حجت الاسلام محمد رضایی در گفت و گو با خبرنگار حوزه مهدویت خبرگزاری شبستان با اشاره به بازخوانی مهدویت بر مبنای انسان شناسی رشد گفت: در انسان‌شناسی‌های فلسفی و عرفانیِ غیردینی، رسیدن به مرتبه انسان کامل، فرایندی اکتسابی و دست یافتنی است؛ اگرچه ممکن است اکثر انسان‌ها به این مقام دست نیابند، اما در انسان‌شناسی شیعی، مرتبه انسان کامل، مرتبه‌ای تکوینی است که رسیدن به آن در اختیار و توان انسانهای کمال‌جو نیست.
وی با بیان اینکه انسان کامل، هدایت‌گر دیگر انسان‌هاست و می‌طلبد که هدایت‌گر و الگوی هدایت همانند دیگران باشد ـ چرا که لازمه هدایت‌گری این است که بین هدایت‌گر و هدایت‌شونده سنخیت وجود داشته باشد، خاطرنشان کرد: بنابراین انسانهای کامل از جهت جسم، فرایند رشد مشابهی با دیگر انسان‌ها دارند، ولی از جهت روحی متمایز از دیگر انسان‌ها هستند. همین پیچیدگی در تفاوت رشد باعث می‌شد که برخی از انسان‌ها از پذیرش مقام آنها سر باز زنند.
حجت الاسلام رضایی با بیان اینکه کمال جسم و روح انسان کامل به معنای آماده سازی تمام شرایط برای الگو و رهبر شدن اوست، اظهار داشت: انسان کامل هم‌چون دیگر انسان‌ها فرایند طبیعی زندگی در دنیا ـ یعنی تولد تا مرگ ـ را طی می‌کند، اما کیفیت رشد و اهداف زندگی او متعالی و متفاوت است در حالی که روح معصوم در مرتبه فعلیت است، کارکرد این فعلیت فطریات، الگو بودن او در تمام حالات و نیز قابلیت پذیرش مسئولیت ولایت و رهبری در هر سنی است.
این پژوهشگر مهدوی تصریح کرد: معصوم تا پیش از دریافت مقام ولایت دارای مرتبه‌ای عام از علوم غیبی است که از محضر معصوم پیشین فرا گرفته است، اما پس از دریافت مقام ولایت، ناگهان تحولی عظیم در درون او رخ می‌دهد و روح القدس با او همراه می‌گردد.
وی با بیان اینکه همراهی و داشتن مقام ولایت، هیچ‌گاه به معنی سکون و یک‌نواختی خصوصاً در ناحیه علم امام نیست، ادامه داد: امام در کنار دریافت‌های غیبی و معرفتی ملکوتی ـ که در روایات شیعی به آن اشاره شده است ـ همواره از دو علم زمینی خاص نیز بهره‌مند میشود، یکی علم به احوال انسان‌ها که از طریق عرضه اعمال دو روز در هر هفته به او تقدیم می‌گردد و دیگری، علم تقدیر سالیانه مُلک و ملکوت که برنامه پیش روی سالیانه او را تعریف می‌کند، بدین‌گونه است که علم زمینی امام هم همواره روزآمد و در حال تجدید است.
حجت الاسلام رضایی تاکید کرد: پس امام معصوم هیچ‌گاه از فرایند رشد فارغ نیست، ولی این فرایند به اقتضای کامل بودن فطریاتش، تفاوت ماهوی با رشد فطریات حتی در انسان مؤمن دارد.
این پژوهشگر مهدوی تطبیق آموزه‌های مهدوی با مراحل رشد آدمی را از مراحل انسان شناسی رشد دانست و بیان داشت: بررسی تطبیق آموزه های مهدوی با مراحل رشد از آن جهت مهم است تا تعریف زندگی مهدوی نه در فضایی انتزاعی، بلکه در بستر واقعیات زندگی آدمی صورت بگیرد.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس برخی از نظریات فلسفی و عرفانی اسلامی ـ کمال در ساحت فردی مطرح است و هدف از رسیدن به آن، نائل شدن به جایگاه والای دنیوی یا اخروی است، از این رو، بحث از کمال جمعی در این نظریات معنا ندارد.
حجت الاسلام رضایی با بیان اینکه در دیدگاه شیعی کارکرد رشد، فعلیت بخشی به استعدادهای فراگیر جسمی و روحی است، افزود: بدین جهت، کمال و نجات در این دیدگاه، امری پیچیده و تودرتو و ناظر به تمامی ابعاد وجود آدمی است که محقق نخواهد شد، مگر در بستر رشدی که جامع همه اطراف باشد.
این پژوهشگر مهدوی با بیان اینکه هدف از رشدشناسی، یافتن راه کمال است و چون راه رسیدن به آن تدریجی است، باید برای آن نقشه راه طراحی کرد، گفت: از این رو در زندگی دینی، فرایند کمال از حوزه مسائل فردی آغاز می‌گردد، ولی در میانه راه به حوزه‌های اجتماعی کشیده میشود تا معلوم شود که رسیدن به کمال نهایی در بستر رشد و تعالی اجتماعی محقق خواهد شد، محور این جمع‌گرایی هم ولیّ هر زمان است، بنابراین پس انسان منتظر کسی است که برای رسیدن به کمال، الگوی خود را انسان کامل قرار دهد تا با تعریف رشد فردی خود بر معیار شخصیت او و آنگاه تلاش برای هم‌گرایی ایمانی به سوی کمال نهایی خود و بشریت گام بردارد.
وی اظهار داشت: رشدشناسی تطبیقی انسان کمال‌جو و انسان کامل، برطرف کننده بسیاری از مشکلات و شبهات در مسأله امامت است؛ اما متأسفانه تاکنون این مسأله مورد مطالعه جدی قرار نگرفته است. این در حالی است که این روش، نه تنها ضرورت وجود انسان کامل، بلکه ضرورت پیوستگی او و همانندی ظاهری او با دیگر انسان‌ها را اثبات می‌کند.
حجت الاسلام رضایی با بیان اینکه در زمینه انسان کامل، مسأله‌ای که کم‌تر مورد توجه قرار گرفته، آشکار شدن شخصیت اجتماعی معصوم، آن هم در گستره مدیریت جهانی است، خاطرنشان کرد: بدین جهت یکی از امتیازات امام مهدی(ع) در قیاس با دیگر معصومین دارا بودن شرایطی است که منجر به نمود سیرت و شخصیت ایشان خواهد شد. این شرایط مطابق با مراحل تدریجی ظهور در حد فاصل نفی و ابطال باطل تا احقاق حق، به صورت تدریجی تحقق عینی پیدا خواهد کرد و این از اختصاصات امام موعود است.
این پژوهشگر مهدوی با بیان اینکه از نکات شایسته توجه در مورد رشد امام غائب، ثبات رشد آن حضرت در سن چهل سالگی است، گفت: این بدان معناست که وقتی عبودیت و عدالت جهانی در بهشت زمینی ظهور محقق شد، بازتاب مُلکی آن بر رشد آدمی این است که تا چهل سالگی روندی صعودی دارد و پس از آن، در مرحله ثبات باقی می‌ماند. بدین جهت الگوی رشد امام غائب و کمال ثابت ایشان در سن چهل سالگی، الگوی کمال برای انسانهای کمال‌جو خواهد بود.
وی ادامه داد: رشد انسانی به جهت پیچیدگی‌ها و گستره‌های وجودی‌اش نیازمند سطوح مختلفی از روابط اجتماعی است از این رو رشد جامع انسان با سیر و سلوک فردی محقق نمی‌شود.
حجت الاسلام رضایی افزود: از آن‌جا که کیفیت رشد به وراثت، محیط اجتماعی و چگونگی تربیت وابسته است، بدیهی است که لازمه زندگی منتظرانه تلاش برای ایجاد محیط تربیتی مناسب است تا در این محیط بسترهای اجتماعی برای رشد فردی و اجتماعی فراهم گردد. پس آرمان‌شهر انتظار و آرمان‌شهر ظهور، محیطی است که در آن تمامی شرایط برای رشد جامع تک تک افراد بر مبنای عدالت محقق میشود. بدین معنا که هر کس به فراخور استعدادهای عمومی و تخصصی‌اش امکان و فرصت کافی پیدا می‌کند تا در مسیر رشد تدریجی خود از آن استفاده کند.
این پژوهشگر مهدوی با بیان اینکه در آرمان‌شهر مهدوی به جای فردگرایی و خودبینی و خودخواهی آخرالزمانی، روحیه ایثار و از خودگذشتگی موج می‌زند، گفت: ایثار به معنی اهتمام به رشد عمومی و اجماعی مؤمنان در مسیر کمال است و از یک سو به رشد اخلاقی ایثارگر منجر میشود و از سوی دیگر به ارتقای ارزش‌های اجتماعی یاری می‌رساند.
وی با بیان اینکه از جهت مطالعات تاریخی، جوامع بشری همواره به دو دسته حق و باطل تقسیم شده‌اند، اظهار داشت: جوامع حق جوامعی هستند که افراد آن، بر مبنای روح‌الایمان حرکت می‌کنند و در مسیر رشد ایمانی گام برمی‌دارند. در مقابل جوامع باطل جوامعی هستند که در آنها نشانی از روح الایمان نیست و هدف افراد آن، رسیدن به منافع شخصی و تکاثر دنیوی است.
حجت الاسلام رضایی مسیر این تقابل را به سوی جامعه آخرالزمانی دانست و بیان داشت: جامعه آخرالزمانی جامعه‌ای است که در آن، نهایت وارونگی در رشد رخ می‌دهد و به دنبال آن، تمامی گرایش‌های فطری به تعطیلی می‌رسد و سیاه‌ترین دوران تاریخ بشر در فراگیرترین گستره جغرافیایی محقق میشود، نتیجه این وارونگی، نابودی تدریجی بشر به دست خودش خواهد بود، در این دوران، جوامع حق جوامعی هستند که علی‌رغم قرار گرفتن در اقلیت، با استقامت بر حق به بالاترین مرتبه رشد کیفی می‌رسند.
این پژوهشگر مهدوی ادامه داد: دوره پیش از ظهور دوران اوج تقابل انسانهای رشدیافته با انسانهای مسخ شده است و در این کشمکش، ضرورت ظهور توجیه و تبیین میشود. بدین معنا که ظهور تنها وقتی رخ می‌دهد که هجوم انسان‌نماهای استحاله شده بر اندک مؤمنان رشدیافته صورت بگیرد.
وی گفت: یکی از ضرورت‌های مهم انتظارزیستی، طراحی نظام تربیتی جامع و روزآمد در جبهه حق است تا در اوج هجوم و طوفان‌های آخرالزمانی، با تربیت جامع استعدادهای گوناگون انسانی، ریزش جبهه حق به حداقل مرتبه خود برسد و در برابر، رشدیافتگی صحیح منتظران، آنها را آماده ورود به مرحله زمینه‌سازی کند.
پایان پیام/
نظر شما