آیا امام جواد (ع)، تنها فرزند امام رضا (ع) است؟

حجت الاسلام والمسلمین سید علی مقدم قوچانی، استاد حوزه و امام جماعت مسجد علوی صد دستگاه تهران و نویسنده کتاب "گوهر هدایت" (که بحثی دیرپا در مورد تعداد فرزندان امام رضا (ع) ایجاد کرد) با بیان اینکه درباره تعداد فرزندان امام رضا (ع) دو قول وجود دارد، گفت: قول اول، فرمایش شیخ محمد بن محمد بن نعمان معروف به شیخ مفید در کتاب "رشاد" است که فرمودند: هنگامی که امام هشتم از دنیا رفت ما نمی دانیم که آیا غیر از امام جواد فرزند دیگری داشته است یا نه؟ برخی از این کلام شیخ، برداشت غلط دارند و گمان کردند ایشان به طور یقین فرموده امام رضا(ع) به غیر از امام جواد(ع) فرزند دیگری نداشتند.

وی با اشاره به اینکه در کتاب "گوهر هدایت" مبتنی بر اسناد دقیق، پنج جواب درباره برداشت اول ارایه شده است، گفت: جواب اول اینکه شیخ مفید نفی علم از خودش فرموده است و نگفته امام رضا(ع) فرزند دیگری غیر از جواد(ع) نداشته است. کلام شیخ مفید این است: امام رضا (ع) هنگام شهادت به غیر از امام جواد(ع) احتمالا فرزند دیگری نداشته است (لذا ممکن است قبل از شهادتشان، فرزندان دیگری داشته که یا به شهادت رسیده یا به اجل طبیعی از دنیا رفته اند).

حجت الاسلام والمسلمین مقدم قوچانی افزود: پاسخ دیگر به کسانی که اعتقاد دارند امام رضا (ع) تنها یک فرزند دارند این است که کنیه امام رضا (ع) ابوالحسن است اگر امام علی بن موسی الرضا (ع)، تنها یک فرزند به نام امام جواد (ع) داشتند می بایست کنیه ایشان ابوالجواد باشد نه ابوالحسن.

نویسنده کتاب "گوهر هدایت" تصریح کرد: بنای شیخ مفید در کتاب "رشاد" در اختصار بوده است نه تحقیق و تفحص؛ یعنی شیخ در کتاب مذکور به اختصار زندگانی ائمه علیهم السلام را شرح داده است.

وی در ادامه به تبیین پنجمین پاسخ به منکرین تعدد فرزندان حضرت ثامن الحجج (ع) پرداخت و اظهار داشت: برخی از مورخان و علمای بزرگ اسلامی قول شیخ مفید را قبول نکرده اند و برای امام رضا (ع) بنا بر قول مشهور، 6 اولاد و بنا بر قولی دیگر، 8 فرزند ذکر کرده اند. بنابر قول 6 فرزند، حضرت صاحب پنج پسر و یک دختر به این نام ها است: جواد، حسن، حسین، جعفر، ابراهیم و فاطمه.

حجت الاسلام والمسلمین قوچانی در ادامه نام تعدادی از علما را که تعدد فرزندان علی بن موسی ارضا (ع) را قبول دارند، اظهار داشت:

1. ابوالحسن علی بن عیسی بن ابی الفتح اربلی از مفاخر علمای شیعه در قرن هفدهم و صاحب کتاب کشف الغُمَّة فی معرفة الائمة؛

2. علامه ربانی مرحوم مقدس اردبیلی در حدیقه الشیعه؛

3. علامه مجلسی در بحارالانوار؛

4. علامه مجلسی در تذکره الائمه؛

5. مرحوم محمدرضا امامی مدرس معروف به خاتون آبادی؛

6. ابن دری از علمای اهل سنت در کتاب تذکره الخواص؛

7. مين الدين خان بن ابوالمكارم حسيني هروي در کتاب رشحات الفنون به نقل از مسند الرضا؛

8. کتاب تاریخی حبیب السیر این کتاب در هشت قرن پیش نوشته شده؛

9. علامه بزرگوار سیدجعفر آل بحرالعلوم در کتاب تحفه العالم؛

10. شیروانی در کتاب بستان السیاحه؛

11. عمیدالدین حسینی نجفی در کتاب بحر النساب مشجر؛

12. آقای امامزاده اصفهانی در کتاب 14 معصوم؛

13. شبراوی در کتاب التحا؛

14. شبلنجی در کتاب انوارالاسفار؛

15. کتاب کنزل الانساب؛

16. نویسنده کتاب بحرالانساب تعداد فرزندان امام رضا را 7 فرزند به این نام ها خوانده است: جواد، هادی، یعقوب، حسن، ابراهیم، فضل و جعفر؛

17. حمدالله مستوفی در کتاب تاریخ برگزیده که 5 پسر و یک دختر برای امام بیان کرده است؛

18. ابن شهر آشوب نقل می کند که در مرو مسجدی به نام زرد وجود دارد که حضرت رضا در آن نماز خوانده و یکی از فرزندان ایشان در آنجا مدفون است؛

19. علامه بحرانی در عوالم العلوم؛

20. آیت الله العظمی نجفی مرعشی در ملحقات الاحقاق؛

21. علامه سیدمحسن امین جبل عاملی در کتاب فی رحاب ائمه اهل البیت؛

22. مرحوم محمدتقی سپهر کاشانی در کتاب ناسخ الاتواریخ؛

23. در کتب اخبار و روایات اسلامی چند حدیث اخلاقی و ارزنده از فاطمه دختر امام رضا (ع) نقل شده است که دلیلی دیگر بر تعدد فرزندان آن حضرت بوده و نشان می دهد ایشان غیر از امام جواد (ع)، فرزندان دیگری داشتند.

این استاد حوزه با تاکید بر اینکه طبق مستندات ارایه شده در کتاب "گوهر هدایت" تعداد فرزندان امام رضا (ع) طبق قول مشهور 5 پسر و یک دختر است، خاطرنشان کرد: البته این 23 موردی که در فوق ذکر شد تا زمان تالیف کتاب گوهر هدایت در سال 1391 است اما بعد از چاپ این کتاب اسناد دیگری یافت شده است. همچنین بسیاری از علما و محققان از جمله مرحوم آیت الله عطاردی قوچانی صاحب مسانید اهل بیت (ع) تعدد فرزندان امام رضا (ع) را به طور قطع و یقین پذیرفته اند.

وی افزود: یکی دیگر از پاسخ هایی که به مخالفان تعدد فرزندان امام رضا (ع) می توان داد احادیثی است که از فاطمه دختر حضرت در برخی کتب روایی از جمله جلد دوم سفینه البحار نوشته مرحوم محدث شیخ عباس قمی است؛ شیخ در این کتاب سه حدیث از فاطمه نقل کرده است:

حدیث اول: فاطمه از حضرت رضا (ع) چنین نقل فرموده است: ««لَا یَحِلُ‏ لِمُسْلِمٍ‏ أَنْ یُرَوِّعَ مُسْلِماً: جایز نیست مسلمانی مسلمان دیگر را بترساند».

حدیث دوم: فاطمه دختر مکرمه حضرت رضا از پدر بزرگوارش و حضرت نیز از رسول خدا چنین نقل فرموده است: «کسی که هنگام عصبانیت خشمش را نگه دارد خداوند در قیامت به او غضب نخواهد کرد و هر کس خلق و اخلاق خود را نیکو گرداند خداوند به او ثواب روزه داران و نمازگزاران را مرحمت نمایند و او را با صائمین و قائمین محشور گرداند».

حدیث سوم که به حدیث فاطمیات مشهور است: « فاطمه دختر مکرمه امام رضا (ع) می فرماید فاطمه و زینب دختران موسی بن جعفر برای من نقل کردند؛ و این دو بانوی بزرگوار فرمودند برای ما فاطمه دختر امام صادق (ع) نقل کرد؛ این فاطمه فرمود برای من فاطمه دختر امام باقر (ع) نقل کرد؛ این فاطمه فرمود برای من فاطمه دختر امام سجاد (ع) نقل کرد؛ این فاطمه فرمود برای من ام الکلثوم دختر حضرت علی (ع) نقل کرد؛ این بانوی محترم فرمود برای من مادرم حضرت فاطمه زهرا (س) نقل کرد که رسول خدا فرمود: چون شب معراج وارد بهشت شدم قصر بسیار زیبایی دیدم که درهای آن از در و یاقوت بود و بر سردر ورودی آن قصر پرده ای بسیار زیبا آویزان بود. چون سر بلندم کردم دیدم در آن سردر با قلم نور این کلمات نوشته شده بود: "لا اله الا الله محمد رسول الله علی ولی القوم"؛ و بر پرده ای که بر درب آن قصر نورانی آویزان بود نوشته شده بود: "بخ بخ من مثل شیعته علی: به به! هیچکس در مقام فضیلت مانند شیعیان حضرت علی (ع) نیست و در آخر این حدیث شریف چنین آمده است که: روز قیامت همه مردم با پای برهنه و بدون لباس در عرصه قیامت محشور می شوند مگر شیعیان علی (ع)؛ و نیز در قیامت همه مردم به نام مادرشان خوانده می شوند مگر شیعیان حضرت علی که به نام پدرشان خوانده می شوند. رسول خدا فرمود از جبرییل سوال کردم جهت این فضیلتی که خداوند به شیعیان امیرالمومنین داده است چیست؟ جبرییل گفت: چون این گروه شیعه در دنیا دوستدار حضرت علی بودند ولایتشان پاک و پاکیزه شده و خداوند این فضیلت را به آنان مرحمت فرموده است.

حجت الاسلام و المسلمین قوچانی در پایان گفت: بنابر مطالب فوق مشخص شد امام رضا (ع) طبق قول مشهور مورد تأیید علمایی مانند آیات مجلسی، مقدس اردبیلی، مرعشی نجفی، اربلی صاحب کشف الغُمَّة فی معرفة الائمه و ...، 5 پسر و یک دختر دارند و همچنین روشن شد استدلال عده ای که با استناد به کلام شیخ مفید، تعدد فرزندان حضرت را نفی کرده اند، درست نیست.

پایان پیام/