حجت‌الاسلام حسن بوسلیکی عضو هیأت علمی مؤسسه اخلاق و تربیت قم در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در قم، با اشاره به مفهوم تربیت عنوان کرد: تربیت مجموعه اقدامات برنامه‌ریزی شده‌ای است که شخص را از وضع موجود به وضع مطلوب می‌رساند.
عضو هیأت علمی مؤسسه اخلاق و تربیت قم اظهار داشت: تربیت باید به صورت برنامه‌ریزی شده باشد و نمی‌توان متربی را به حوادث زندگی بسپاریم و انتظار داشته باشيم روزگار فرزند ما را تربيت کند، ولی متأسفانه در فرهنگ ایرانی برای تربیت کودکان برنامه‌ریزی وجود ندارد و والدین هيچ برنامه‌ای برای تربيت فرزندان خود ندارند.
وی با اشاره به تعریف تربیت ابراز داشت: کلمه "وضع" ناظر به ثبات محصول تربیت است یعنی باید حالت پایدار ایجاد شود، به عنوان مثال در مناسبت‌های مذهبی حب و بغض‌ها شدید می‌شود ولی در طول سال و در زندگی روزمره آن حب و بغض‌های ايمان‌محور فروکش می‌کند و خبری از آنها در زندگی عينی وجود ندارد.
حجت‌الاسلام بوسلیکی گفت: با توجه به اهداف مختلفی که افراد دارند مطلوبیت نزد هرکسی متفاوت است، برای مثال ممکن است فردی آموزش زبان انگلیسی به فرزند خود را مطلوب بداند ولی شخص دیگر آن را مطلوب نداند، به هر حال تربيت سبب می‌شود متربی از وضع موجود به وضع مطلوب برسد.
مفهوم تربیت دینی
عضو هیأت علمی مؤسسه اخلاق و تربیت قم با بیان این که از ترکیب واژه "تربیت دینی" دو نوع تلقی می‌شود بیان داشت: در تلقی اول تربیت دینی به معنای تربیت بر اساس آموزه‌های دینی است. يعنی در هر زمينه‌ای که تربيت می‌کنيم (حرفه‌ای، اخلاقی، عقلانی، سياسی و ...) بر اساس تعاليم دينی (اهداف، مبانی، روش‌ها و ...) تربيت کنيم.
وی با بیان این که در تلقی دوم منظور از تربیت دینی، تربیت در زمینه دینداری است گفت: این بدان معناست که ما می‌خواهیم نسل جدید را به گونه‌ای تربیت کنیم که دیندارتر شوند، يعنی در تلقی دوم، زمينه تربيت خودِ دينداری است. يعنی می‌خواهيم وضعيت دينداری فرزندان خود را از وضع موجود به وضع مطلوب برسانيم و آنچه اکنون موضوع بحث ما است، تلقی دوم از تربيت دينی است.
حجت‌الاسلام بوسلیکی اظهار داشت: برخی از صاحب‌نظران تربیت دینی را چنین تعریف کرده‌اند که عبارت است از مجموعه اعمال عمدی و هدفدار به منظور آموزش گزاره‌های معتبر یک دین به افراد دیگر به نحوی که آن افراد درعمل و نظر به آن آموزه‌ها متعهد و پایبند باشند.
وی عنوان کرد: در تعریف دیگری تربیت دینی به معنای شناخت خدا به عنوان رب یگانه انسان و جهان و برگزیدن او به عنوان رب خویش و تن دادن به ربوبیت او و تن زدن از ربوبیت غیر است، ولی به طور ساده تربیت دینی مجموعه‌ای از اقدامات برنامه‌ریزی شده به منظور ایجاد باور نسبت به تعالیم یک دین و التزام عملی درونی به آنها است.
ابعاد تربیت دینی
عضو هیأت علمی مؤسسه اخلاق و تربیت قم با بیان این که تربیت دینی ابعاد سه گانه‌ای دارد گفت: اولین حوزه تربیت دینی حوزه شناختی یا اعتقادی است که این حوزه در رابطه با ایجاد باور و ایمان به تعالیم دین درباره جهان و انسان از جمله خداباوری، معادباوری و نبوت‌باوری است.
حجت‌الاسلام بوسلیکی بیان داشت: در حوزه شناختی و یا اعتقادی بايد گفت که اگر مقدمات علم فراهم شود، علم خود بخود حاصل می‌شود ولی ایمان یک امر اختیاری است يعنی حتی اگر مقدمات آن فراهم شود، ايمان خود بخود حاصل نمی‌شود.
وی با بیان این که ايمان ورزيدنی است اظهار داشت: ممکن است انسان به امری علم يقينی داشته باشد ولی به آن ايمان نياورد، همان طور که در سوره نمل آیه 14 اشاره به این دارد که آنان به مطلبی که پیامبر می‌گوید یقین دارند ولی انکار می‌کنند و ایمان نمی‌آورند، بنابراين عنصر اختياری بودن در مفهوم ايمان بسيار اساسی است.
عضو هیأت علمی مؤسسه اخلاق و تربیت قم با بیان این که دومین بعد تربیت دینی، بعد هیجانی و عاطفی است ابراز داشت: در این بعد، نظامی از حب و بغض‌ها را داریم که بر اساس ارزش‌های ایمانی و انسانی است، نه این که صرفا ارزش‌های قومی و قبیله‌ای باشد.
وی با بیان این که براساس ایمان، حب و بغض‌ها را داریم عنوان کرد: به عنوان مثال پيوندهای ايمانی (محبت‌ها) ما با شيعيانی که هم‌وطن ما نيستند، قوی‌تر از پيوند ما با هم‌وطنان و بلکه همشهريان اقليت‌های دينی خواهد بود، البته پيوندهای سرزمينی و قومی نيز جای خود را دارند ولی در نظام حب و بغض‌ها بالاترين جايگاه را ندارند.
حجت‌الاسلام بوسلیکی با اشاره به این که در بعد رفتاری يا ارادی که سومین بعد تربیت دینی است پایبندی به دستورالعمل‌های دینی است خاطرنشان ساخت: در برخی از ادیان توصیه‌های کلی اخلاقی در حد فضایل نفسانی شده است ولی دستورالعمل ندارند.
وی تصریح کرد: در همه ادیان گفته شده است که مهربان باشید ولی این که چگونه مهربان را به اجرا بگذارید، در برخی از ادیان موجود دستورالعملی ارائه نشده است، در صورتی که در دین اسلام علاوه بر توصیه به فضایل نفسانی، دستورالعمل‌های خاصی ارائه داده است که افراد باید به این دستورالعمل‌ها چه در قالب شریعت و چه در قالب اخلاق پایبند باشند.
اگر نسل جوان دیندار نباشند معلوم می‌شود که برای تربیت دینی آنها برنامه‌ای نداشته‌ایم
عضو هیأت علمی مؤسسه اخلاق و تربیت قم عنوان کرد: در تربیت دینی نکته مهمی که وجود دارد این است که برای رشد دینی تربیت لازم است، یعنی اگر انسان‌ها را به حال خود رها کنیم دیندار نمی‌شوند و فطرت دینداری آنان شکوفا نمی‌شود.
حجت‌الاسلام بوسلیکی تصریح کرد: اگر نسل جوان دیندار نباشند معلوم می‌شود که برای تربیت دینی آنها برنامه‌ای نداشته‌ایم، البته عنصر اختيار و انتخاب نسل جوان، در اين ميان نقش خود را دارد ولی وضع دينداری نسل جوان بيش از همه و پيش از همه، محصول برنامه‌های تربيتی ما است.
وی با بیان این که ایمان امری ورزیدنی است و نسل جدید باید یاد بگیرد که آن را با اختیار ایجاد کند عنوان کرد: در تربیت دینی عنصر اختیار و آگاهی برای متربی باید وجود داشته باشد یعنی گاهی لازم است که والدین در مسائل دینی بچه‌ها را آزاد بگذارند.
عضو هیأت علمی مؤسسه اخلاق و تربیت قم تأکید کرد: گاهی اوقات آزاد گذاشتن فرزندان در اعمال دينی، خيرش بيشتر از اجبار برای انجام آنها است، البته اين امر کليت ندارد و والدين بايد بدانند که چه موقع آنها را آزاد بگذارند و چه موقع به اصرار، از آنها اعمال دينی را بخواهند.
حجت‌الاسلام بوسلیکی با بیان این که التزام درونی، عنصر عقلانیت را جدی می‌کند اظهار داشت: این بدان معناست که هر شخصی باید از درون خود تمایل و التزام به دین داشته باشد، بنا به فرموده معصومین (ع) دینداری بدون عقلانیت ارزش ندارد و ما باید "دیندار عاقل" تربیت کنیم.
امروزه تربیت دینی نمی‌تواند عمدتا مبتنی بر تلقین، تحمیل و عادت باشد
حجت‌الاسلام بوسلیکی با اشاره به این که تربیت یک فرآیند تدریجی و حساس است بیان کرد: در تربیت دینی، عناصری مانند تلقین، تحمیل و عادت کارکردهای مقطعی و جزئی خود را دارند ولی نمی‌توانند جریان غالب و اصلی تربیت دینی باشد و این بدان معناست که تربیت نمی‌تواند عمدتا مبتنی بر تلقین، تحمیل و عادت باشد.
عضو هیأت علمی مؤسسه اخلاق و تربیت قم خاطرنشان ساخت: عنصر تلقین وابسته به اقتدار و ابهت تلقین‌کننده، تحمیل وابسته به زور و همچنین عادت مبتنی بر تکرار است و این سه عنصر نباید به صورت جریان کلی تربیت باشد.
وی با اشاره به این که تربیت هم عناصر ثابت و هم عناصر عصری دارد گفت: برخی عناصر چه به لحاظ روش‌ها، اصول و ابزار در کل تاریخ ثابت است ولی بعضی از عناصر در دوره‌های مختلف متفاوت است.
حجت‌الاسلام بوسلیکی تصریح کرد: اگر در گذشته "پاک‌سازی محيط" يکی از روش‌های اصلی تربيت تلقی می‌شد، امروزه با توسعه ابزارهای ارتباطی غيرقابل کنترل (مانند تلفن همراه و اينترنت) نمی‌توان برای اين روش خيلی حساب باز کرد.
در تربیت دینی فقط به دینداری ظاهری اکتفا نکینم
حجت‌الاسلام بوسلیکی با بیان این که هدف اساسی و محوری‌ترین بحث تربیت دینی بحث عبودیت است عنوان کرد: عبودیت به معنای بندگی است یعنی خود را بنده خداوند و تحت سیطره و کنترل او بدانیم.
وی تصریح کرد: همان اندازه که التزام بیرونی یعنی دینداری آشکاری و ظاهری ارزش دارد باید دینداری درونی هم برای ما مهم باشد، برخی هستند که فقط به ظاهر دین اکتفا کردند به عنوان مثال نماز می‌خوانند، روزه می‌گیرند ولی ارتباط درونی برقرار نمی‌کنند و باطن را فدای ظاهر کردند و برخی هم برعکس اعتقاد دارند که باید ارتباط درونی با خداوند داشته باشند و به دینداری ظاهری اعتقادی ندارند ولی در تربیت دینی باید به هر دو توجه شود.
عضو هیأت علمی مؤسسه اخلاق و تربیت قم افزود: در تربیت دینی به ظاهر اکتفا نکینم و زمانی که می‌بینیم که یک کودک مرتب به مسجد می‌رود و روزه می‌گيرد و در مراسم مذهبی شرکت می‌کند، فکر نکنیم که مسئله حل شده است و به هدف تربيتی خود رسيده‌ايم.
حجت‌الاسلام بوسلیکی با بیان این که در خواندن دعاهای وارد شده از معصومين (ع) لازم است به ارتباط درونی با خداوند هم توجه شود، گفت: ممکن است به خاطر توجه زياد به ظاهر اين ادعيه و دقت در عبارت‌خوانی آنها، ارتباط درونی مورد غفلت واقع شود.
وی در پایان اظهار داشت: اگر فردی نتواند با ادعيه وارد شده (به خصوص به زبان عربی) ارتباط درونی برقرار کند، مناجات به زبان خودش ارجحیت دارد و گاهی علاوه بر دعاهای مرسوم، لازم است که انسان با زبان خود با خداوند حرف بزند.
پایان پیام/
نظر شما