خبرگزاری شبستان: آب، در لغت به معناي رواج و رونق، عزّت و آبرو، لطافت و قدر، قيمت و فيض، عطا و رحمت،... به كار رفته است. در تعريف آن گفته‌اند: «مايعي شفاف و بي‌بو است كه حيوان از آن مي‌آشامد و نبات به وسيله آن تازگي و تري مي‌گيرد».
آب در متون اسلامي، جايگاه رفيعي دارد و درباره اين اكسير زندگي، سخن بسيار و آثار و احكام و آداب بي‌شمار آمده است كه شرح آن خود، كتابي بزرگ مي‌طلبد .آب در قرآن‌كريم با واژه «ماء» 63 بار به كار رفته و توجّه ويژه‌اي به آن شده است. همچنين در منابع روايي اسلام درباره اين نعمت بزرگ خدادي، روايات ارزنده‌اي نقل شده است كه اين حجم زياد آيات و روايات، بيانگر اهميت اين آينه آثار سبز خداوند در گستره حيات است.
قرآن‌كريم در آيات زيادي ريشه زندگى، هم در منشأ و پيدايش و هم در صحنه هستى و تداوم حيات را از آب مي‌داند. و نيز آغاز آفرينش انسان را از آب دانسته است: «وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا...» ؛ و اوست كه از آب بشري آفريد.آب، موهبتي الهي است كه كمتر نعمتي با آن برابري و همساني مي كند. آب مايه حيات است و زندگي بدون آن ممكن نيست. قرآن کریم، مبدأ آفرينش هر موجود زنده‌اي را آب مي‌داند: «وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ» ؛ و هر چيز زنده‌اي را از آب پديد آورديم.
خداوند در آیات متعدد انسان را به تفکّر در آب و شکرگزاری این نعمت بزرگ یادآور شده است آب به عنوان برکت خداوندی است که حیات می‌بخشد، حیات را حفظ می‌کند و بشر و زمین را پاکیزه می‌کند. عرش خدا بر روی آب و بهشت به صورت باغ هایی که نهرهایی زیر آنها جاری است، تشریح می‌شود. در قرآن کریم، آب با ارزش‌ترین آفریده خداوند بعد از انسان است. خاصیت «حیات‌دهندگی» آب در آیات متعدد قرآن اشاره شده است. برای مثال آیات 48 و 49 سوره فرقان: «و خداوند آب را از ابرها پایین فرستاده و به وسیله آن زمین را پس از مردنش حیات داده است.» آب نه تنها حیات می‌بخشد، بلکه هر حیاتی اصلش از آب است «ما هر موجود زنده‌ای را از آب آفریدیم». در قرآن کریم: آب، رزق الهی است و باید از آن بجا استفاده شود.
خداوند در آیه 48 سوره روم این مراحل را بیان فرموده‌اند: «اللَّهُ الَّذِی یُرْسِلُ الرِّیَاحَ فَتُثِیرُ سَحَابًا فَیَبْسُطُهُ فِی السَّمَاء کَیْفَ یَشَاء وَیَجْعَلُهُ کِسَفًا فَتَرَی الْوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ فَإِذَا أَصَابَ بِهِ مَن یَشَاء مِنْ عِبَادِهِ إِذَا هُمْ یَسْتَبْشِرُونَ؛ خدا آن کسی است که بادها را می‌فرستد تا ابرها را در آسمان به حرکت درآورد و سپس آنها را در پهنه آسمان آن‌گونه که بخواهد می‌گستراند و بعد متراکم می‌سازد. آنگاه قطره‌های باران را می‌بینی که از لابه‌لای آن خارج می‌شود. پس آن را (به کشتزار) هر یک از بندگانش بخواهد می‌رساند تا آنها شادمان شوند».
در آیات 48 و 49 سوره فرقان خداوند می‌فرماید: «وَ هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیَاحَ بُشْرًا بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاء مَاء طَهُورًا. لِنُحْیِیَ بِهِ بَلْدَةً مَّیْتًا وَنُسْقِیَهُ مِمَّا خَلَقْنَا أَنْعَامًا وَأَنَاسِیَّ کَثِیرًا؛ و او خدایی است که بادها را برای بشارت پیشاپیش رحمت خود فرو فرستاد و از آسمان آبی برای شما نازل کردیم تا با آن باران زمین خشک و مرده را زنده سازیم و آنچه آفریدیم از چهارپایان و آدمیان بسیاری را سیراب گردانیم».
پيامبر اكرم(ص) فرمود: «كُلُّ شَيءٍ خَلَقَ مِنَ الماء» ؛ همه چيز از آب خلق شد. براساس اين آيات شريفه و فرموده پيامبر (ص)، آب نخستين بستر حيات براي تمام موجودات زنده است. آب، مظهر زلالی و طراوت است و انسان، با نگاه به آب دریاها و رودخانه های جاری در طبیعت و جریان آن در کل نظام هستی، به وجود خالقی یکتا و بی مانند پی برده، احساس آرامش می کند. ادامه حیات درختان و گیاهان و سایر موجودات عالم، تنها با وجود آب امکان پذیر است. در روایات اسلامی در تعبیری زیبا و شیوا، به این موضوع اشاره شده است. پيامبر گرامي اسلام در اين‌باره فرمود: «طَعمُ الماءِ طَعمُ الحَياة؛ طعم آب، طعم زندگي است.»
علامه مجلسي (ره) در تشريح اين حديث مي‌نويسد: «مراد از «طعم زندگي» اين است كه طعم آب با ساير مزه‌ها قابل مقايسه نيست و از بالاترين وسائل براي ايجاد و بقاي حيات است؛ پس مزه آب، مزه حيات است.«نظير اين روايت از امام صادق (ع) نيز نقل شده است: «مزه آب، مزه زندگي است؛ زيرا، خداوند فرمود: همه چيز را به وسيله آب زنده كرديم. معناي اين سخن آن است كه حيات و زندگي همه صاحبان روح، و رشد همه رشدكنندگان را از آب قرار داديم كه در اين صورت شامل انسان، حيوان و گياهان و درختان مي‌شود«.
این روایات، رابطه آب و زندگی را بیان می کند. این تعبیر پرمعنا، زمانی برای انسان ملموس است که در تابستان گرم، پس از یک تشنگی طولانی، به آب گوارایی دست یابد و پس از نوشیدن جرعه ای از آن، نفسی تازه کرده و احساس می کند دوباره روح به جسم بی جانش بازگشته است.
امام صادق(ع) به مُفَضَّل بن عمر می فرماید: «اي مفضّل! بدان كه اساسي‌ترين نياز زندگي مادي انسان آب است و نان. بنگر كه خداوند چگونه در اين دو تدبير كرده است: نياز انسان به آب بيش از نيازش به نان است؛ زيرا انسان آب را هم براي خوردن استفاده مي‌كند و هم براي وضو، غسل، شستشوي لباس‌ها، سيراب‌سازي حيوانات و آبياري باغ و مزارع؛ ازاين‌رو، آب به قدري فراوان است كه خريد و فروش نمي‌شود».
در روايات، آب سَرور همه نوشيدني‌ها در دنيا و آخرت دانسته شده است؛ «ألماءُ سَيِّدُ الشَّرابِ فِي الدُّنيا و الآخرةِ«. آب نه تنها مايه آفرينش همه موجودات مادي است، بلكه عامل اساسي براي استمرار حيات آنها نيز هست؛ به طوري كه امام صادق(ع) فرمود: «زمين را قوامي نيست، مگر به آب.» يعني، قوام و بقاي موجودات، مرهون آب است؛ زيرا اين اكسير حيات، مهم‌ترين عنصر تشكيل‌دهنده پيكر هر موجود زنده است و در همه فعل و انفعالات درون آن نقش به سزايي دارد. براي نمونه، بدن انسان به اسفنجي مي‌‌ماند كه آب، آن را فراگرفته است كه ميزان اين آب در يك انسان بالغ، «58 تا 68 درصد بدن اوست كه اگر به ميزان10 درصد از آن كاسته شود، پيامدهاي ناگواري براي او به بار خواهد آورد و اگر به 20 درصد برسد، ممكن است موجب مرگ وي شود.«
افزون بر اينها، امروزه آب نقش اساسي در بخش‌هاي گوناگون اقتصاد، كشاورزي و تجارت و حمل و نقل، ايفا مي‌كند. از آنجا که بیش از 90 درصد از آب ها در بخش کشاورزی و از طریق آبیاری مصرف می شود بهینه سازی آن در صرفه جویی در آب و توسعه بخش کشاورزی و تولید مواد غذایی بسیار موثر است.
نقش آب در مذهب و تربیت انسان
در بیشتر ادیان از جمله اسلام، مسیحیت و یهودیت، آب ماده پاک‌کننده محسوب می‌شود. برای مثال، در مسیحیت غسل تعمید را در کلیسا با آب انجام می‌دهند. در مذهب شینتو (مذهب ژاپنی) در تمام مراسم عبادی از آب برای پاکیزه ساختن بدن فرد یا مکان خاصی استفاده می‌شود.
در بسیاری ادیان همچون اسلام نوعی مراسم عبادی وجود دارد که در آن، مرده را با آب پاک شستشو می‌دهند (غسل). در دین اسلام هم تنها پس از وضو گرفتن (شستن بخش‌هایی از بدن با آب پاک) می توان فریضه نماز را بجا آورد. بر همین اساس در آموزه‌هاي اسلامي علاوه بر ذكر نقش حياتي آب براي موجودات زنده، از آن به عنوان «طَهُور» ياد شده است: قرآن‌كريم مي‌فرمايد: «وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا؛ ما آب پاك و پاك‌كننده را از آسمان فرو فرستاديم.» در روايات نيز همين تعبير «طَهُور» آمده است: «فالماءُ طَهُورٌ لكلِّ شيء».
«طَهُور» به فتح طاء، صيغه مبالغه طاهر است و مقصود از آن هر چيزي است كه پاك و پاك‌كننده است. مفسّران در تشريح طهور گفته‌اند: طهور يعني، بسيار پاكيزه كه خود به خود پاك است و غير خود را پاكيزه مي‌كند، چرك را از جسم شستشو و پليدي‌هاي روحي را از روان مي‌زدايد. بنابراين، آب نه تنها جسم ظاهري را شستشو مي‌دهد، بلكه حالتي روحي و رواني در انسان ايجاد مي‌كند و به او تقدّس مي‌بخشد. و زمينه‌ساز راه‌يافتن به حريم مقدّسات ديني مي‌شود.
در روايات اسلامي به مسلمانان توصيه شده است كه هرگاه براي تطهير يا وضو نگاهشان به آب افتاد بگويند: «ألحَمدُلِلِّهِ الَّذي جَعَلَ اللهُ طَهُوراً وَ لَم يَجعَل نَجِساً» ؛ سپاس خداي را كه آب را «طَهُور» قرار داد (پاك و پاك كننده) و آن را پليد قرار نداده است. بدين سان، آب با وصف پاك‌كنندگي، چهره‌اي مقدّس به خود مي‌گيرد كه رفتن به حضور خالق يكتا بدون آن ميسّر نمي‌شود و [و آنگاه كه آب يافت نشود و يا به دليلي براي شخص مضرّ باشد، بايد به جاي آن بر خاك پاك تيمّم كرد.] و تماشاي آب، شكر و سپاس الهي را مي‌طلبد. افزون براين، در روايات نگاه به آب جاري توصيه شده و آن را سبب جلاي چشم و افزودن روشنايي آن دانسته‌اند. چنان‌كه از امام صادق (ع) نقل شده است: «چهار چيز چهره را روشن و نوراني مي‌كند كه يكي از آنها نگاه كردن به آب جاري است.» و نيز امام كاظم (ع) فرمود: نگاه به آب جاري چشم را جلا داده و به روشنايي آن مي‌افزايد. بر اساس اين روايات نگاه كردن به آب جاري، خود نقشي به سزا در شادي و انبساط روحي داشته و علاوه بر روشن كردن چشم دل و افزايش بصيرت انسان، داراي تأثير قابل توجّهي در تقويت نور چشم ظاهري است.
به هر حال، نگاه مسلمانان به آب، نگاهي سرشار از قداست و پاكيزگي و عظمت است، آب وسيله‌اي است كه زمينه ارتباط آنان با معبودشان را فراهم مي‌سازد. در شريعت اسلام هيچ‌كس نمي‌تواند به راز و نياز با خدا بپردازد و در آستان مقدس او به نماز ايستد، مگر اين كه با آب خود را شستشو دهد و اين شستشو با آب داراي خصوصيات ويژگي‌هايي است كه اگر درست انجام شود، نام وضو و غسل به خود مي‌گيرد.
هيچ مسلماني نمي‌تواند به طواف خانه خدا بپردازد، جز آن كه زمينه آن را با آب فراهم آورده باشد و نيز تماس با خطوط قرآن‌كريم جايز نيست، مگر اين كه قبلاً زلال آب تماس گرفته باشد.
صرفه جويى در مصرف آب
الف) آموزه های اسلامی
در آموزه‌های زندگی‌ساز اسلام، اسراف ممنوع و حرام است؛ این ممنوعیت همه ابعاد زندگی انسان را فرامی‌گیرد. یعنی: همه مردم در تمام شئون و در هر زمان و مكان موظّفند اصل عدم اسراف را رعایت كنند. نعمتهای الهی امانت هایی اند كه خداوند برای رشد و تعالی انسان ها در اختیار آنها نهاده است، پس بهره‌برداری از نعمتها باید همسو با اوامر الهی و در جهت سعادت جاودانی انسان باشد.
آیات قرآن و احادیث فراوان با تعبیرهای گوناگون، اسراف و زیاده‌روی در هر كاری را به طور عام و در مورد آب، به طور خاص، مورد نكوهش و مذمت قرار داده است. قرآن كریم به صراحت درباره صرفه‌جویی آب و مدیریت مصرف آن می فرماید: الف) منابع آب ثابت (معین) است «و آن خدایی كه از آسمان آبی به قدر و اندازه نازل می‌كند..«
ب) در مصرف آب نباید اسراف شود: «كُلُوا وَاشرَبُوا ولا تُسرِفُوا إنَّهُ لايُحِبُ المُسرِفين؛ از نعمت های خدا بخورید و بیاشامید و اسراف مكنید كه خداوند اسرافکاران را دوست نمی دارد».
اسراف، مصداق هاي گوناگوني دارد، مانند: اسراف در خوردن و آشاميدن، دور ريختن غذاهاي اضافي، خرج كردن هزينه هاي گزاف براي تجمل و تزيين و تشريفات بي محتوا و استفاده بيش از حد از آب در وضو يا غسل. بر همين اساس، پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «فِي الوُضوءِ إسرافٌ و في كُلِّ شَىءٍ إسرافٌ؛ در وضو نيز اسراف هست؛ در هر چيزى اسراف وجود دارد».
در دین مبین اسلام حتی از اسراف كردن آب در وضو گرفتن و غسل كردن نهی شده است. عبدالله بن عمرو می‌گوید: «مَرَّ رَسُولُ‌الله صلي‌الله عليه و آله بِسَعد وَ هُوَ يَتوضّأُ، فقال: لاتَسرف يا سَعدُ! قال: اَفي الوُضُوء سَرَف؟ قال: نعم وَ إن كُنتَ عَلي نَهرِ جارٍ؛ رسول گرامي اسلام، از راهي مي‌گذشت كه «سعد» را در حال وضو گرفتن ديد. فرمود: اي سعد! اسراف مكن؛ سعد گفت: اي پيامبر خدا! آيا در وضو هم اسراف است؟ حضرت فرمود: آري، اگر چه وضو گرفتن در آب رودخانه‌ای باشد».
رسول اكرم (ص) در جایی دیگر فرمودند: «الوُضوءُ بِمُدِّ و الغُسلُ بِصاعٍ و سَيَأتي أقوامٌ بَعدي يَستَقِلّونَ ذلِكَ فَاُولئكَ عَلى خِلافِ سُنَّتي؛ مقدار آب وضو یک مُدّ(750 گرم) است و مقدار آب غسل یک صاع(3 كيلو) است و بعد از من مردمی می آیند که این مقدار آب را کم می شمارند؛ این مردم بر خلاف سنّت من هستند و کسی که بر سنّت من ثابت باشد(وضو را به یک مُدّ و غسل را به یک صاع انجام دهد) در بهشت قدس با من است».
این مقدار آب که برای وضو و غسل ذکر شد، به این معناست که همین اندازه کافی است و مثلاً برای غسل؛ می‌شود مقداری آب روی سر ریخت و همه سر را با آن مرطوب کرد و همچنین طرف راست و طرف چپ را، امّا در در این زمان که آب از راه لوله‌کشی در خانه‌ها وجود دارد باید مراقب باشیم که برای جلوگیری از اسراف؛ مصرف آب برای وضو و غسل، از مقدار سفارش‌شده خارج نشود.
همچنین پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «سَتَكونَ فِي هذِهِ الاُمَّةِ قَومٌ يَعتَدونَ فِي الطَّهُورِ؛ به زودى در اين امّت گروهى پديد خواهند آمد كه در استفاده از پاك كننده ها زياده روى مى كنند».
امام صادق(ع) فرمودند: «إنَّ القَصدَ أمرٌ يُحِبُّهُ اللّه َ ـ عَزَّوَجَلَّ ـ و إنَّ السَّرَفَ يُبغِضُهُ . . . و حَتّى صَبُّكَ فَضلَ شَرابِكَ؛ ميانه روى چيزى است كه خداى ـ عزّوجلّ ـ آن را دوست دارد و اسراف را ناخوش مى دارد . . . حتّى دور ريختن زياده نوشيدنىات را».همچنین از آن حضرت نقل شده که فرمود: «إِنَّ لِلَّهِ مَلَكاً یَكْتُبُ سَرَفَ الْوَضُوءِ كَمَا یَكْتُبُ عُدْوَانَه؛ برای خداوند متعال فرشته ای است که اسراف وضو را می نویسد، همان گونه که نقصان و کم گذشتن آن را می نویسد«.
از نظر اسلام دور ریختن بقیه ظرف آبی كه قابل استفاده باشد، بخصوص در جایی كه آب نایاب است و به آن مقدار رفع نیازمندی می‌گردد، حرام است. امام صادق(ع) فرموده‌اند: «صرفه‌جویی كاری است كه خداوند آن را دوست می‌دارد و اسراف عملی است كه خداوند از آن بیزار است حتی دور ریختن هسته میوه زیرا آن هسته برای كاری همچون كاشتن مفید است و نیز دور ریختن باقیمانده آب آشامیدنی نیز اسراف است.»شخصی در درباره پایین ترین موارد اسراف از امام صادق(ع) پرسید، حضرت فرمودند: «أدنَى الإسرافِ هِراقَةُ فَضلِ الإناءِ؛ كمترين اندازه اسراف، دور ريختن ته مانده ظرف (غذا يا آب) است.»
ب) نقش مساجد و أئمه جماعات
مساجد و مراکز دینی نقش غیرقابل انکاری در شکل گیری باورها و ارزش های آحاد مردم دارند و بستری مناسب برای آموزش و اطلاع رسانی هستند. از آنجا که آب جایگاه ویژه ای در زندگی و حیات بشر دارد، آموزه های دینی و فرهنگی نیز می تواند نقش مهمی در تبیین فرهنگ مصرف بهینه آب ایفا کند.
امروز کشور ما با بحران جدّی آب مواجه شده و لازم است مردم به کمک روحانیون و ائمه جماعات مساجد راهکارهای اصلاح الگوی مصرف را فراگرفته و به اجرای صحیح و نهادینه کردن فرهنگ صرفه جویی در جامعه کمک کنند .از آنجایی که آحاد مردم از دیرباز نسبت به نصایح، اندرزها و بیانات علمای ربانی و حوزوی حرف شنوی داشته اند، از این رو نقش آنان تبیین مصرف بهینه منابع حیاتی مانند آب بسیار حائز اهمیت است.
متولیان فرهنگی مساجد، به ویژه ائمه جماعت باید عامل به باورها و احکام شرعی و اخلاقیات شرعی باشند و عملاً به مصداق روایت امام صادق(ع): «كُونُوا دُعاةََ النّاسِ بِأَعمالِكُم، وَلا تََكُونُوا دُعاةً بِأَلسِنَتِكُم؛ به وسیله کردار شایسته و اعمال نیک خود راهنما و راهبر مردم به سوی فضیلت‌ها شوید و تنها دعوتگر زبانی نباشید». از این رو آنان باید قبل از ارشاد و دعوت دیگران به صرفه جویی در مصرف آب، خود به تأسی از سیره و سنّت نبوی(ص) ـ که با یك مُدّ آب وضو می‌ساخت و با یك صاع آب غسل می‌كرد ـ در امر وضو و مصرف آب صرفه جویی کنند.
بر اساس بخشنامه‌های وزارت نیرو مساجد از پرداخت هزینه آب و برق مصرفی معاف شده‌اند، امّا این موضوع در برخی موارد منجر به مصرف بی‌رویه این دو نعمت حیاتی در مساجد شده است و انتظار می‌رود مسئولان و متولیان این اماکن مقدس، فرهنگ‌سازی را از خود شروع کرده و با جلوگیری از هدر رفت بی‌مورد آب و برق نسبت به این موضوع احساس مسئولیت بیشتری از خود نشان دهند. نصب سیتم کاهنده مصرف آب در مدارس، مساجد و اماکن عمومی، امری ضروری است.
ج) سیره و دیدگاه های علما و مراجع عظام در صرفه جويى در مصرف آب
امام خمینی(ره)، زیاده‌روی در مصرف و اسراف و ضایع کردن نعمتهای خداوندی را برنمی‌تابید و با آن به شدت برخورد می‌کرد، در پاسخ به یک استفتاء چنین فرمودند:
سؤال: زیاده‌روى در مصرف آب و برق در صورتى که موجب کمبودهایى در سطح عمومى شود چه حکمى دارد؟ به خصوص که دولت اسلامى بر صرفه جویى تأکید نموده است.
جواب: زیاده‌روى به نحو غیرمتعارف حرام است و چنانچه موجب اتلاف و ضرر باشد، موجب ضمان است.
حاج عیسی جعفری، خادم بیت امام(ره) درباره دقّت امام در صرفه جویی در مصرف آب می گوید: امام در طول شبانه‌روز هر چند ساعت یکبار قرص می‌خورد. ما لیوان را پر از آب می‌کردیم و به ایشان می‌دادیم تا قرصش را میل کند. ایشان آن را با مقداری از آب لیوان می‌خورد و باقیمانده آب را دور نمی‌ریخت؛ بلکه کاغذی روی آن می‌گذاشت تا گرد و غبار به داخل لیوان وارد نشود و دقایق و ساعاتی بعد که می‌خواست قرص بخورد، آب همان لیوان را می‌خورد.
امام در مصرف آب خیلی صرفه جویی می‌کرد. من خودم بارها دیدم ایشان وقتی وضو می‌گرفت، مشتش را از آب پر می‌کرد و شیر آب را می‌بست و با آن آب صورتش را می‌شست. دوباره شیر را باز و مشتش را پر از آب می‌کرد؛ یعنی هر دفعه یک مشت آب را بر می‌داشت و مواظب بود آب زیاد مصرف نکند. روزی در حیاط مشغول آب پاشیدن به درخت‌ها بودم. حضرت امام در حال عبور از حیاط بود، تا مرا دید فرمود: «این آب خوردن نباشد که این‌گونه می‌پاشی». عرض کردم: آقاجان، این آب چاه است. فرمود: «آب چاهی است که فقط برای آب دادن به گل و گیاه حفر شده است» و دیگر حرفی نزد.روز دیگر که تشریف آورد، من آب می‌پاشیدم؛ فرمود: «همین آب چاه را هم زیاد مصرف می‌کنی.»
مقام معظم رهبری معتقدند که مردم را بايد عملاً به ساده زيستي دعوت نمود و خودشان در صف مقدم اين دعوت هستند. حجت‌الاسلام و المسلمين محمدي گلپايگاني مي‌گويد: با اين‌که مقام معظم رهبري مي‌توانند از همه امکانات مادي بهره‌مند شوند، سطح زندگي خصوصي ايشان از سطح زندگي يک شهروند معمولي پايين‌تر است. معظم‌لَه علاوه بر اين که از يک زندگي معمولي سطح پايين بهره مي‌برند، دائماً به مسؤلان سفارش مي کنند: «مواظب زندگي خود باشيد. اسراف نکنند.»
مقام معظم رهبری در صرفه جویی و دوری از اسراف در مصرف آب فرمودند: اسراف، یک بیماری اجتماعی است. یکی از موارد اسراف، اسراف در آب است؛ نه فقط آبی که مصرف شُرب در خانه ها می شود، نوع آبیاری کشاورزی ما هم یک نوع مسرفانه است و آب را هدر می دهیم. ما مردم مسرفی هستیم؛ ما اسراف می کنیم؛ اسراف در آب، اسراف در نان، اسراف در وسایل گوناگون و تنقلات، اسراف در بنزین. آب را صرفه جویی کنیم؛ یعنی از سدهایمان صیانت کنیم، شبکه آب رسانی را اصلاح کنیم، آبیاری های با صرفه در کشاورزی را آموزش بدهیم که چه جوری آبیاری بشود.
من همه را به رعایت منابع مالی کشور توصیه می کنم… اسراف در ثروت عمومی و موجودی های این کشور و منابع طبیعی و نیز در آن چه که با زحمت زیاد به دست می آید و اسراف در نان و آب و انرژی و نیروی انسانی، همه اینها بد است.
حضرات آیات مکارم شیرازی، نوری همدانی و موسوی اردبیلی با اشاره به مشکل کمبود آب در کشور، بر لزوم صرفه‌جویی در مصرف آب تأکید کردند.آیت الله العظمی مکارم شیرازی، در بخشی از سخنان خود در آغاز درس خارج فقه در مسجد اعظم قم، با اشاره به موضوع کمبود آب در کشور فرمودند: این موضوع به بالاتر از بحران رسیده و اگر مردم صرفه جویی نکنند، مشکل جدّی ایجاد خواهد شد.
این مرجع بزرگوار «اسراف و تبذیر در همه امور به ویژه مصرف آب را حرام شرعی دانست» و اضافه کرد: متأسفانه این روزها وضعیت به گونه ای شده که برخی از مردم بدون توجه به این معضل آب را هدر می‌دهند؛ امیدواریم با پیروی از برنامه های اسلام، مشکل آب را در کشور حل کنیم.
همچنین آیت الله نوری همدانی، هم در ابتدای درس خارج فقه خود در مسجد اعظم با اشاره به بحران کم آبی از مردم خواست با پرهیز از اسراف، در مصرف آب صرفه جویی کنند. وی ابراز امیدواری کرد: با عنایت خدای متعال و همراهی مردم این مشکل مرتفع شود.
آیت الله سبحانی در دیدار با وزیر نیرو، فرمودند: «اسراف کردن در مصرف آب حرام است». علما و مسئولان باید از طریق رسانه‌ها در این زمینه به مردم اطلاع رسانی لازم را داشته باشند؛ زیرا اسراف در مصرف آب همچون دیگر گناهان مانند دروغ حرام است و حتی گناه آن بیشتر است، چون با دروغ یک نفر متضرر شده ولی در صورت اسراف آب حیات جامعه به خطر می‌افتد. این مرجع تقلید در ادامه با اشاره به اینکه باید جنبه دینی حرمت اسراف برای مردم گفته شود، ادامه داد: باید با تلاش گسترده صرفه‌جویی به فرهنگی عمومی تبدیل شود. وی با اشاره به اینکه مردم تا زمانی که گرفتار نشوند قدر نعمتها را نمی‌دانند، اضافه کرد: باید الگوی مصرف را تغییر دهیم زیرا اسراف حرام است.
آیت الله صافی گلپایگانی نیز در دیدار با وزیر نیرو با تأکید بر اینکه رعایت دقت در مصرف آب وظیفه دینی و شرعی است، فرمودند: تنها راه مقابله با مشکلات ناشی از کمبود آب، صرفه جویی و مدیریت مصرف است که می توان کشور را از این مشکلات نجات داد. وی بسیاری از مشکلات بشر را حاصل رفتارهای نامناسب دانست و بیان داشت: برخی از اعمال و رفتارها موجب کاهش نعمت های خداوند می شوند.
آیت الله موسوی اردبیلی نیز در دیدار رئیس سازمان محیط زیست کشور با اشاره به مصرف بی رویه آب، خواستار صرفه جویی و مصرف بهینه این نعمت الهی شد و هدر دادن و آلوده کردن آن را حرام شرعی عنوان کرد.
به هر حال، صرفه‌جویی مفهوم ثابت‌شده‌ای در تعالیم اسلامی است. صرفه‌جویی، راه جاودانی است كه باید در سراسر زندگی انسان انجام شود نه به عنوان یك راه حل موقت برای كم‌آبی یا وضعیت های اضطراری، بلكه باید در همه مواقع (خوب و بد) انجام شود. دین اسلام بر ارضای مقتضی نیازها و خواسته‌های فردی و گروهی تأكید دارد، امّا از اسراف كردن نهی فرموده است.
به یقین اسراف، عملی غیراخلاقی و مورد نکوهش آیین های الهی است. متأسفانه عدّه ای، بی مبالات و بی پروا، الگوی مصرف را رعایت نکرده و این ماده حیاتی را بی جهت تلف می کنند. آنان نه تنها در برابر آیندگان مسئول هستند، بلکه در روز قیامت نیز در پیشگاه خداوند گناهکار محسوب می شوند و در ردیف شیاطین قرار می گیرند. قرآن در نکوهش اسرافکاران می فرماید: «اسراف کاران، برادران شیاطین اند؛ و شیطان در برابر پروردگارش بسیار ناسپاس بود». البته، در این راه باید فرهنگ سازی و اطلاع رسانی شود.
مصرف بی رویه آب = بی توجّهی و ضایع کردن حق دیگران
صرفه جویی = مصرف متعادل است، نه کاهش مصارف ضروری
نویسنده: عسکری اسلامپورکریمی
پایان پیام/
نظر شما