دارند، و نه تعمیر و بناى ساختمان آنها و همه این امور باید به دست مسلمانان انجام پذیرد.
ضمنا از این آیات استفاده مىشود که مسلمانان نباید هدایا و کمکهاى مشرکان بلکه تمام فرق غیر اسلامى را براى ساختمان مساجد خود بپذیرند، زیرا آیه اول گرچه تنها سخن از مشرکان مىگوید، ولى آیه دوم که با کلمه" انما" شروع شده، عمران مساجد را مخصوص مسلمانان مىسازد.
و از اینجا روشن مىشود که متولیان و پاسداران مساجد نیز باید از میان پاکترین افراد انتخاب شوند، نه اینکه افراد ناپاک و آلوده به خاطر مال و ثروت شان، و یا به خاطر مقام یا نفوذ اجتماعی شان- آن چنان که در بسیارى از نقاط متاسفانه رایج شده- بر این مراکز عبادت و اجتماعات اسلامى گمارده شوند.
بلکه تمام دستهاى ناپاک را از تمام این مراکز مقدس باید کوتاه ساخت.
و از آن روز که گروهى از زمامداران جبار و یا ثروتمندان آلوده و گنهکار دست به ساختمان مساجد و مراکز اسلامى زدند، روح و معنویت و برنامههاى سازنده آنها مسخ شد، و همین است که مىبینیم بسیارى از این گونه مساجد شکل مسجد ضرار را به خود گرفته است!.
2- عمل خالص تنها از ایمان سرچشمه مىگیرد.
ممکن است بعضى چنین فکر کنند که چه مانعى دارد، از سرمایههاى غیر مسلمانان براى عمران و آبادى این مراکز استفاده کنیم؟
اما آنها که چنین مىگویند توجه به این نکته اساسى ندارند که اسلام همه جا عمل صالح را میوه درخت ایمان مىشمرد، عمل همیشه پرتوى از نیات و عقاید آدمى است، و همیشه شکل و رنگ آن را به خود مىگیرد. نیتهاى ناپاک ممکن نیست عمل پاکى به وجود آورد، و محصول مفیدى از خود نشان دهد، چه اینکه عمل باز تاب نیت است.
3- پاسداران شجاع
جمله" لَمْ یَخْشَ إِلَّا اللَّهَ" (جز از خدا نترسند) نشان مىدهد که عمران و آبادى و نگاه دارى مساجد جز در سایه شهامت و شجاعت ممکن نیست، هنگامى این مراکز مقدس اسلامى به صورت کانون هاى انسان سازى و کلاس هاى عالى تربیت در مىآید، که بنیانگذاران و پاسدارانى شجاع داشته باشد، آنها که از هیچ کس جز خدا نترسند، و تحت تاثیر هیچ مقام و قدرتى قرار نگیرند، و برنامه اى جز برنامه هاى الهى در آن پیاده نکنند.
4- آیا تنها مسجد الحرام منظور است؟
بعضى از مفسران آیات فوق را مخصوص" مسجد الحرام" دانسته اند، در حالى که الفاظ آیه عام است، و هیچ گونه دلیلى بر این تخصیص نیست، هر چند" مسجد الحرام" که بزرگترین مسجد اسلامى است در ردیف اول قرار گرفته، و در آن روز که آیات نازل شد، بیشتر آن مسجد در نظر بود، ولى این دلیل تخصیص مفهوم آیات نمىشود.
5- اهمیت بناى مساجد
در باره اهمیت بناى مسجد احادیث فراوانى از طرق اهل بیت و اهل سنت رسیده است که اهمیت فوق العاده این کار را نشان مىدهد.
از پیامبر (ص) چنین نقل شده که فرمود:"من بنى مسجدا و لو کمفحص قطاة بنى اللَّه له بیتا فى الجنة" : کسى که مسجدى بنا کند هر چند به اندازه لانه مرغى بوده باشد، خداوند خانهاى در بهشت براى او بنا خواهد ساخت".
و در حدیث دیگرى از پیامبر ص نقل شده:" من اسرج فى مسجد سراجا لم تزل الملائکة و حملة العرش یستغفرون له ما دام فى ذلک المسجد ضوئه"." کسى که چراغى در مسجدى برافروزد فرشتگان و حاملان عرش الهى ما دام که نور آن چراغ در مسجد مىتابد براى او استغفار مىکنند".
ولى امروز آنچه بیشتر اهمیت دارد، عمران و آبادى معنوى مساجد است، و به تعبیر دیگر بیش از آنچه به ساختن مسجد اهمیت مىدهیم باید به ساختن افرادى که اهل مسجد و پاسداران مسجد و حافظان آنند اهمیت بدهیم.
مسجد باید کانونى باشد براى هر گونه حرکت جنبش و سازنده اسلامى در زمینه آگاهى و بیدارى مردم، و پاکسازى محیط، و آماده ساختن مسلمانان براى دفاع از میراث هاى اسلام!.
مخصوصا باید توجه داشت، مسجد مرکزى براى جوانان با ایمان گردد، نه اینکه تنها مرکز بازنشستگان و از کار افتادگان شود. مسجد باید کانونى براى فعال ترین قشرهاى اجتماع باشد، نه مرکز افراد بیکاره و بى حال و خواب آلودهها!.
منبع: نفسیر نمونه
پایان پیام/
نظر شما