به گزارش خبرگزاری شبستان، حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان در انتخابات اخیر پارلمانی ترکیه بار دیگر توانست ضمن سبقت گرفتن از رقبای لائیک و احزاب چپ زمینه را برای تداوم حکومت اسلامگرایان فراهم سازد. از دید ناظران اصلاح قانون اساسی در راستای تسخیر پست ریاست جمهوری و عضویت در اتحادیه اروپا ازجمله، اولویت های اردوغان محسوب می گردد. در این ارتباط گرچه توفیق در مسائل اقتصادی (مهار تورم و رشد و شکوفایی در بخش صنعت) و گشایش فصل جدید گفت و گو با احزاب مخالف ازجمله کردها برای ارتقای حقوق انسانی و گسترش دموکراسی از مولفه های مهم در اقبال عمومی به این حزب در انتخابات بوده است. با این وجود به نظر می رسد که چالش هایی هم در مسیر حکومت اسلامگرایان ترکیه وجود دارد. چراکه برای اصلاح قانون اساسی، حزب عدالت و توسعه مجبور به ائتلاف سازی با گروه های مخالف ازجمله کردهاست. مسایلی همچون حرکت برای پیوستن به اتحادیه اروپا و نیز حل مسایل اختلاف با یونان بر سر قبرس چالش هایی اند که اردوغان باید با آنها دست و پنجه نرم کند، از دیگر سو، آنکارا به عنوان یکی از اعضای پیمان ناتو ملزم به اجرای تعهدات و خواسته های سیاسی و نظامی این پیمان در منطقه است.
چگونگی ایجاد توازن میان خواسته های کشورهای غربی و مطالبات مردم منطقه ازجمله فلسطین از مسایل پیش روی دولت اردوغان است. به نظر می رسد که عمده ترین بحث در حوزه سیاست خارجی ترکیه چگونگی ارتباط با رژیم صهیونیستی است. که روابط با آن در چند سال اخیر با تنش های جدی همراه بود و تا آستانه قطع شدن کامل پیش رفته است. در جریان پیروزی مجدد اسلامگرایان ترکیه به رهبری حزب عدالت و توسعه لازم است مروری بر پیچیدگی ها و سناریوهای احتمالی بر سر روابط دو متحد استراتژیک سابق داشته باشیم.
در این مسیر باید گفت که ترکیه از اولین کشورهای اسلامی بود که در سال 1949 به تبعیت از کشورهای غربی اسرائیل را به رسمیت شناخت و در دوره های مختلف این روابط به شکل مخفیانه پیگیری شد. گرچه ترک ها برای به دست آوردن حمایت اعراب در منازعه خویش با یونان بر سر قبرس حاضر شدند که از خواسته های آنها مبنی بر پایان اشغال سرزمین عربی (1967) توسط اسرائیل حمایت کنند با این وجود با روی کار آمدن تورگوت اوزال روابط تل آویو – آنکارا در ابعاد مختلف گسترش یافت و اوزال تلاش نمود که از نفوذ لابی صهیونیستی معروف به آپیک در امریکا برای صدور فناوری های جدید و تسلیحات پیشرفته نظامی بهره گیرد، البته وقوع جنگ سرد میان دو ابر قدرت شوروی و امریکا و تبدیل شدن ترکیه به عنوان دژ مستحکم غرب در مقابل توسعه نفوذ کمونیسم در ارتقای نقش منطقه ای و نیز بین المللی آنکارا تاثیرگذار بود.
با فروپاشی شوروی سابق و پایان جهان دوقطبی از نقش حیاتی ترکیه کاسته شد. در این میان ترکیه برای بازآفرینی نقش منطقه ای و مقابله با تهدیدات پیش رو نیاز به متحد قوی و قابل اعتماد داشت که رژیم صهیونیستی می توانست این نقش را برای ترکیه در منطقه ایفا کند لذا پس از 1991 شاهد افزایش بیشتر ارتباطات آنکارا و تل آویو در ابعاد نظامی و امنیتی بودیم به طوری که در این برهه تاریخی برخی از استراتژیست ها از این روابط به عنوان دو متحد نزدیک نام می بردند.
فروش تسلیحات پیشرفته نظامی اسرائیل ترکیه و انجام مانورهای نظامی در فضا و خاک دو کشور و تبادل اطلاعات جاسوسی در مفاد پیمان نامه ترکیه و آنکارا گنجانده شده بود و گرانی امنیتی کشورهای مسلمان منطقه را برانگیخت، در این میان بیشترین واکنش به این همکاری های نظامی و امنیتی از سوی ایران و سوریه نشان داده شد. البته عمر بهار روابط تل آویو – آنکارا زیاد هم طولانی نبود. با به قدرت رسیدن حزب اسلامگرای عدالت و توسعه در ترکیه که قرائتی از اسلام با میانه روی و عمل گرایی در حوزه مسایل داخلی و خارجی به نمایش گذاشته بودند. تحرکات ترک ها در حوزه دیپلماسی منطقه ای وارد مرحله جدیدی شد. به طوری که از زمان 2002 با این پیروزی، چگونگی تنظیم مناسبات میان فلسطین، اسرائیل و ترکیه به هم خورد و ترکیه تحت حاکمیت اسلامگرایان حمایت وسیع تری از فلسطینی ها به خصوص حماس به عمل آورد. به طوری که اردوغان ترور شیخ احمد یاسین رهبر معنوی حماس در سال 2004 (24 مارس) اقدام تروریستی دانست و همچنین اقدامات رژیم صهیونیستی در نوار غزه را جنایتکارانه خواند.
این عمل با عکس العمل منفی اسرائیل و امریکا روبرو گردید. اوج تنش بین تل آویو – آنکارا زمانی آشکار شد که در نشست سالیانه داوس سوییس (مجمع اقتصادی کشورهای جهان) اردوغان در یک اقدام سمبلیک ضمن تروریست نامیدن مقامات رژیم صهیونیستی به دلیل نقض آشکار حقوق فلسطینیان در تداوم حصر نوار غزه این جلسه را ترک نمود و بعد از آن نیز در قالب حمایت از رفع حصر نوار غزه با فرستادن کشتی آزادی مرمره تلاش نمود که نارضایتی خود را از اقدامات رژیم صهیونیستی در منطقه علنی سازد، حادثه خونین کشتی مرمره که با حمله کماندوهای اسرائیلی به شهادت تعدادی از شهروندان ترک انجامید ، روابط ترکیه با اسرائیل را تا آستانه قطع کامل پیش برد و این خصومت و تیرگی تا امروز هم به رغم تلاش امریکا و برخی از کشورهای اتحادیه اروپا برای کاستن از مسائل اختلاف زا همچنان ادامه دارد، حال با توجه به تداوم تنش های موجود نمی توان آینده مناسبی برای این روابط ترسیم نمود.
در این میان اسرائیلی ها گرچه می کوشند که با خوشبینی تمام پیروزی مجدد حزب عدالت و توسعه را یک مسئله داخلی معرفی کنند و همچنان بر روابط سیاسی با آن تاکید داشته باشند. با این وجود این خوشبینی ها نمی تواند بیان کننده واقعیت و معضلات موجود میان طرفین باشد. لذا به نظر می رسد اردوغان بار دیگر تلاش خواهد نمود که در خاورمیانه جدید با ایفای نقش فعال تر همچنان به آرمانهای فلسطینیان در ایجاد دولت مستقل و نیز حمایت از مقاومت اسلامی وفادار بماند و در این راستا با توجه به وقوع انقلاب های مردمی در جهان عرب و شمال افریقا با پایبندی رویه های دمکراتیک و گسترش آزادی های مدنی اطمینان غرب را نیز کسب کند. شاید عمده ترین نگرانی رژیم صهیونیستی از پیروزی مجدد حزب عدالت و توسعه در ترکیه ، گسترش مناسبات تهران – آنکارا در ابعاد مختلف باشد. چراکه به رغم تلاش های غرب و اعمال مکانیزم های تحریمی در قالب قطعنامه ظالمانه ترکیه همچنان از پیوستن به این تحریم ها اجتناب می کند.
پایان پیام/
نظر شما