به گزارش خبرگزاری شبستان، کتاب "الهیات محیط زیست" به قلم آیت‌الله سیدمصطفی محقق‌داماد، رئیس گروه علوم اسلامی فرهنگستان علوم و به همت انتشارات مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران منتشر شد.
بنابر این گزارش، بحران زیست‌محیطی که زندگی بشر معاصر با آن مواجه است را باید جدا از ریشه‌های زیست‌شناسی و تجربی آن و آنچه در حوزه علوم طبیعی، زیستی و تکنولوژی مطرح می‌شود، مورد بررسی قرار داد، زیرا بی‌شک از نوع بحران فکری و اخلاقی است و مادام که نگاه بشر به زندگی و جهانی که در آن زندگی می‌کند و محیطی که او را احاطه کرده است، تغییر نیابد قابل حل نخواهد بود. اما، سخن این است که راه‌حل از کجا باید آغاز شود؟
در کتاب حاضر که توسط یک عالم دینی (فقیه و حکیم) و حقوقدان نوشته شده، سعی شده است تا بحث بحران محیط زیست از منظر الهیات، فقه، فلسفه و ادیان مورد بحث و بررسی قرار گیرد، چرا که مؤلف بر این باور است که پاسخ به سؤال فوق در شناخت علل و عوامل پدید آمدن این بحران نهفته است.
دغدغه‌های محیط‌زیستی مقولاتی جهانی هستند. شاید هوایی که ما تنفس می‌کنیم مؤسساتی در قاره‌ای دیگر آلوده کرده باشند. سوراخ شدن لایه اوزن به خاطر تولید گاز فلور و کربن بر تمام انسان‌ها تاثیر می‌گذارد. همچنین فقر و گرسنگی در یک کشور می‌تواند فشارهایی را بر منابع کشورهای مهاجرپذیر وارد کند. برخی معتقد هستند که غلبه روح سوداگری بر انسان معاصر و سیطره تمدن صنعتی او را به جان طبیعت انداخته و برای تأمین منافع خویش، کمر به نابودی طبیعت بسته است. در این رابطه می‌توان به نیچه فیلسوف آلمانی اشاره کرد که می‌گوید: «ما در زمانی واقع شده‌ایم که تمدنش در خطر نابودی به وسیله تمدن است».
بشر امروز می‌داند که با این لجام‌گسیختگی تمدن و با این بی‌اعتنایی نسبت به عناصر محیط و با این خودمحوری و از همه مهم‌تر بریدن از اصل خویش دیگر آینده‌اش تضمینی ندارد. در واقع انسان مدرن با تکیه بر اعجاز عظیم تکنولوژی خود، رو به پرستش خویش آورده و تکنولوژی مدرن انسان را به نقطه مرگباری رسانده است که او ناگزیر از نابود کردن خویش است.
بخش مهمی از بحران‌های زیست‌محیطی ریشه در نگرش ما نسبت به طبیعت، موجودات زنده و شیوه نگاه ما به آنها، برداشت ما نسبت به چگونگی هستی آنها و چگونگی ادراک ما نسبت به روابطی دارد که بر آنها بار می‌کنیم. در واقع زیربنا و پشتوانه نگرش ما نظام فکری خاصی است که جهان‌بینی ویژه یا نگرش خاصی نسبت به طبیعت و جایگاه انسان در آن را می‌سازد.
بحران‌های زیست‌محیطی امروزی یک بحران اخلاقی است و ضرورت توجه به اصول اخلاقی را یادآور می‌شود که برای به سامان بازگرداندن رابطه انسان با طبیعت مورد نیازند. بحران‌های زیست‌محیطی موجب جلب توجه برخی اندیشمندان به ویژه از دهه 1960 به بعد شده است. یعنی از هنگامی که کنفرانس سازمان ملل متحد در ماه ژوئن سال 1972 و با عنوان انسان و محیطزیست برگزار شد، بنای چنین مطالعاتی پایه‌ریزی شد.
بر همین اساس کتاب «الهیات محیطزیست» اثری با رویکردی فقهی ـ الهیاتی دریچه‌ای نوین در قلمرو مطالعات محیط زیست با رویکردی اسلامی گشوده است. مؤلف که در همایش‌های مختلف درباره محیطزیست شرکت و سخنرانی کرده، سعی کرده تا دیدگاه‌های خود را در این کتاب تبیین کند.
این گزارش می افزاید: کتاب حاضر در یازده بخش تنظیم شده و موضوع محیط زیست با دیدگاهی الهیاتی از وجوه مختلف مورد کاوش قرار گرفته است. از موضوعاتی که کتاب به آنها توجه کرده می‌توان به این موارد اشاره کرد: «علم‌گرایی جدید و پیامدهای منفی آن بر محیطزیست»، «ادیان و محیطزیست»، «تاریخ تمدن ایران در رفتار با محیطزیست»، «تجلی کلام الهی در محیط-زیست»، «فقه و محیطزیست» و «حفظ منابع زیست‌محیطی در روایات».
این کتاب با استناد به حدود 200 آیه از قرآن کریم، در بخشی تحت عنوان «دیدگاه قرآن درباره محیطزیست» به تببین و واکاوی برخی نکات و واژه‌های قرآنی مرتبط با محیطزیست مانند سوگندهای قرآنی به مظاهر طبیعت می‌پردازد. مؤلف در تفسیر آیات مربوطه به نظر برخی دانشمندان مانند ویلیام چیتیک، و حکما، شاعران و فلاسفه مسلمان مانند سعدی، ابن-سینا، ملاصدرا، فارابی و علامه طباطبایی اشاره داشته است.
نویسنده بر این نکته تأکید دارد که انسان می‌تواند با پیروی از دستورات الهی یک محیط زیست صلح‌آمیز برای خویش فراهم آورد. انسان می‌تواند به طور پاکیزه زندگی کند، اگر فقط به این حقیقت توجه کند که زمین، همانند همه چیزهایی که در درون یا ماوری آن قرار دارند، به خداوند قادر تعلق دارد. همچنین توصیه می‌شود که منابع اسلامی سنتی، از قرآن کریم و حدیث گرفته تا همه آثار سنتی مربوط به علوم، فلسفه، الهیات، کیهان‌شناسی و نظایر این‌ها عمیقاً مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان جهان‌بینی اسلامی و خصوصاً مفهوم اسلامی طبیعت و علوم طبیعی را تدوین کرد. فقط احیای جهان‌بینی اسلامی سنتی می‌تواند جایگزین واقعی جهان‌بینی رایج غربی باشد که اکنون خود دستخوش دگرگونی‌های عمیق شده و از حیثی در حال زوال است.
شایان ذکر است، کتاب "الهیان محیط زیست: به قام آیت الله محقق داماد برای نخستین بار در سال جاری روانه بازار نشر شده است.
پایان پیام/
نظر شما