«تبصره‌ ۲۲» منتشر می‌شود/یکی از سه اثر مهم ادبیات ضد جنگ آمریکا

به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از نشر چشمه ،جوزف هلر طنز پرداز و رمان نویس آمریکایی است که تا به حال داستان های کوتاه بسیاری نوشته است.مهم ترین و تاثیر گذار ترین رمان او کتاب «تبصره‌ی 22» است که به سربازان آمریکایی در جریان جنگ جهانی دوم می پردازد.این رمان بیانگر خاطرات کاپیتان نیروی هوایی «جان یوساریان»است که به استراتژی های مختلفی دست می زند تا به ماموریت های جنگی نرود.

رمان «تبصره‌ 22» را می‌توان به همراه «برهنه‌ها و مرده‌ها» (نورمن میلر) و «سلاخ‌خانه‌ی شماره 5» (کورت ونه‌گات) یکی از سه اثر مهم ادبیات ضدجنگ آمریکا خواند. نویسندگان هر سه رمان به نوعی در رویدادهای جنگ جهانی دوم شرکت داشته‌اند و آن را از نزدیک تجربه کرده‌اند. جوزف هِلـِر که فرزند خانواده‌ای مهاجر از یهودیان روس‌تبار بود، در سال 1942 در سن 19 سالگی به ارتش آمریکا پیوست و در سال‌های پایانی جنگ به عنوان بمب‌انداز هواپیماهای بی‌25 در شصت ماموریت جنگی شرکت کرد (در هواپیماهای آن دوره خلبانی، ناوبری و مسیریابی، و هدف‌یابی برای انداختن بمب هر یک مسئول جداگانه‌ای داشت).

نگارش و تکمیل این کتاب هشت سال به طول انجامید تا در نهایت چاپ نخست آن در سال 1961 منتشر شد. واکنش منتقدان به این رمان که نخستین اثر جوزف هلر هم محسوب می‌شد، در ابتدا آمیزه‌ای از نقدهای مثبت و بیشتر منفی بود. در کنار معدود منتقدانی که از همان ابتدا بر اهمیت و بی‌همتایی اثر هلر تاکید کردند، بسیاری هم رمان را فاقد ساختار، و اثری شلخته و بی‌نظم می‌دانستند، از جمله «اِولین وو»، رمان‌نویس مشهور. کمدی سیاه و اَبزورد هلر همچنین از نگاه منتقدانی که به رمان‌های تراژیک و رئالیستی درباره‌ی جنگ عادت داشتند، به ویژه جایی که پای سربازان آمریکایی در میان باشد، عجیب به نظر می‌رسید. به جای شجاعت و فداکاری، رمان هلر پر بود از فرامین نامعقول مقام‌های مافوق و سربازانی که تنها به زنده ماندن فکر می‌کردند.

به رغم این‌که در بریتانیا رمان هلر از همان نخستین هفته‌‌ی انتشار به صدر فهرست کتاب‌های پرفروش راه یافت، در آمریکا یکی دو سالی طول کشید تا «تبصره‌ 22» جای خود را در میان خوانندگانش باز کند. با اوج‌گیری جنگ ویتنام و افزایش احساسات ضدجنگ، و همچنین برآمدن نسلی بی‌اعتماد به کلیه‌ مراجع و مظاهرِ قدرت طی دهه‌ی شصت که عمیقاً با تصویر هلر از جنونِ جنگ و دستگاه نظامی ـ صنعتی حاکم احساس قرابت می‌کرد، «تبصره‌ 22» به اثری کالت در میان این نسل مخالف‌خوان تبدیل شد. شاهکار هلر هر چند مبتنی بر تجربیاتش در جنگ جهانی دوم نوشته شده بود، اما چنان با روح زمانه در دهه‌ی پرماجرای شصت هماهنگ بود که شخصیت‌های کتاب به خیابان‌ها سر ریز کردند. «یوساریان زنده است!» یکی از شعارهایی بود که با اشاره به نام قهرمان رمان هلر، در تظاهرات ضدجنگ روی پلاکاردها به چشم می‌خورد. اما این فقط هیپی‌ها و دانشجویان عاصی نبودند که رمان هلر را می‌خواندند؛ «تبصره‌ 22» در جنگل‌های ویتنام میان سربازان وظیفه‌ی آمریکایی که در جهنمی استوایی گرفتار شده بودند هم دست به دست می‌شد. محبوبیت رمان به حدی رسید که عبارت «Catch-22» برای اشاره به موقعیت‌های نامعقول و بن‌بست‌های منطقی، وارد انگلیسی روزمره‌ شد.

کتاب رمان «تبصره‌ ۲۲» نوشته‌«جوزف هِلِر» با ترجمه‌ «احسان نوروزی» به زودی در نشرچشمه منتشر می‌شود.