به گزارش خبرنگار سرویس مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، مسجد به عنوان اصلی ترین عامل تمدن ساز جامعه اسلامی، همواره مهد عبادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی مسلمین بوده است و از زمان صدر اسلام تاکنون نبی مکرم اسلام مهمترین برنامه ها و فعالیت های امت در مسجد تعریف شده است.
همچنین روایات متعددی پیرامون اهمیت حضور در مسجد، اهمیت اقامه نماز جماعت در مسجد، تاثیرات حضور در مسجد از زبان ائمه اطهار (علیهم السلام) بیان شده است که هرکدام نشان از اهمیت جایگاه مسجد نزد خداوند دارد، بنابراین توجه و رسیدگی به مساجد و همچنین تعریف برنامه های متعدد دینی فرهنگی می تواند اقشار مختلف مردم و به ویژه نوجوانان و جوانان را به مسجد جذب کرده و از سوی دیگر سبب شود تا مسجد برایشان دغدغه شود و در ذیل برنامه های روزانه آنان تعریف شود. در واقع شکل گیری سبک زندگی اسلامی نیز با ارایه و تنظیم جایگاه مشخص برای مسجد در برنامه های فرزندان از سوی والدین به تدریج شکل خواهد گرفت.
اما موارد یاد شده تنها یک سوی قضیه را تشکیل می دهد، با توجه به تاثیر مسجد در تمدن سازی و جایگاه این نهاد مقدس در طول تاریخ اسلام، می توانیم مسجد را به عنوان یکی از مهمترین عوامل در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بدانیم.
خبرنگار سرویس مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، در راستای بررسی این مساله با دکتر «رسول عباسی»، عضو هیات علمی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و مولف کتاب «اصول اسلامی مدیریت پیشرفت در مساجد» به گفت وگو پرداخته است که حاصل آن را می خوانید:
- به عنوان نقطه آغاز این بحث فکر می کنم اشاره ای به کلیت بحث الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت داشته باشیم، این مولفه در یک نگاه اجمالی چه تعریف و هدفی دارد؟
ما الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را نظام واره ای از ارزش ها، آرمان ها و اهداف اسلامی می دانیم. مقام معظم رهبری(مدظله العالی) بحث الگو را در نشست اندیشه های راهبردی مطرح کردند و چهار عرصه را در بحث الگو اسلامی ایرانی پیشرفت ارایه دادند که شامل فکر، علم، معنویت و زندگی می شد.
بنابراین ما مقصد نهایی را قرب الی الله می دانیم یعنی هدف زندگی را قرب الی الله می دانیم که در سایه همین تفکر جامعه رو به تعالی خواهد رفت. به بیان دیگر و به زبان ساده تر طرح جامع ارزش محور حرکت کشور و نظام رو به تعالی ذیل این تعریف جای می گیرد.
با اشاره ای که در ابتدای بحث به مسئله الگو شد «مسجد» در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت چه جایگاهی دارد و چه شد که این مساله برایتان دغدغه شد و به آن پرداختید؟
رساله دکترای من تدوین الگوی مدیریت اثربخش مسجد بود، این رساله در 1387 ارایه شد. واقعیت آن است که به این نتیجه رسیدم که زمان آن فرارسیده است که مسجد را از نگاه کاربردی و مدیریتی بررسی کنیم. در نتیجه در سیر این پژوهش شاکله مسجد طراز اسلامی نیز مورد توجه قرار گرفت، این مساله همواره برای من مهم بود و اینکه بتوانم در قالب یک اثر پژوهشی این مهم را بررسی کنم.
مساله دیگر در این راستا اینکه از نظر من مسجد ظرفی برای اشاعه دین است، به بیان دیگر مسجد در نظام اسلامی قلب تمدن اسلامی است. البته برخی معتقدند که بحث حکومت را باید به مسجد برگردانیم البته تحقق این شرایط در جامعه مهدوی محقق خواهد شد. به شخصه معتقدم بررسی مباحثی از این دست در وضعیت فعلی ما را از مباحث واقعی که در حال حاضر امکان تحقق دارند دور می کند.
موضوع دیگری که در این بحث مورد توجه قرار می گیرد آن است که مسجد ظرف ترویج دین است، نظرم این است که ما به جای آنکه حکومت را در مسجد متمرکز کنیم بیاییم و نسبت به تاثیر و نقش مسجد در سطح فرهنگ مردم سرمایه گذاری داشته باشیم و سلسله مراتب برای فعالیت های مسجدی در نظر بگیریم.
مسجد شهر و کشور اسلامی را می سازد. باید تاکید را در اثرگذاری مسجد در محله قرار دهیم. این هدف باید آرمان ما باشد و اساسا ساخت یک محله بر اساس موقعیت، فضا و فعالیت های مسجد باشد.
- مواردی که اشاره داشتید همواره در مقاطع مختلف مورد تاکید قرار گرفته است، به نظر شما علت اینکه امروز بعضا در برخی مساجد حضور آنچنان که باید نیست چه می تواند باشد؟
برخی مساجد در محلات اصلا اثرگذاری ندارند چراکه فعالیتی به جز اقامه نماز جماعت برای خود تعریف نکرده اند. ببینید مسجد نهاد انسان ساز است و باید در تمدن سازی محور باشد. این نگرش نباید در سطح آرمان باقی بماند بلکه باید مسجد را با نگاه مدیریتی نیز تعریف کرد و اینجاست که مدیریت فقهی نیز معنا می یابد. زمانی که برخی مساجد فعالیت خود را صرفا در اقامه نماز جماعت محدود می کنند نمی توان انتظار داشت که آن مسجد در سطح محله مطرح شود.
- اهمیت طرح گسترده بحث مدیریت مسجد و مدیریت فقهی مسجد از کجا ناشی می شود؟
اساس اصولی که در علم مدیریت اسلامی وجود دارد باید در حوزه مسجدداری مورد توجه باشد. اساسی ترین مشکل ما این است که نگاه مردمی نه در سطح کلان و نه در سطح خرد در جامعه ما نسبت به مسجد حاکم نیست و به این علت است که از ظرفیت مساجد به آن معنا استفاده نمی شود.
مسجد ظرفیت انسان سازی، اجتماع سازی، سیاست سازی دارد. حقیقتا به جز بحث سیاسی چه کانالی جز مسجد می تواند هدایتگر سیاسی برای کل مردم جامعه باشد؟ مسجد بینش سیاسی را ایجاد می کند.
اگر رسانه ها را در امر مساله سیاسی کنار بگذاریم حقیقتا فقط مسجد می ماند و معمولا مسجد در این مباحث حضور دارد. بنابراین بررسی بحث مدیریتی مسجد در واقع حرکتی به سوی این بازسازی و تبیین مباحثی از این دست است.
- کمی فضای بحث را تغییر دهیم، احیای ظرفیت های مساجد مستلزم تحقق چه مواردی است و اساسا به جز کارکرد عبادی چه کارکردهایی را می توان برای مساجد در نظر گرفت؟
این مهم نیازمند برنامه ریزی جدی است و مساجد در صورت حمایت می توانند مجددا کارکرد گذشته خود را احیا کنند. حتی مسجد حتی ظرفیت کارآفرینی دارد. اگر مسجد بیاید و در بحث کارآفرینی حضور یابد شرایط اشتغال را در یک محله بهبود خواهد بخشید.
اساسی ترین توجه رسول اکرم(ص) نسبت به مساله مسجد بعد فکری مسجد است، یعنی مسجد را به عنوان محل تفکر می داند و این توصیه جدی است که وقتی وارد مسجد می شوید رو به قبله بنشینید و تفکر کنید و این توصیه جدی است بنابراین مسجد جایگاه عبادت و تفکر است.
مسجد محل تامل است. اما از گرفتاری های مساجد ما این است که سر و صدا و شلوغی بیهوده امکان تفکر و تامل را در محیط مسجد نمی دهد. در حالی که می توانیم مسایل روز را به اشکال مختلف در مسجد مطرح و به بحث بگذاریم تا بینش حاضران در مسجد نسبت به مسایل روز افزایش یابد.
- کانون های مساجد تا چه اندازه در نیل به این هدف اثربخش هستند؟
این مباحث می تواند در قالب کانون های مساجد مطرح شود. می توان مباحث علمی را نیز مطرح کرد همچنین حلقه های بصیرت در مساجد تاثیرگذار است. اما عرصه دیگری که مساجد می توانند در آن حضور یابند عرصه معنویت است. حضور در مسجد حضور ایمانی است. همچنین در عرصه زندگی نیز در طول تاریخ دیده ایم که مسجد چگونه در حیات مردم حضور دارد. برای مثال در عرصه خانواده و مشکلاتی که بعضا در خانواده ها وجود دارد.
از آنجایی که گفتمان سازی پیشرفت مستلزم یک حرکت همگانی است مسجد می تواند حضور جدی در این حوزه داشته باشد ضمن اینکه مسجد امکان حضور همگانی دارد.
بسیاری معتقدند که نهادهای مردمی در الگوی اسلام ایرانی پیشرفت جایگاه مهمی دارد.مهمترین بستر اجرایی این اعمال در مسجد تعریف می شود.البته بعضا نهادهای رقیب نیز برای مساجد وجود دارد مثل مکتب القرآن ها. اما ما باید بپذیریم که هر موسسه یا نهادی یک مدیریت دارد و این امر یک روال طبیعی است. ما راس طبیعی مسجد را امام مسجد می دانیم.
- به تازگی مباحثی تحت عنوان «فقه المسجد» برای طلاب ارایه می شود، به نظرتان حضور و ارایه این درس تا چه اندازه مورد نیاز طلاب و مساجد ماست؟
قطعا مورد نیاز است چراکه ائمه جماعات طلاب حوزه ها هستند، بنابراین ارایه درس در واقع بیش از پیش طلبه ای را که می خواهد امام جماعت شود آماده می کند. با این وصف اما به نظرم در حوزه فقه المسجد تا الان حوزه های علمیه چندان قوی کارنکرد اند. باید به شکل اسم و رسم داری مباحث فقه المسجد را مطرح و به آن در سطح گسترده ای در حوزه توجه کنیم.
- اگر توصیه ای نسبت به مسایل و احکام مساجد دارید این فرصت در اختیار شماست
به نظر من باید سنت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) را بررسی کنیم و ببینیم سیره اهل بیت (علیهم السلام) در این راستا چه بوده است. واقعیت آن است که ما به بسیاری از واجبات و مستحبات در مورد مساجد آنچنان که باید توجه نکرده ایم و در واقع کار محتوایی در سطح مسجد و نمازگزاران نداشته ایم در حالی که واجبات امر قانون ساز دین و مستحبات فرهنگ ساز هستند بنابراین به نظر می رسد که توجه به نسبت به این دو مولفه می تواند در راستای تحقق و نیل به مسجد طراز اسلامی مفید واقع شود.
پایان پیام/
نظر شما