داستان دنباله دار خشکسالی و بحران آب در خراسان جنوبی/ مدیریت تنها راه نجات از بحران

خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ در حالی ماه دوم تابستان آغاز خواهد شد که گرمای هوا در اوج است و تا چشم کار می‌کند آفتاب است و اشعه گرمش، هوا دم دارد، از آسمان حرارت می‌بارد و زیر این تابش گرم خوب است به جایگاه لرزان آب فکر کنیم.

 

شانزدهمین سال خشکسالی تا ۲ ماه دیگر به اتمام می رسد و استان خراسان جنوبی وارد هفدهمین سال خشکسالی می شود؛ اینجا خشکسالی گریبان سرزمین‌مان را گرفته و کم‌آبی و بحران آب پیش چشم‌مان رژه می‌رود. امروز داستان کمبود آب در کشور ماجرای تازه ای نیست و حرف و حدیث‌های مربوط به کم‌ آبی به گوش همه آشناست و بیشتر شهروندان از این واقعیت تلخ که کشور با بحران آب دست و پنجه نرم می کند، آگاه هستند.

 

بحران آب نگرانی‌های وسیعی در سطح مردم و مسئولین ایجاد کرده است که مسئولین از آن به عنوان بزرگترین تهدید حال حاضر ایران و فراتر از تهدید به جنگ دشمنان و تحریم‌های سنگین غرب نام می برند.

 

وضعیت بحرانی مختص آبهای سطحی نیست و در حال حاضر ایران بزرگترین استخراج‌کننده آب زیرزمینی در دنیا محسوب می شود و به گواه برخی مطالعات جهانی، ایرانیان قسمت اعظم ذخیره آب زیرزمینی خود را استفاده کرده اند.

 

هم اکنون بحران کم آبی در استان خراسان جنوبی به حدی است که نیمی از دشت‌های این استان ممنوعه اعلام و برخی دشت‌ها نیز که روزگاری حال خوشی داشت به منطقه ممنوعه بحرانی تبدیل شده و مرگ را انتظار می کشد.

 

آنچه مسلم است اینکه اگر وضعیت موجود به همین منوال ادامه پیدا کند تهدید جدی برای سفره های زیرزمینی است و بربحران کم آبی در استان خراسان جنوبی دامن زده می‌شود.

 

بنابراین باید از مسئولان خواست تمرکز خود را برای بهبود شرایط روی بخش هایی بگذارند که بیشترین مصرف و هدررفت آب را دارد، زیرا حدود 90 درصد منابع آب در بخش کشاورزی مصرف می شود که در بهترین حالت 35 درصد بهره وری دارد.

 

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار شبستان در بیرجند با اشاره به اینکه بحث بحران آب تنها مختص این استان نیست، گفت: متاسفانه هم اکنون بخش عمده‌ای از  کشور به دلیل کاهش نزولات جوی در درازمدت درگیر بحران آب شده است.

 

حسین امامی با تاکید بر اینکه در استان خراسان جنوبی به دلیل شرایط اقلیمی خاص و تداوم هفده ساله خشکسالی، عملاً کاهش نزولات آسمانی جدی‌تر شده و منابع آبی محدودیت جدی دارد، افزود: سالانه 60 میلیون مترمکعب آب مصرفی استان از آب‌های سطحی تأمین می‌شود.

 

تامین 95 درصد آب مصرفی خراسان جنوبی از سفره‌های آب زیرزمینی

وی با اشاره به اینکه همچنین سالانه یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب آب از سفره‌های زیرزمینی استان برداشت می‌شود، تصریح کرد: بیش از 95 درصد آب مصرفی استان از سفره‌های آب زیرزمینی تأمین می‌شود.

 

امامی ادامه داد: حدود 91 درصد میزان آب استحصالی از منابع آبی در کشاورزی، حدود پنج درصد در بخش شرب و بهداشت، دو درصد در صنعت و دو درصد در سایر مصارف استفاده می‌شود.

 

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی به کسری 170 میلیون مترمکعبی مخازن ذخایر آبی استان در حال حاضر اشاره کرد و ادامه داد: متاسفانه در سال‌های گذشته بیش از ظرفیت تجدید شونده از سفره‌های آب زیرزمینی برداشت شده و هرساله شاهد کسری مخزن بوده‌ایم به گونه‌ای که در سه دهه گذشته حدود 3.5 میلیارد مترمکعب مازاد برداشت از سفره‌های زیرزمینی استان صورت گرفته است.

 

مدیریت منابع آب موجود استان از هر نوع طرحی واجب تر است

امامی با اشاره به اینکه خراسان جنوبی متناسب با آب تجدیدشونده جزء یکی از بالاترین استان‌هابه لحاظ کسری مخزن آب زیرزمینی است، بیان کرد: در گام نخست مدیریت منابع آب موجود استان از هر نوع طرحی واجب تر و مهمتر است.

 

وی با بیان اینکه باید برای خود فرصت ایجاد کنیم تا طرح‌های انتقال آب در استان اجرایی شود، تصریح کرد: طرح انتقال آب برای خراسان جنوبی الزامی است اما باید فرصت کافی ایجاد کنیم تا این طرح محقق شود و دچار بحران نشویم چرا که چشم انداز خشکسالی در استان مثبت نیست تا رفع شود.

 

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی به برنامه های این شرکت برای حل بحران بی آبی در استان اشاره کرد و افزود: باید در گام اول کسری مخازن را به صفر برسانیم و در گام بعدی ۷۵ درصد منابع تجدید شونده را مورد بهره برداری قرار دهیم.

 

خالی ماندن 90 درصد ظرفیت سدهای خراسان جنوبی

امامی ظرفیت سدهای خراسان جنوبی را بیش از 80 میلیون مترمکعب اعلام کرد و افزود: هم اکنون بیش از 10میلیون متر مکعب از سدهای استان آب دارند که این میزان حدود 11 درصد ظرفیت سدها را شامل می‌شود.

 

به گفته وی در استان خراسان جنوبی 3 هزار و 299 حلقه چاه با تخلیه 876 میلیون مترمکعب، 6 هزارو ۲۵۲ رشته قنات با تخلیه ۲۶۶٫۶ میلیون مترمکعب و ۲ هزار و۱۸۹ دهنه چشمه با تخلیه 64.15 میلیون مترمکعب وجود دارد.

 

۵۵ درصد دشت‌های خراسان جنوبی ممنوعه و بحرانی

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی با بیان اینکه بر اثر افت سفره‌های زیرزمینی پدیده فرونشست زمین تشدید می‌شود، گفت: این پدیده در دشت سرایان با شکاف برداشتن زمین کاملاً مشهود است و خشکسالی‌های متوالی و مصرف بی‌رویه و مدیریت نشده آب سبب شده که حدود 50 درصد دشت‌های استان شامل 19 دشت ممنوعه و  دو دشت ممنوعه بحرانی اعلام شود.

 

امامی متذکر شد: با توجه به خشکسالی های اخیر محدوده های مطالعاتی ممنوعه استان درحال افزایش است به گونه‌ای که محدوده مطالعاتی درح درسال گذشته ممنوعه اعلام و پیشنهاد ممنوعیت محدوده مطالعاتی دهنو- میغان نیز به شرکت مدیریت منابع آب ایران ارائه شده است.

 

وی با اشاره به اینکه هم اکنون بالغ بر 400 چاه غیرمجاز در استان وجود دارد که امسال با جدیت برخورد می‌شود، افزود: از سال ۸۴ تا کنون نسبت به انسداد تعداد 657 حلقه چاه غیرمجاز اقدام شده و از اضافه برداشت 406 حلقه چاه جلوگیری شده است.

 

تا پایان امسال؛ هوشمندسازی تمام چاه‌های کشاورزی استان

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با بیان اینکه یک هزار و 495 چاه در استان دارای کنتور هوشمند هستند، تاکید کرد: کنتورهای هوشمند آب و برق می‌تواند به عنوان ابزاری کارآمد برای استفاده بهینه از آب‌های زیرزمینی مورد استفاده قرار گیرد و این کنتورها جایگزین دو کنتور موجود در چاه‌ها می‌شود و قابلیت اندازه‌گیری همزمان پارامترهای آب و برق را ایجاد کرده و سبب کاهش هزینه‌های خرید، نصب، تعمیر و نگهداری می‌شود.

 

امامی خاطر نشان کرد: تا پایان امسال تمام چاه‌های کشاورزی استان به کنتورهای هوشمند مجهز می‌شود.

 

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی با اشاره به اینکه در اثر تدوام خشکسالی و اضافه برداشت‌ها دوره‌های کف‌شکنی چاه‌ها افزایش یافته است، بیان داشت: با کف‌شکنی مستمر چاه‌های کشاورزی ذخیره استراتژیک آب از دست می‌رود و کیفیت آب نیز نامناسب و هزینه استصال آب بالا می‌رود.

 

امامی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه کیفیت آب شرب خراسان جنوبی به طور مستمر رصد می‌شود، گفت: در چند نقطه از استان مانند بیرجند دغدغه وجود داشت که با راه اندازی  تصفیه خانه مشکل حل می‌شود و همچنین در شهرستان قائن کاهش کیفی آب را شاهد هستیم که قبل از اینکه به بحران برسد امیدواریم با تامین آب از سایر نقاط مشکل حل شود اما در شهرستان‌های دیگر عمدتاً مشکلی وجود ندارد.

 

وی در ادامه به پروژه ها انتقال آب به استان خراسان جنوبی اشاره کرد و افزود: تاکنون مطالعات امکانپذیری اجرای طرح باروری ابرها در استان انجام شده و اعتبار مورد نیاز اجرای این طرح حدود هفت میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان است که پیگیر هستیم از محل ماده ۱۰ و ۱۲ تامین شود.

 

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی پروژه انتقال آب از دریای عمان به استان را از اصلی ترین گزینه های انتقال آب به استان دانست و بیان داشت: این طرح پروژه بزرگی است که وزارت نیرو برای ۱۶ استان کشور اجرا می کند و استان های خراسان رضوی و جنوبی، کرمان و یزد در اولویت مطالعات قرار گرفته‌اند.

 

برای خروج از بحران آبی در استان باید جبران مافات کنیم/ باید تصمیم قاطع گرفته شود

امامی یادآور شد: نیاز آبی استان در بخش شرب، صنعت و گردشگری تا سال ۱۴۲۵ حدود ۲۱۷ میلیون متر مکعب برآورد شده که باید از سایر حوزه ها تامین شود.

 

وی با بیان اینکه فاصله خراسان جنوبی تا آب‌های آزاد حدود یک‌هزار کیلومتر است، تصریح کرد: اجرای این پروژه بسیار زمان بر و پرهزینه خواهد بود و حتی اگر تامین اعتبار شود اجرای آن بیش از ۸ سال به طول خواهد انجامید.

 

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی با تاکید بر اینکه باید منابع آب موجود استان مدیریت شود، گفت: برای خروج از بحران آبی در استان باید جبران مافات کنیم و واقعیت این است که برای تصمیم‌گیری فرصت زیادی نداریم بنابراین باید به طور ویژه تصمیم قاطع گرفته شود.

 

امامی ادامه داد: با توجه به کیفیت و محدودیت آب شرب باید صرفه‌جویی در این بخش جدی تلقی شود وعلت تاکید بر صرفه‌جویی در این بخش بالا بودن هزینه تمام شده یک متر مکعب آب شرب است.

 

وی بخش کشارزی را یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان آب استان دانست و گفت: باید سند ملی آب بروزرسانی شود و هدف از این سند تعیین الگوی کشت مناسب زارعی و باغی با توجه به ظرفیت هر محدوده مطالعاتی است.

 

نباید تصمیمات در حوزه کشاورزی معطل بروزرسانی سند ملی آب شود

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی متذکر شد: گاهاً در حوزه کشاورزی تصمیمات خود را معطل بروز شدن سند ملی آب می‌کنیم  اما تا تحقق این مهم باید  از تجارب گذشتگان اقتباس کنیم و به عنوان مثال در استان کشت محصولات استراتژیک زرشک، زعفران و عناب توسعه دهیم.

 

امامی با اشاره به اینکه باید توسعه بخش محصولات پرآب طلب در استان کمرنگ شود، عنوان کرد: با وارد کردن آب مجازی باید نیاز استان به محصولات جالیزی و سایر محصولات پرآب مرتفع شود چرا که منطقی نیست که در این تنگنای آبی محصولات پرآب  مانند هندوانه و پنبه در استان کشت شود.

 

به گفته وی در حال حاضر رفتار ما برای استفاده از منابع آبی متناسب با شرایط فعلی حاکم بر استان نیست در حالی که تنها راه نجات از بحران، مدیریت منابع آب داخلی است و اگر غفلت کنیم فرصت برای جبران نخواهیم داشت.

 

حکمرانی خشکسالی " خیلی شدید" در طبس

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی نیز در گفتگو با خبرنگار شبستان در بیرجند گفت: در حال حاضر 5 درصد از مساحت استان خراسان جنوبی که شامل شهرستان طبس و فردوس، درگیر خشکسالی "خیلی شدید و شدید" هستند.

 

علیرضا خندان رو ادامه داد: همچنین 65 درصد مساحت استان به خشکسالی متوسط دچار شده اند که شامل همه شهرها به جز بخش های شمالی نهبندان می شوند.

 

وی با بیان اینکه 30 درصد باقیمانده مساحت استان خراسان جنوبی نیز از خشکسالی خفیف رنج می برند، افزود: خشکسالی خفیف بیشتر در شهر نهبندان و بخشی جزیی از جنوب شهر بیرجند را شامل می شود.

 

خندان رو با همچنین میزان بارندگی تا پایان تیرماه را ۱۰۱.۳ میلی متر ذکر کرد و با اشاره به اینکه این رقم نسبت به مدت مشابه سال زراعی قبل از کاهش ۱۲ درصدی برخوردار است، یادآور شد: بیشترین میزان بارندگی در حاجی آباد زیرکوه با ۱۴۹ میلی متر و کمترین بارندگی در طبس با ۵۳.۳ میلی متر گزارش شده است.

 

 

پایان پیام/

 

 

گزارش: زهرا مهرور- زینب رمضانی