به گزارش خبرنگار تئاتر شبستان از بجنورد دهمین جشنواره سراسری تئاتر رضوی با معرفی برگزیدگان به کار خود پایان داد. جشنواره ای که علیرغم کاستی هایش، رویداد فرخنده ای برای تئاتر دینی کشور بود.
واضح است که برگزاری یک جشنواره، به خودی خود کمکی به حال ناخوش تئاتر ایران نخواهد کرد، مگر اینکه با هدف گذاری و برنامه ریزی، در کوتاه مدت و بلند مدت، دستاوردی به همراه داشته باشد.
حافظه تاریخی تئاتر کشور برگزاری جشنواره های خوش رنگ و لعاب بسیاری را به خاطر می آورد که امروز فقط نامی از آنها باقی مانده است. رویدادهایی که گاهی تا ده یا پانزده دوره تداوم داشته اند اما بی آنکه ثمره مشخصی چه برای ارتقا تئاتر و یا ارتقا فرهنگی دست کم در آن موضوع خاص داشته باشند، به فراموشی سپرده شده اند.
جشنواره هایی با تاکید بر موضوعات دفاع مقدس، آئین های عاشورایی و یا غیره از این دست هستند که اگر هم نکته قابل توجه ای در دوران برگزاری شان بوده، امروز اثری از آن نیست و هرگز نتوانسته اند به جریان مستمر در تئاتر کشور بدل شوند.
از مهمترین دلایل توقف جشنواره ها، عدم برنامه ریزی دست کم ده ساله است. چرا که هر اتفاق فرهنگی که هدف گذاری طولانی مدت نداشته باشد و تمام اهتمام مدیرانش برای گردآوری آثاری در حد برگزاری یک دوره باشد، حاصلی جز سرخوردگی هنرمندان و مردم نخواهد داشت و دیر یا زود شرایط به گونه ای خواهد بود که خود همان مدیران برگزار کننده چاره را توقف قطار معیوب تفکراتشان بدانند.
دیگر دلیل مهم توقف جشنواره های تئاتری بویژه جشنواره هایی که با موضوعات دینی و ارزشی برگزار می شده اند، اسارت آثار در دام تکرار و کلیشه هاست. تکراری که بخشی از آن حاصل نگاه سلیقه ای و محافظه کار مدیرانی ست که به شکل های مختلف دست هنرمندان را در خلق قصه های تازه می بندند و بخش دیگر به آن دسته از فعالان تئاتر بر می گردد که در بی هدفی و بی آرمانی با مدیران همدست می شوند و نمایش هایی را صرفا جهت دورهم بودن و با دم دستی ترین ایده های ممکن به صحنه می برند.
تجربه های پیشین نشان می دهد هر جا که روح آزادی و خلاقیت از میان برود، تکرار مسلط خواهد بود و حاصل آن سرخوردگی ست که امروز تماشاگر تئاتری را حتی با شنیدن عنوان تئاتر دینی یا دفاع مقدس و... پس می زند.
نکته دیگر بی توجهی به الزامات سخت افزاری تئاتر است. نبود فضای مناسب برای اجرای نمایش، نه فقط در دوران برگزاری یک جشنواره و یا مناسبت خاص، که برای همه سال و به طور مستمر از جمله دلایلی است که پویایی تئاتر را متوقف می کند.
تا زمانی که گروه های نمایشی بویژه در شهرستان ها به طور مستمر امکان اجرا نداشته باشند، طبعاً درآمدی هم از استقبال احتمالی مردم و یا حمایت دولتی نخواهند داشت و آن وقت است که پس از اعلام یک فراخوان جشنواره ای به فکر اجرایی میفتند که در خوشبینانه ترین حالت از ایده تا اجرا دو ماه زمان می برد. محرز است که چنین جرقه ای قبل از انکه مجال شعله کشیدن داشته باشد، خاموش می شود.
جشنواره تئاتر رضوی در دهمین دوره خود دست کم از باب مواردی که اشاره شد، اتفاق مبارکی به شمار می آید.
بایست جشنواره را با نکاتی از جمله لزوم برنامه ریزی، پرهیز از محافظه کاری و نگاه سلیقه ای و توجه به زیرساخت های لازم بسنجیم، تا مبارکی اتفاقی که برای تئاتر رضوی رخ داد را درک کنیم.
نکته اول برنامه ریزی ست، جایی که مسئولان تئاتر رضوی ثابت کردند، دست کم برای این دوره روی حساب و کتاب عمل کرده اند.
معرفی به موقع دبیر جشنواره و بهره گیری از دبیر تخصصی- پیش بینی زمان مناسب برای تولید و معرفی آثار گروه های نمایشی- ارتباط موثر و مستمر با رسانه ها و برگزاری به موقع نشست خبری به عنوان نشانه ای از در جریان بودن اقدامات و هماهنگی های لازم جشنواره- سفارش به موقع نمایش «نیم مرده» که پیش تولید آن از بهمن ماه سال گذشته آغاز شده بود و سپردن آن به کارگردانی که نشان داد، شایسته این انتخاب بوده است و همچنین پیگیری های دبیرخانه و ارتباط با گروه ها و نحوه برگزاری این رویداد در زمان برگزاری همه نشان از توجه مسئولان جشنواره تئاتر رضوی و اقدام بر اساس برنامه ریزی قبلی ست.
نکته دوم پرهیز از محافظه کاری و نگاه سلیقه ای است که همانطور که گفته شد از جمله مصائب جشنواره های موضوعی ست که نتیجه ای جز تعطیلی بر اساس تکرار را به دنبال نداشته است.
اجرای نمایش «نیم مُرده» از جمله برگ برنده های برگزار کنندگان دهمین جشنواره تئاتر رضوی بود. نمایشی که علیرغم سفارشی بودن، با نگاه آزادانه و جسور صاحب اثر، اتفاقی مهم برای جشنواره و همچنین برای تئاتر کشور بود.
کمی اعمال سلیقه و ایجاد محدودیت برای کارگردان «نیم مُرده» از سوی مدیران کافی بود تا این اثر جذاب، خلاق و جسور به نمایش خنثی و بی خاصیتی تبدیل شود که پیش تر نمونه هایش در جشنواره های موضوعی بسیار بوده اند.
از اجرای «نیم مُرده» که برخلاف اسمش نمایشی زنده، پویا و قابل دفاع در عرصه تئاتر دینی ست که بگذریم، نشانه هایی در سایر اجراهای جشنواره به چشم می خورد که بیانگر نگاه شجاعانه و غیر محافظه کارانه مسئولان بود که به برگزاری جشنواره ای پویا منجر شد.
نکته سوم توجه به زیر ساخت هاست که افتتاح تالار شمس در مجموعه تئاتر شهر بجنورد دیگر دستاورد قابل اعتنای این جشنواره بود.
تالار بلک باکسی که در فضا و ابعادی مناسب قابلیت اجراهای مختلف، یک سویه، دو سویه، سه سویه و حتی چهارسویه را نیز خواهد داشت و فضای قابل اعتنایی برای اضافه شدن به ظرفیت تئاتر حرفه ای کشور است.
علاوه بر مواردی که اشاره شد، برگزاری گفتمان تئاتر دینی که یک ماه قبل از جشنواره با حضور کارشناسان و نویسندگان برجسته کشور در بجنورد برگزار شد، از جمله اقدامات موثر و شایسته برگزار کنندگان این دوره بود که امید می رود نتایج آن در دوره های آتی به چشم بیاید.
البته دهمین دوره جشنواره تئاتر رضوی شاهد نقصان ها و نکات ضعفی در اجرا هم بود که از جمله آن می توان به موارد ذیل اشاره کرد: ناهماهنگی برخی اجراها و تعویق گاه یک ساعته در زمان شروع نمایش ها، کیفیت پائین یکی، دو نمایش که نگاهی سطحی، کلیشه ای و بی خاصیت به موضوع رضوی داشت و تجهیز نبودن سالن تازه تاسیس شمس که مشکلاتی نظیر نامناسب بودن جایگاه تماشاگران دارد و کمبود برخی امکانات در آن، یکی، دو اجرای اول این تالار را با مشکل مواجه کرد.
جشنواره تئاتر رضوی با همه آنچه که گفته شد به پایان رسید. امید می رود که اگر مسئولان به تداوم و استمرار آن اهتمام جدی داشته باشند خیلی زود الزامات دوره آتی را فراهم آورند و با بهره گیری از کارشناسان هدف گذاری طولانی مدت، ده یا بیست ساله برای این رویداد داشته باشند.
یادمان باشد جشنواره ای که مزین به نام امام رضا (ع) است، نه تنها برای ارتقای تئاتر که بایست برای گسترش فرهنگ رضوی، به جشنواره ای پویا، کارآمد و قابل اعتنا بدل شود.
علی یزدان دوست
نظر شما