خبرگزاری شبستان: مسجد، به معناي محل سجده، برگرفته از سجود به معناي به خاک افتادن و خضوع و کرنش کردن است. در اصطلاح، مسجد به محلي اطلاق مي‌شود که جايگاه عبادت و خضوع در برابر حق تعالي است.
مهمترين نقش مسجد، مرکزيت بخشي به عبادت مسلمانان در زميني پاک و مطهر و تعريف شده براي خداوند است. محيطي که انسان ناپاک نبايد وارد آن شود و فضا و زمينش بايستي از هرگونه پليدي مصون باشد. مسجد، علاوه بر مرکزيت عبادي، مرکز جماعت نيز هست.
به طور کلي چهار نوع مسجد براي يک مسلمان قابل تصور است:
1. مسجد محله
2. مسجد مرکزي در شهر براي نمازگزاران شهر با عنوان مسجد جامع.
3. مصلايي براي مراسم نماز عيد براي تمامي مردم يک منطقه
4. مسجدالحرام براي حضور همه مسلمانان
بايسته‌هاي مسجد
مسجد پايگاه بسيار کليدي براي جنبش‌هاي اجتماعي و سياسي مسلمانان بوده است. به همين دليل در نظر گرفتن مسجد به عنوان يک فضاي مناسکي، تقليل کارکردهاي آن است. مسجد يک رکن کليدي از فضاهاي شهر اسلامي است. تا زماني که دين اسلام حيات داشته باشد، مسجد هم خواهد بود. کانون مناسکي دين اسلام، هميشه مسجد بوده و خواهد بود. در دنياي غرب نيز هر جا مسلمانان رشد جمعيتي کافي داشته‌اند، توانسته‌اند مسجد خاص خودشان را تأسيس کنند.
دو خطر اين جايگاه را تهديد مي‌کند؛ يکي انتقال هسته مرکزي فرهنگ ديني از مسجد به فضاي ديگر است، خطر دوم که مهم‌تر به نظر مي‌رسد، تحليل همه فعاليت‌هاي غيرديني در عرصه فرهنگ به فضاي مسجد است. مسجد متعلق به فعاليت‌هاي مذهبي و امور وابسته به آن است، نبايد مسجد به يک کانون فرهنگي همه کاره تبديل شود. قرار نيست مسجد فضايي براي مسابقات ورزشي، تفريحي و... باشد. اين امور متفاوت از شأن مسجد هستند. مسجد جايي براي رشد فکر و معنويت و شخصيت آدم‌هايي است که بايد در ساير عرصه‌هاي جامعه فعاليت کنند، قرار نيست مسجد همه کار را در خودش انجام دهد. همان‌طور که مسجد کانون مناسک فرهنگ اسلامي است، در حيات اجتماعي دينداران هم بايد در همين نقطه کانوني باقي بماند. نبايد به همه عرصه‌هاي فرهنگي و حاشيه‌اي هم منتقل شود.
مسجد کانون مؤثري است که علاوه بر اينکه نقش خود را به عنوان يک نهاد موفق اجتماعي در طول حيات ارزشمند خويش به خوبي ايفا نموده بلکه به صورت فردي نيز زمينه تمسک و بهره‌مندي از رفتارهاي اجتماعي، شخصي و خانوادگي و همچنين بهره‌مندي از سبک و سياق زندگي معنوي و اسلامي در اين امور از طريق مبلغان، روحانيون و عالمان وارسته ديني در قالب سخنراني، وعظ و خطابه در منابر مساجد که يکي از عناصر و اجزاء مهم مساجد در انتقال پيام‌ها محسوب مي‌شوند فراهم کرده است.
مسجد، در نقاط مختلف عالم و در طول تاريخ، منشأ آثار بزرگ و نهضت‌ها و حرکت‌هاي اسلامي بزرگي شده است. مسجد به عنوان يک پايگاه دين، عبوديت و معرفت، مي‌تواند براي جوامع اسلامي منشأ و سرآغاز حرکات بزرگ و برکات ماندگار باشد. يکي از علل پيروزي اين انقلاب مبارک در ايران اسلامي اين بود که مردم به مساجد اقبال پيدا کردند. مردم بايد مساجد را مغتنم بشمارد و پايگاه معرفت و روشن‌بيني و روشنگري و استقامت ملي به حساب آورند.
مسجد، هم مدرسه است، هم دانشگاه، هم مرکز تفکرو تأمل، هم مرکز تصفيه روح، هم مرکز خلوص و مرکز اتصال بنده به خداست. ارتباط زمين و آسمان است. جايي است که انسان خود را به منبع لايزال فيض و قدرت وصل مي‌کند. انسان در مسجد، خود را به خدا متصل مي‌کند.
مساجد، جايگاه ارتباط انسان با پروردگار از جمله مراکز تصميم‌گيري‌هاي اجتماعي و سياسي جوامع اسلامي است بايد با برنامه‌ريزي صحيح و استفاده از ابزارهاي فرهنگي، هنري، عمران معنوي مساجد را تقويت کرد و از ظرفيت شوق‌آوري و شورآفريني مساجد براي جذب قشرهاي مختلف مردم و تبليغ مفاهيم و معارف اسلامي، بهره‌گيري کامل کرد. ميان مسجد و مراکز آموزشي پيوند شايسته‌اي بايد برقرار شود.
مساجد پايگاه‌ها و مقرهايي مستمر و مستقل هستند و به اشخاص يا جريان خاصي وابستگي ندارند. چه از نظر ساخت و اداره و چه از نظر حضور و بروز و بهره‌گيري از فيوضات آن، مردم نقش اصلي و محوري را دارا هستند مساجد محل روشنگري مردم و حرکت دادن آنان در راستاي اهداف و برنامه‌هاي حکومت اسلامي‌اند.
راهکارهاي سازمان در تعامل با مساجد:
احداث مساجد در مناطق محروم
احياء، عمران، آبادي و نوسازي مساجد
درآمدزا نمودن مساجد با ايجاد موقوفات
احياء و به‌روزرساني موقوفات و رقبات مساجد
تعامل و همکاري فکري و معنوي با روحانيون و مديران فرهنگي مساجد
حمايت فرهنگي از مساجد با پشتيباني‌هاي فرهنگي و اهداء محصولات فرهنگي
ايجاد رابطه بين مسجد با حوزه‌هاي علميه با ساخت حوزه علميه در جوار مساجد
کمک به توسعه فضاي اجتماعي مساجد از طريق احداث مهدهاي قرآني، درمانگاه‌هاي خيريه و...
امکان مشارکت عمومي مردم در اداره مساجد به وسيله وقف هاي مشارکتي براي مساجد
ساخت مسجد در جوار بقاع متبرکه‌اي که ظرفيت داشته باشند.
تعامل با مساجد در خصوص اجراي امينانه برخي نيات موقوفات
ترويج فرهنگ وقف زمين براي ساخت مسجد مخصوصاً در مناطق محروم، شهرهاي تازه تأسيس و...
ترويج فرهنگ وقف خانه عالم و احداث آن
مشکلات مديريت کلان مسجد
مشکلاتي ناشي از هيأت امنا و تعدد متوليان
مشکلات ناشي از کمبود منابع مالي
مشکلات ناشي از عمران، به‌سازي، و نقشه مساجد مشهود است.
مشکلات ناشي از عدم توان مالي براي توسعه فضاي مسجد مي‌گردد.
عدم وجود مرکزي خاص براي رسيدگي به اوضاع عمراني مساجد
عدم حمايت دولتي از مساجد
اختصاص نيافتن رديفي خاص براي مساجد در بودجه کل کشور
مسجد در جدال قديم و جديد
مسجد ذاتاً نه سنتي است و نه متجدد، بلکه به شرايط اجتماعي و فرهنگي جامعه دينداران بستگي دارد. گاه دينداران سنت گرا مي‌توانند مسجد را به پايگاه سنت تبديل کنند، گاه متجددان مي‌توانند جريان تجدد را از مسجد شروع کنند. اما مسأله اصلي اين است که هم گرايش تجدد و هم سنتي، وقتي در مسجد عمل کنند، به دليل نقش کانوني‌اي که مسجد در حيات اجتماعي و فرهنگي مؤمنان دارند، تأثيرگذاري زيادي خواهند داشت.
جذب و مشتاق کردن دل‌هاي پاک جوانان
بازنگري و ترميم هيات امناي مساجد به گونه‌اي که ترکيب آنان پاسخگوي ارتباط فعال و موثر جوانان با آنان باشد. به نظر مي‌رسد جوان‌گرايي در ترکيب و بهره‌گيري از ظرفيت جوانان فعال بسيجي اهل علم و فضل مي‌تواند هم مشکل ارتباطي با جوانان را حل نمايد و بتواند تنوع در برنامه‌ها و کارکردهاي مساجد را داشته باشد.
ايجاد تسهيلات توسط مساجد براي برگزاري مراسم ارزان ازدواج جوانان (1- در صورت امکان قرارداد با تالارهاي پذيرايي 2- برگزاري مراسم ازدواج در مساجد).
اختصاص هدايي شامل يک جلد کلا‌م‌الله مجيد، کتاب‌هايي با مضمون آشنايي با اخلاق خانواده و وظايف همسران، تربيت فرزند و... به زوج‌هاي جوان
ارسال کارت تبريک به خانواده‌هاي پيرامون مسجد که داراي نوزاد شده‌اند
ايجاد مهد کودک‌هاي قرآني در مساجد اصلي
شناسايي جوانان و محصلين موفق منطقه يا محله در عرصه‌هاي مختلف و تقدير از آنها
مأمن و مايه خير و برکت شدن مسجد در هر منطقه
طرح نامگذاري کودک در مسجد
نظارت بر پخش اذان با صوت خوش و دل‌نواز و شناسايي و آموزش اذان گويان و مکبران و برگزاري دوره‌هاي آموزشي
نظارت بر پخش ساير برنامه‌هاي مسجد از طريق بلندگوها
همکاري و پيوند شايسته مراکز آموزشي و مسجد محل
براي کساني که در حال حاضر امام جماعت راتب مساجد مي‌باشند دوره‌هاي آموزش ضمن خدمت جهت بيان مسائل ضروري از قبيل احکام تخصصي، تحليل مسائل فرهنگي و سياسي، روانشناسي تبليغي در نظر گرفته شود.
تدوين برنامه‌هاي آموزشي مکمل و مقدم برنامه‌هاي آموزشي مدارس و دانشگاه‌ها توسط ستاد عالي کانون‌هاي فرهنگي هنري مساجد
برگزاري نماز جماعت دانش‌آموزان هر مدرسه به صورت يک روز در هفته در نزديک‌ترين مسجد محله
تبديل مساجد به مدرس و منبر موعظه
در مساجد دو روز در هفته جلسات پرسش و پاسخ با حضور کارشناسان امور ديني، فرهنگي و سياسي بعد از نماز مغرب و عشا يا هر فرصت مناسب ديگري براي عموم مخاطبان برنامه‌ريزي و يک جلسه نيز تفسير قرآن با روش مطلوب و مورد استفاده عامه مردم برگزار شود.
برقراري رابطه با اقشار مختلف و مستحکم کردن آن
لزوم اطلاع‌رساني از برنامه‌هاي عمراني و فرهنگي مساجد و پيش‌بيني نظام پيشنهادات مردمي به منظور جلب حداکثري مشارکت‌هاي مردمي در مساجد.
راه‌اندازي مرکز خدمات‌دهي مشاوره‌هاي اجتماعي، حقوقي، ازدواج و تشکيل کلاسهاي مهارت‌هاي زندگي و پيش‌نيازهاي ازدواج.
ارائه خدمات پزشکي در قالب خيريه توسط مساجد
تعريف برنامه‌هاي گروهي مثال کوهنوردي، اردوهاي يکروزه و .... و آموزش مباحث اخلاقي به صورت غيرمستقيم و برگزاري مسابقات.
عيادت از خانواده‌هاي شهدا، بيماران محله توسط اهالي مسجد و امام جماعت.
بناي مسجد
طراحي، احداث و توسعه و گسترش مساجد به گونه‌اي باشد که ملاحظات طراحي شهري و دسترسي آسان به مساجد براي مردم لحاظ گردد.
طراحي دسترسي‌هاي سواره و پياده مناسب، به لحاظ سهولت دسترسي مساجد تأمين پارکينگ‌هاي مورد لزوم.
تهيه نقشه مساجد کشور و شناسايي کمبودها به تفکيک شهر، روستا، شهرک و مجتمع مسکوني
عمران مسجد و پرداختن به آرايه‌هاي معنوي و ظاهري
حمايت مادي و معنوي مردمي و دولتي، تواماً در ساخت و ساز مساجد جديد و برآوردن نيازهاي مساجد موجود.
تعيين شرايط علمي و اخلاقي ويژه براي گزينش امام جماعت مساجد
تک شغلي شدن امامان جماعت مساجد جهت تمرکز بيشتر به امورات مساجد
تهيه بانک اطلاعات جامع از امامان جماعت، هيأت امنا و کارگزاران مسجد
برپايي همايش کشوري و سراسري جهت تجليل از خيرين مسجدساز
طراحي و راه‌اندازي سايت انجمن خيرين مسجد ساز و نشريه به منظور اطلاع رساني سازمان تبليغات
افتتاح حساب بانکي و انعقاد قرارداد با شبکه بانکي جهت طراحي و اختصاص فضاي الکترونيکي به منظور پرداخت کمک‌هاي مردمي جهت ساخت مسجد از طريق شبکه atm
توليد نرم‌افزار نقشه جامع مساجد کشور قابل نصب بر روي تلفن همراه با استفاده از امکان gps
ايجاد سامانه هوشمند اينترنتي مسجد‌ياب قابل دسترسي از طريق کامپيوتر و تلفن همراه.
نویسنده: یادداشت اختصاصی حجت‌الاسلام والمسلمين احمد شرفخاني، معاون فرهنگي-اجتماعي سازمان اوقاف و امور خيريه
پایان پیام/
نظر شما