واکاوی فرهنگی جنگی هشت ساله تحمیلی/ «پنج گفتاردرباب تاریخ فرهنگی جنگ ایران و عراق»

به گزارش خبرنگار کتاب خبرگزاری شبستان، این اثرکه تولید دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری است را می توان به اذعان مولف و محقق این اثر، نوعی استقبال از رویکردهای جدید در مطالعات و تحقیقات جنگ به مثابه بخشی از برنامه تحقیقاتی جنگ دانست.

تاریخ فرهنگی به نوعی بررسی تاریخی با دیگاه فرهنگی است؛ به این شکل که تمام پدیده ها، اتفاقات و عوامل تاریخی را با ذره بین فرهنگ بازبینی کنیم به قصد یافتن نشانه هایی از فرهنگ در دل هر بخشی از تاریخ. تا به امروز ثابت شده رفتارها، دیدگاه ها، اعتقادات، باورها و در یک کلام فرهنگ هر گروه ، دسته، جامعه یا کشوری تاریخ را ساخته و سمت و سو داده است.از این رو یافتن المان های فرهنگی نقش مهمی در بررسی ها و جست و جوهای تاریخی دارد.

مولف در بخشی از پیشگفتار کتاب می گوید:جریان مطالعات و تحقیقات جنگ هنگامی به بلوغ کامل خود نزدیک خواهد شد که دانشوران و پایوران و پویندگان خود را بیابد.کسانی که هر دو دسته ویژگی دانایی ، درایت، دل سپردگی و بصیرت، باور و خودانگیختگی را با هم داشته باشند. زیرا فضاهای آکادمیک دست کم به لحاظ کارکردی این گونه تعریف شده اند که دانایی و درایت را در افراد پرورش دهند.اما دل سپردگی و بصیرت و باور به کسی یا چیزی یا انجام و اجرای خودانگیخته کاری، مکانیسم دیگری می خواهد متفاوت با سازوکارهای موجود در آیین نامه های وزارت خانه های آموزش و پرورش وآموزش عالی .

گفتار اول این اثر را می توان به مثابه نوعی پیش آمادگی برای بهره مندی بیشتر و دقیق تر از کتاب دانست.مطالب این گفتار در پنج بند تنظیم شده است: - رابطه میان باز آفرینی و بازاندیشی و تفکر انتقادی از یک  سو و نقش فضاهای واسط در تقویت این رابطه از سوی دیگر.-نقش و تاثیر بازآفرینی و بازاندیشی در بروز تحولات جدید نظری در حوزه فرهنگ و پیدایی و رشد رویکردهای جدید فرهنگی.نسبت و پیوند میان نظریه های اجتماعی جدید و باز اندیشی در مفهوم تاریخ و تحلیل های تاریخی.- ظهور رویکرد تاریخ فرهنگی در نتیجه تحولات نظری دو مفهوم "فرهنگ " و "تاریخ " .- ضرورت آشنایی با کاربرد رویکرد تاریخ فرهنگی بر مطالعات و تقیقات جنگ ؛بیم ها و امیدها.

گفتار دوم این کتاب را می توان به مثابه کلیات در نظر گرفت که بخش نخست آن به بازخوانی فرآیند پیدایی و رشد رویکرد فرهنگی از ابتدا تا انتها اختصاص دارد.

بخش دوم به بازشناسی چرخش های اساسی می پردازد که در گرایش ها و روش های این نوع رویکرد صورت گرفته است و سرانجام بخش سوم در خصوص جایگاه رویکرد فرهنگی جدید در روش شناسی مطالعات جنگ ایران و عراق است.

گفتار سوم اثر بیانگر بستری است که برخی از مهم ترین مفاهیم اصطلاحات و تعابیر تاریخ فرهنگی برخاسته از آن است.این بستر انسان شناسی که در عین حال بیانگر رویکرد انسان شناسانه به فرهنگ است، سازنده مبانی نظری و روشی ای است که رویکرد تاریخ فرهنگی بسیار وامدار آن است.از این رو می توان آن را به مثابه مدخلی برای ورود به بحث تاریخ فرهنگی به شمار آورد.

گفتار چهارم نیز ناظر بر بحث اصلی یعنی بازشناسی رویکرد تاریخ فرهنگی است.این گفتار در بخش نخست وجوه تمایز تاریخ فرهنگی از تاریخ فرهنگ را باز می نماید.اما بحث درنگ انگیز آن معطوف به بخش دوم است که در آن همزمان با برشماری برخی اهداف ضرورت های کاربست رویکرد تاریخ فرهنگی در مطالعات جنگ عراق  و ایران برخی الزامات هستی شناختی و معرفت شناختی این رویکرد نیز معرفی و تصریح شده است.

گفتار پنجم که عنوان آن موخره نام دارد در حکم شیرازه بندی آغاز تا فرجام کتاب است؛ تلفیق میان رویکرد تاریخ فرهنگی و مسائل  و موضوعات جنگ عراق و ایران است، گامی آغازین در جهت بسترسازی برای نظریه پردازی در باب جنگ عراق و ایران.

بنابراین گزارش ضمیمه پایانی کتاب نیز در برگیرنده برخی توضیحات درباره اشخاص ، نظریه ها،مکتب ها است که تقریبا در همه گفتارها به آنها اشاره شده است.

در بخش هایی از کتاب می خوانیم:« جنگ ما جزو کدام یک از جنگ های تاریخ بشر که تاکنون رخ داده است جای می گیرد؟چون ما در سطح دنیا جنگ های متعددی داشته ایم؛ از جنگ های آرمان گرا گرفته تا جنگ های آزادی بخش و جنگ های جهانی و جنگ های مرزی.»

«شما هیچ انقلابی را نمی توانید سراغ بگیرید که جنگی به آن تحمیل نشده باشد.»

«معمولا حقیقت یا آرمان در انقلاب ها خیلی بزرگ است.زیرا آرمان ها در عالم ذهن به وقوع می پیوندند.اما هر انقلابی پس از آنکه پیروز شد باید از آرمان گذر کند و با واقعیت ها روبرو شود.واقعیت ها خیلی سخت و محکم اند و موانع پیچیده ای برسر راه تحقق آرمان ها ایجاد می کنند.»

«دلیل این اجماع جهانی علیه انقلاب اسلامی ایران جز این نیست که انقلاب اسلامی ایران اجماع جهانی را زیر سوال برد.شعار انقلاب اسلامی ایران این نبود که "هم شرقی هم غربی هم جمهوری اسلامی " بلکه با نفی شرق و غرب وضع موجود را انکار می کرد.»

فرانک جمشیدی، محقق واحد پژوهش دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری است و علی رجبلو عضو هیات علمی دانشگاه.

این اثر مشتمل بر گفت و گوهایی نیز است؛ گفت‌وگوی دکتر رجبلو با دکتر ناصر فکوهی استاد انسان‌شناسی دانشگاه تهران در گفتار سوم کتاب و گفتگوی فرانک جمشیدی با نعمت الله فاضلی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفتار چهارم.

کتاب «دیدگاه» نوشته مشترک فرانک جمشیدی  و علی رجبلو در دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری تولیده شده است.چاپ اول این  اثر سال 1393 در قطع رقعی و با قیمت ۳۱ هزار تومان توسط سوره مهر منتشر شد.