خبرگزاری شبستان: از بدو ورود اسلام به شبه قاره تا زمان معاصر(اواخر قرن بیستم) قریب چهارده قرن است که هند متاثر از فرهنگ و تمدن اسلامی است. این تاثیرپذیری طی حدود هفت قرن اولیه که اسلام بر بخش های مهمی از سرزمین هند سیطره فرهنگی، سیاسی و اقتصادی داشته است، بیشتر بود.
تاثیر اعراب در هندوستان زیادتر از ایران نبوده و با این حال از نظر دین و تمدن اثر عمیقی در این سرزمین گذاشتن، به طوری که هم اکنون پنجاه میلیون مسلمان در هندوستان وجود دارد. نفوذ و قدرت سیاسی و مذهبی مسلمانان در هندوتسان به نهایت درجه استحکام رسید و به دستیاری سلاطین مسلمان که یکی از پس از دیگری حکومت را در آنجا به دست گرفتند در مدت هشتصد سال این قدرت رسوخ کمل پیدا کرد و پس از اینکه حکومت از نظر سیاسی از دست مسلمانان بیرون رفت از نظر مذهبی چنان نفوذ آنان در هندوستان باقی ماند و روز به روز به توسعه و پیشرفت نهاد.
زمانی که مسلمانان در قلب خاک هندوستان پیش رفتند با یک تمدن قدیمی و ریشه داری رو به رو شدند که آن را بهتر از تمدن خویش تشخیص دادند، از این رو درصدد برآمدند آن را با تمدن خویش مخلوط کنند و راه اختلاط را به دست آورده با این کار موفق شدند و آنچه در این جا جلب نظر می کند این است که این ها چگونه توانستند در مدت کوتاهی معتقدات دینی خود را در قسمت اعظمی از این مملکن پهناور بسط دهند.
مسلمانان که این کشور را گرفتند بناهای عالیه هندوستان آنها را به حیرت واداشت و نظرشان را به طور شگفت انگیزی جلب کرد. اگر انسان به دقت وضع تاثیر اعراب را در ملت هایی که با آنان اختلاط یافتند مورد بررسی قرار دهند به این نتیجه خواهد رسید که اعراب در یک قسمت از سرزمین های اشغالی خود توانستند تمدن خود را جانشین تمدن ملت مغلوب نموده و تمام آثار تمدن قبلی را از بین ببرند. تمدن آنان با یکدیگر ممزوج شد چنانکه در سرزمین های ایران و هند چنان بود.
در مملکت هند به خصوص تمدن عرب و هند چنان به هم آمیخته شد که نشانه این امتزاج در مذهب طرفین نیز آشکار شد و پس از گذشتن مقداری از زمان یک تمدن ثالثی نیز که آن تمدن ایران بود، با آن دو مخلوط شد و تمدن آنان از سه عنصر ترکیب یافت. مقدار تاثیر معماری و تمدن اعراب و همچنین تمدن مرکب از عناصر سه گانه فوق از روی ابنیه و عماراتی که هم اکنون در هندوستان باقی است به خوبی مشهود است.
مسجد اولین پایگاه مسلمانان
اعراب قبل از تسخیر سرزمین های تازه به سنن معماری و هنرهای ظریف آشنایی زیادی نداشتند. پس از ظهور اسلام اولین اثر معماری این قوم مساجدی بود که برای انجام آداب مذهبی می ساختند و وضع سااختمانی این عبادتگاه عبارت بود از یک محدوده مستطیل شکل که با ساقه های نی و حصیر محصور بود و یک طرف آن برای جلوگیری از ریزش باران سقف داشت. در حیاط این مساجد حوضی بوده است که مسلمانان در آن وضو می گرفتند و بعد در محوطه مسجد به عبادت می پرداختند.
ولی با ورود به هند شکل مساجد با تاثیرپذیری از معماری هندی تغییر یافت بنابراین لازمه هر پیرزی مسلمانان، تخریب معابد سلطنتی سلسله های مغلوب هندو بود و معامبد سایر مراکز هندی بازسازی می شد و نیز اماکن بزرگ مقدسه و زیارتی و برپایی مساجد و نمادهای پیروزی که باز نیازهای مذهبی پادگان های مسلمانان را برطرف می کرد، درراس برنامه ها قرار می گرفت.
فتوحات متوالی این مساله را پیش می کشید که زمانی برای برنامه های ساختمان سازی وسیع موجود نیست. ستون ها، درب ها، شاه تیر ها و سقف های معابد ویران شده پس از محو آثار پیکرتراشی ها به مسجد تبدیل می شد.
معماری بومی هند نمایانگر جوله های زندگی و سبزی و خرمی است، از طریف دیگر معماری اسلامی پیش از رسیدن به هند با مقتضیات صحرا و سادگی و قوتی که یکتاپرستی اسلامی مروج آن بود، انطباق یافته بود.
فرق نمایان موجود میان درون مایه روحانی این نمونه معماری را در مبنای معماری هندوان و مساجد مسلمانان می توان مورد بررسی قرار داد. هنر معماری اسلامی با ویژگی های خود در ساخت مساجد بزرگ وقتی به هند رسید، ضمن تلفیق با معماری هندی از مصالح و لوازم کار هندی که ویژگی های اقلیمی خود را داشت برخوردار شد. در این راستا هنر معماری هند از دقت سیستم ایرانی نیز بهره ور شد و به عبارت دیگر ترکیب شیوه ایرانی و هندی با برخورداری از هنر اسلامی به وجود آمد.
با ورود مسلمین کیفیت نقشه شهرها و یا دست کم بخش هایی از شهر که به تصرف مسلمین در آمده بود تغییر پیدا کرد. در بیشتر شهرها مسلمین و هندوان جدا زندگی می کردند، این ویژگی حدودا تا امروز هم ادامه یافته است، سنت مسلمانان در امر قرار دادن مسجد در مرکز اصلی یک شهر اردویی، در طرح معماری مساجد که توسط قطب الدین آیبک در جلگه هند معمول شد، بر جای ماند(منظور مسجد قوت الاسلام دهلی است که به امر قطب الدین آیبک ساخته شد).
مصالح نخستین بنای اسلامی را که متعلق اند به اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم، سنگ های بریده از معابد ویران شده تشکیل می داد که توسط بنایان هندی که عهده دار ساختن بنا بودند تعبیه می شد.
منبع: مقاله پژوهشی نقش مساجد هند در اسلام پذیری و معماری هندیان
نوشته: حمید حاجیان پور ، الهام طاهری
ادامه دارد ...
نظر شما