خبرگزاری شبستان: شکل گیری جامعه مسجدمحور نیاز به آن دارد تا مقدمات موخراتی از سوی نهادهای دولتی و خصوصی برای مساجد فراهم شود. اگر بخواهیم مسجد به معنای واقعی تبدیل به کانون محلات شهر شود باید بتوانیم امکانات متعددی را در اختیار مساجد بگذاریم تا از این مسیر به تدریج حضور مسجد در زندگی مردم بیش از پیش ملموس شود و به ویژه قشر نوجوان و جوان نسبه به حضور در برنامه های مساجد نگاه ویژه ای را قایل شوند.
همچنین با توجه به کارکرد عبادی مسجد چه طور می توانیم مردم را نسبت به مسایل مربوط به مسجد از جمله فقه المسجد آشنا کنیم.
خبرنگار سرویس مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، در راستای بررسی مسایل یاد شده با حجت الاسلام «سید ابراهیم میرباقری» استاد سطح عالی حوزه علمیه الامام القائم عج الله تعالی فرجه الشریف به گفت وگو نشسته ایم که خود سال ها در مسجد ابوذر تهران امام جماعت بوده است:
به عنوان اولین سوال بفرمایید فقه در حوزه مباحث و احکام مربوط به مسجد (فقه المسجد) دقیقا به بررسی چه مباحثی می پردازد؟
کلمه فقه به بسیاری از موارد مرتبط می شود، مانند فقه الغة، فقه الحدیث و ... بنابراین در یک توصیف کلی باید بگویم که این کلمه (فقه) گستره وسیعی دارد. فقه به معنای فهم است، فهمی که از علوم مختلف می توان استنباط و بحث کرد. در باب مسجد نیز فقه همین معنا را می یابد، زمانی که می گوییم فقه المسجد یعنی بررسی امور مسجد و آنچه که در حوزه احکام و مسایل متععد مربوط به مسجد مطرح می شود.
برای مثال اینکه فرد در چه شرایطی می تواند وارد مسجد شود، لباس او چگونه باشد، در مسجد در مورد چه مواردی صحبت کند.
ضرورت بررسی و ارایه درس فقه المسجد در سطح مدارس دینی و حوزه های علمیه چیست؟
بسیار اهمیت دارد، چراکه ما داریم از کانونی صحبت می کنیم که اسلام در آن شکل گرفت. مسجد از منظر اسلام پایگاه همه چیز است و تمام مسایل اسلامی از مسجد صادر می شود. برای مثال در زمان نبی مکرم اسلام مسجد مهمترین مکان شهر بود. شاکله دینی، فرهنگی و اجتماعی امت از مسجد گسترش پیدا می کرد. ضمن اینکه بررسی این مساله نیز اهمیت دارد که اولین اقدام پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) بعد از ورود به مدینه ساخت مسجد قبا بود. بنابراین با توجه به این جایگاه است وظیفه داریم نسبت به بیان فقه المسجد در سطح مساجد، برنامه های بیشتری داشته باشیم و مدارس دینی و حوزه های علمیه نیز در رابطه با این موضوع مباحث مستمری را داشته باشند.
نگرش پیامبر اسلام نسبت به کارکرد مسجد و همچنین بحث فقه المسجد چه بود؟ آیا این مساله به کارکرد های متعدد مساجد در آن زمان بر می گشت؟ به هرحال مسجد محور تمامی فعالیت های مسلمین در آن دوران بود، چه تحلیلی دارید؟
در هر صورت این مساله وجود داشت، یعنی این محوریت فعالیت جامعه اسلامی در مسجد از عوامل مهم بود، از سوی دیگر مسجد محل عبادت، محل حضور مسلمین بود، در عین حال کارکرد تک بعدی نداشت، حضرت محمد(صلی الله علیه و آله وسلم) تمامی برنامه های سیاسی، ملاقات با هیات های مختلف، بیان مسایل روز جامعه، اعزام نیرو به جبهه ها را در مسجد قرار داده بود یعنی محور این فعالیت ها در مسجد بود.
آن حضرت در تمامی امور مشورت می کرد و مرکز این مشورت را مسجد قرار داده بود.
از نظر نگاه آن حضرت نسبت به فقه المسجد نیز در عملکرد پیامبر می بینیم که به این موضوع توجه وافری داشته است. حضور در مسجد در اولین قدم برای عبادت است. بنابراین نبی مکرم اسلام ایستاد و برای مردم نماز خواند تا آنها نیز یاد گر فتند. می خواهم بگویم فقه المسجدی که پیامبر برای مردم بیان می کرد (عملی) بود و مردم در از عمل پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) آموختند که در مسجد باید چه رفتاری داشته باشند.
به نظر شما امروز برای بازگرداندن نگاه علمی و برقراری گفت وگوهای علمی اعتقادی در مساجد به سان زمان پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) باید چه کرد؟
این رویکرد کم و بیش در مساجد ما وجود دارد، به ویژه در دوران انقلاب اسلامی نمود بیشتری داشت. من معتقدم برای آنکه مساجد در حوزه های مختلف اعتقادی و علمی به شکل مناظره وار و برقراری جلسات مباحثه فعال شوند، در وهله اول امام جماعت به عنوان مدیر مسجد باید برنامه ریزی داشته باشد. برقراری شیوه پرسش و پاسخ حین ارایه سخنرانی اولین قدم است.
همچنین ارایه مباحث به روش روز نیز اهمیت دارد. امروز با نسلی مواجهیم که با شبکه های بی شمار مجازی، رسانه های مختلف، رادیو و تلویزیون سر و کار دارد، این نسل از وقایع روز مطلع است بنابراین انتظار دارد زمانی که به مسجد می آید شبهات برخاسته از مسایل فرهنگی و هجمه هایی که به آنها مواجه می شود پاسخ داده شود. در این نگاه مسجد برای جوان یک مأوا است.
البته این رویکرد باید ذوابعاد باشد، برخی مساجد حتی فعالیت های خود را در راستای پر کردن اوقات فراغت اقشار مختلف ارتقا داده اند، به نظر این رویکرد می تواند حضور مسجد در زندگی مردم را بیش از پیش پر رنگ کند.
دقیقا، من مساجدی را می شناسم که حتی چرخ خیاطی برای برگزاری کلاس های دوزندگی و بافندگی برای بانوان خریداری کرده اند. این چنین برنامه هایی توجه به گروه ها و اقشار مختلف مردم را در مسجد نشان می دهد و همین مساله سبب می شود که به تدریج مردم بر مدار فعالیت های مسجد محل برنامه های خود را سامان ببخشند.
راه اندازی صندوق قرض الحسنه در مسجد نیز از آن دست اقداماتی است که می تواند مسجد را در حوزه امور اقتصادی نیز وارد کند و کم کم وجه دیگر را به سایر کارکردهای مسجد بیافزاید.
برخی مساجد همان حداقل برنامه ها را ندارند، صرفا اقامه نماز جماعت در آنها برقرار است.
تعداد این مساجد محدود است، اما به هرحال حتی ائمه جماعاتی که مسن هستند و یا صرفا اقامه نماز دارند باز هم مساله می گویند، احکام و مباحث اعتقادی را دارند.
با توجه به کلیت مباحثی که عنوان کردید، به نظر شما امروز به چه مسجدی می توانیم عنوان مسجد طراز اسلامی اطلاق کنیم؟
طراز اسلامی در مورد کلیت مسجد است، مردم و امام جماعت هر دو این عنوان را می سازند. اگر امام جماعت دلسوز و همراه مردم باشد و به کار خود ایمان کامل داشته باشند و از مراجعه مردم خسته نشود این مسجد کم کم تبدیل به محور محله خواهد شد. اگر نهاد های آکادمیک ما برای پاسخگویی به جوانان آنچنان که باید زمان نمی گذارند مسجد باید ماوایی برای پاسخ به این پرسش ها باشد.
امام جماعت مسجد باید در مورد امور مربوط به مسجد با مردم مشورت کند، این تصمیمات نباید یک جانبه باشد. از سوی دیگر باید مطالعه کند و ببیند که در حال حاضر چه مباحثی در جامعه مطرح است و اتفاقا نسبت به نوجوانان و جوانان حساسیت مضاعفی داشته باشد و وقت بیشتری را به آنها اختصاص دهد.
این مسئله امکانات و البته حضور مستمر امام جماعت را می طلبد، اما برخی از ائمه جماعات تنها در ساعات اقامه نماز حضور می یابند، برخی مساجد تنها دو نوبت نماز جماعت دارند، چه طور می توانیم تحقق این امر را چنین شرایطی ممکن بدانیم، البته برای رفع این مشکل بسیاری معتقدند که مساجد باید شبانه روزی شوند، نظر شما چیست؟
من با مسئله شبانه روزی شدن مساجد موافقم، در گذشته چنین بود، امروز نیز باید امکانات آن فراهم شود. در حال حاضر مسجد میدان امام حسین (علیه السلام) تهران اینگونه است. به نظر اساسی ترین مشکل در راستای شبانه روزی شدن مساجد تهیه امکانات و نیروی کافی است. باید خادم در مسجد حضور مستمر داشته باشد پس باید از نظر مالی او را تامیین کنیم. نباید انتظار یک جانبه داشت.
برای حسن ختام بحث تصور می کنم اشاره ای داشته باشیم به خاطرات شما از امام خمینی(ره)، در این مقطع آیا خاطره ای در ذهن تان هست که برای مخاطبان ما از امام راحل بیان کنید؟
بله، به خاطر دارم که بنا بود پیامی را برای امام خمینی(ره) ببرم، ظهر بود و من به منزل ایشان رفتم و دیدم که دارند برای نماز ظهر وضو می گیرند، اخبار را گفتم و بیان کردم که ساواک یکی از منبرهای متشخص را از منبر پایین آورد. با خود گفتم شاید ایشان ناراحت شوند اما امام (ره) قاطعانه پاسخ داند که : شل حرف زده اگر مقابل ظلم بایستی و سینه سپر کنی فرار می کند اگر ضعف نشان دهی چنین نخواهد شد.
می خواهم بگویم امام شخصیتی قاطع ، نترس و شجاع داشت، حرف اش را میزد. این منش امروز الگوی ماست.
پایان پیام/
نظر شما